Жары аынын олдану коэффициентіні мні
Практикалы жмыс №7
Жалпы жарытандыру есебі
Жмыс масаты:жарытандырыш ондырыны ажетті уаттылыын, жмыс орнында аныталан жарыты жне берілген имаратта шыры пен шыратаы шам санын анытау
Саба жоспары:
1. Есеп дістемесімен танысу.
2. (7.4 табл.) вариант мнін жне жарытандыру нормасын пайдалана отырып, жмыс орнында жарытандыру нормасын жне арау жмысыны разрядын жене подразрядын анытау.
3. Светильник санын есептеу.
4. ЛЛ мен жалпы жарытандыру шыраын ндіріс имараты ауданымен блу.
5.(7.3.) берілген варианты жне формуласын пайдаланып жалпы жарытандыру жйесіні шам тобыны жарыты аынын анытау.
6. 7.3 табл. мні бойынша шам тадау жне сйкестік шартыны орындалуын тексеру. Ф л.расч. жне Ф л. табл.
7. Жарытандыру ондырысына ажетті уаттылыты анытау.
8. Орындаан жмыс бойынша есеп.
Баылау сратары
1. Жасанды жарытандыру жйесі?
2. Жары кзі ретінде азіргі уаытта андай шамдар олданылады?
3. ыздыру лампасы дегеніміз не?
4. Газоразрядты шам дегеніміз не?
5. Люминесцентті шамдар дегеніміз не?
6. Жарытандыруды есептеу кезінде андай дістер олданылады?
Глоссарий
Газоразрядты шам(2 сурет) – бл приборлар, металл парында электр разряды пайда болу нтижесінде болады,(ртуть, натрий), галогендер (йод, фтор) жне де инертті газдар, сонымен атар люминесцения.
мм де айырмалау мм – жмыс рдісінде круге ажет болатын е кіші элемент лшемі, (ПЭВМ экранындаы нкте, приборлы шкаладаы немесе сызбадаы е жіішке сызы т.с.с.).
Фон – айырмалау объектісі арастырылатын жазыты, r бейнелеу коэффициентом мнезделеді. r 0,2 ден кіші болса, фон араы деп есептелінеді, 0,2 ден 0,4 – орташа жне 0,4 рі арай – ашы.
Фонмен объект контрастылыы– арастырылатын объект жне фон айындылыыны атынасын мінездейді. Объектті жай айындалуы кезінде контраст аз деп, фонда объект кренсе орташа деп, фонда жасы крінсе лкен деп есептелінеді.
Теориялы блім
Жалпы млімет
азіргі кезде адам апаратты 90 % кру органы арылы алады. Адамны кзіні кргіштігі, оны орта жйке жйесіні жадайы, німділік ебек сапасы жне ндірістік жадайдаы ауіпсіздігі маызды жадайда жарытандыру шартына туелді болады. Цехтаа жмыс орнындаы рационалды емес жарытандыру, лабораторияда, ВЦ имаратында, кеседе, йде кітап журнал оыанда адамны тез шаршауына алып келеді, оны жмыс абілеттілігін, кру органыны крулігін тмендетеді.
Конструктивті орындалу бойынша жасанды жарытандыру екі жйе болуы ммкін: жалпы – шамдарды имарарт тбесінде орналасуымен; комбинирленген – жмыс орнында тікелей орналасан жергілікті шыра жне жалпы жарытандыру шамдарыны жиынтыы. имарат ішінде бір ана жергілікті жарытандыруды олдануа болмайды.
Жары кзі ретінде азіргі уаытта электрлі ыздыру шамы жне газоразрядты шам олданады.
ыздыру шамы (2 сурет) жылу сулелену жары кзіне жатызылады. Олар олдануа ыайлы, оау жасалады, арзан, оршаан ортаны ке температура диапазонында жмыс жасай алады, біра тмен жары береді 10-20 лм/Вт (жасы жадайда 1Вт, 683 лм сйкес), ызмет уаыты салыстырмалы тмен 2500 са; оларды спектральды рамы наыз жарытан ерешшелінеді, жарыты дрыс беруі бзылады.
Газоразрядты шам (2 сурет) – бл приборлар, металл парында электр разряды пайда болу нтижесінде болады, (сынап, натрий), галогендер (йод, фтор) жне де инертті газдар, сонымен атар люминесцения. Ашы алашаларды жне имараттарды жарытандыру масатында люминесцения кбірек олданылады; жарыты ттік формасында ксенонды шамдар, жне же ДРЛ шамдары(доалы, сынапты, люминесцентті) жне натрийлі, тартылан ыздыру шамы формасында.
Газоразрядты шамны негізгі ерекшелігі: жоары жары беру (ДРЛ – 65 лм/Вт дейін, люминесценттік – 90 лм/Вт дейін, ксенонды жне натрийлік – 110 - 200 лм/Вт дейін); ызмет уаыты лкен 5000 - 20 000 са, шынайы, кнді спектрлі сулелену трі. Газоразрядты шамны кемшілігі, ол биосфераа жне адам денсаулыына зияндылыы, яни герметизация бзылан жадайды сынап жне натрий пары, радиокедергілер; осатын жне реттейтін ымбат тратын аппарат ажет болуы, мысала стартер, дросселдер, конденсаторлар; номиналды режимге блек шам типтеріні за периодта шыуы (ДРЛ шамы шін 3 – 5 минут), оректендіргіш кернеуі аз уаытша снген жадайда екінші рет тез осылуыны ммкінсіздігі.
Барлы газоразрядты шамны кемшілігі жары аыныны пульсациясы болып табылады, яни уаыт бойынша трасыздыы, жары сулеленуі, шамдарды жмысын олдаушы айнымалы то кзі жне процесстерді аз инерциалылыы болып табылады.
Электрондіріс ЛЛ дайындайды, ол жары аыныны сулелену тсімен ерекшелінеді: а тсті (ЛБ), суы а тсті (ЛХБ), жылы а тсті (ЛТБ), кндізгі жары (ЛД). Жоары сапалы жары беру шін шамдар мынадай маркировкамен шыарылады Ц: ЛДЦ, ЛТБЦ, ЛХБЦ немесе ЛЕЦ. Бларды жасанды жарытандыруда тс пен реін дл анытау керек кезінде олданады.
ЛЛ жау шін жне номинальды жмыс жасауы шіня стартер (жандырыш), дроссель, конденсатор керек:
- стартер электродтарды алдан ала автоматты осылуы мен ажыратылуын амтамасын ету шін олданылады жне зімен берге жылулы релені крсетеді;
- дроссель шамны жануын жеілдетеді, тоты шектейді жне оны алыпты жмысын амтамасыз етеді.
- ЛЛ схемасында уаттылы коэффициентін жоарылату шін конденсатор арастырылады.
2.Сурет. Кейбір шыра трлері: а — ыздырылу шамы; б — люминесцентті шам
(СНиП) рылыс нормалары жне ережелер жинаы бойынша жасанды жарытандыруа баа беру шін санды жне сапалы жарытехникалы параметрлер арастырылан. Санды параметрлерге Е жарытандыру жатызылады, жмыс орнында люкстік (лк), люксометр кмегімен оай жне тез есептелінеді.
Сапалы параметрлерге КП пульсация коэффициенті % лшемінде,
пульсометр прибор кмегімен есептелінеді. Осы параметрлер жмыс жасайтын жарытандырыш ондырыларына олданылады жне де блар нормада крсетілген мндерге сйкес болуы тиіс.
Жары кзіні жне жарытандыру жйесіне байланысты жарытандыру параметрлерін бліп нормирлеу олданылады. Анытау объектісіні лшемдеріне, фон мінездемесіне жне фонмен объект контрастылыына байланысты арау жмысы мінездемесіне сйкес параметр мні орнатылады.
Объект айырмашылыы мм – жмыс рдісінде круге ажет болатын е кіші элемент лшемі, (ПЭВМ экранындаы нкте, приборлы шкаладаы немесе сызбадаы е жіішке сызы т.с.с.).
Фон – айырмалау объектісі арастырылатын жазыты, r бейнелеу коэффициентом мнезделеді. r 0,2 ден кіші болса, фон араы деп есептелінеді, 0,2 ден 0,4 – орташа жне 0,4 рі арай – ашы.
Фонмен объект контрастылыы– арастырылатын объект жне фон айындылыыны атынасын мінездейді. Объектті жай айындалуы кезінде контраст аз деп, фонда объект кренсе орташа деп, фонда жасы крінсе лкен деп есептелінеді.
Нормирленген жарытандыруды тадаан кезде объект лшемі арау разряды норма таблицасында 1 ден 7 ге дейін деп алынады, (осы лабораториялы жмыста разрядты 1ден 3ке дейін), себебі газоразрядты шам олданан кезде жмыс орнында минималды жіберілу болады.
Жарытандыру ондырыларын жобалаан кезде минималды электр шыындарын жіберу шін жне де жарытыты те блуді амтамасыз ету шін, шамны адам кзіне зияндыын азайту шін норма талабы олданылады. Бл шін шамдарды шашыратушы экрандары, матовый йнек олданылады, жне бл жарыты энергияны кішкене жоалтады (10 – 15%ке).
Конструкциясы бойынша шыраты тура жарыын арастырады, бл айна секілді жне а кері айтараш кмегімен тменгі жарты сфераа жары аынын баыттайды; шашыранан жары (жарыты кеістікте те блуі кезінде) жне кері айтарылан жары (жары аыны жоары жарты сфераа баытталан).
Тбені, жарды, жиазды, ондырыны ашыл болуы, жмыс орнында жарытыты кшейтуге келеді, себебі мнда жарыты кері айтарылуы мен те блінуі жасы жреді.
СНиП 23-05-95 [26] келтірілген, нормасына сйкес рационалды жарытандыру жобалану керек, жне де дебиетте жазылан нсаулара сйкес болуы керек.
Жарыты мінездеме нормирленуі шін жарыты жадай параметрлерін анытау жарытехникалы есеп тапсырмасы болып табылады. Жарытыты ажетті млшерін (шыра саны) амтамасыз ету шін, жары кзніні санын тадау жарытандыру нормирленуін тадау болып табылады.
Жарытыты есептеуді ш жолы бар: пайдалану коэффициенті дісі, меншікті уаттылы бойынша діс жне нктелі діс.
Пайдалану коэффициенті дісі Ки технологиялы жабдыты лкен тыыздылыы жне цех ауданына оны те блінуі кезінде олданады.
Нктелі діс технологиялы жабдыты аз тыздылыы кезінде олдану, жоары технологиялы жабды бар кезінде немесе оны имарат ортасында орналасуына байланысты. Бл діс жарытылыты имаратты тадап алынан нктесінде олдануа болады.
Меншікті уаттылы бойынша діс жарытехникалы есеп дрыстыын жуы баалау шін олданамыз.
2. есеп дістемесі
арау жмыстарыны мінездемесін вариант бойынша берілгенін есептей отыра (айырмалау объектісіні е кіші лшемі, фон мінездемесі жне фонмен айырмалау объектісіні контрастысы), 7.1 табл. кмегімен арау жмысыны разрядын жне подразрядын анытайды, жне де жмыс орнында жарытандыруды минималды нормирленген млшерін анытайды.
Жасанды жарытандыруды жоба нормалары
таблица 7.1.
| арау жмысыны мінездемесі | Айырмалау объектісіні е кіші лшемі мм | арау жмысыны разряды | арау жмысыны подразряды | Фонмен объект контрастылыы | Фон мінездемесі | Жарытылы | ||||
| Комбинирленген жарытандыру | Жалпы жарытандыру | |||||||||
 Е лкен длдік
| 0,15 аз | I | А Б В Г | Аз « Орташа аз орташа лкен орташа лкен « | ара Орташа ара Ашыл орташа ара Ашыл « Орташа | |||||
| те лкен длдік | 0,15 –0,3 | II | А
Б
В
Г
| Аз « орташа аз орташа шкен орташа лкен « | ара Орташа ара Ашыл орташа ара Ашыл « Орташа | |||||
| Жоары длдікпен | 0,3 –0,5 | III | А
Б
В
Г
| Аз « аз аз орташа лкен орташа лкен « | ара Орташа ара Ашыл орташа ара Ашыл « орташа |
Шыратарды бледі жне оларды санын анытайды.
Шыратарды орта араларыны аныталан ара ашытыы атынастары кезінде жмыс жазытыыны горизонтальді тегіс жарытылыы жетеді. L, м (L = 1,75·Н) жмыс жазытыыны стінен оны биіктігіне Нр, м.
Жары кзі ретінде барлы вариантта алынан (ЛЛ) люминесцентті шам сандары.
| N = S / LM, | (7.1.) |
мнда S – имарат ауданы м2; М – параллельді атар ара ашытыы, м.
Нсауа сйкес
| М ³ 0,6 Нр | (7.2.) |
Оптималды мн М = 2…3 м.
Для достижения равномерной горизонтальной освещённости светильники с ЛЛ шыратары жарытыын горизонтальді тегістігіне жету шін оларды бтін атармен орнату сынылады, жара терезеге параллель немесе имаратты зына бойына.
Жардан жне тбеден кері айтарылан жары аынын есептейтін горизонтальді жмыс кеісткті жарытандыруды жалпы те блуін есептеу шін жары аыны дісін олданады.
Есептегіш жары аыны, лм, шыра тобы ЛЛ мен.
| Ф л. расч. = Ен ·S·Z·K / N·h, | (7.3.) |
мнда Ен – нормирленген минималды жарытылы, лк; Z – минималды жарытылы коэффициенті; Z = Eср / Eмин, для ЛЛ Z = 1,1; К – запас коэффициенті; h - шамны жары аынын олдану коэффициенті.
имарат крсеткіші
| i = A·B/ Hp· (A+B), | (7.4.) |
мнда А и В – имаратты зындыы мен ені, м.
Запас коэффициент мні имарат мініздемесіне туелді болады: кп жылу блетін имараттара К = 2, орташа К = 1.8, азК = 1,5.
Жары аынын олдану коэффициентіні мні 7.2 табл. крсетілген
Жары аынын олдану коэффициентіні мні
Таблица 7.2.
| имарат крсеткіші | |||||
| Жары аынын олдану коэффициенті h | 0,28…0,46 | 0,34…0,57 | 0,37…0,62 | 0,39…0,65 | 0,40…0,66 |
7.3 табл. кмегімен жары аыны алынан мні бойынша шам тадайды, е с ЛЛ мен шырата бір шамнан кп болуы ммкін, яни n 2 немесе 4 болуы ммкін. Мндай жадайда жары аын тобын ЛЛ 2 немесе 4 рет кішірейту керек.
Люминесцентті шам мінездемелері
Таблица 7.3.
| Шам типі | уаттылыы, ВТ | Номиналді жарыты аын, лм |
| ЛБ 20 | ||
| ЛХБ 20 | ||
| ЛТБ 20 | ||
| ЛД 20 | ||
| ЛДЦ 20 | ||
| ЛЕЦ 20 | ||
| ЛБ 30 | ||
| ЛХБ 30 | ||
| ЛТБ 30 | ||
| ЛД 30 | ||
| ЛДЦ 30 | ||
| ЛЕЦ 30 | ||
| ЛБ 40 | ||
| ЛБ 36 | ||
| ЛХБ 40 | ||
| ЛТБ 40 | ||
| ЛД 40 | ||
| ЛДЦ 40 | ||
| ЛДЦ 36 | ||
| ЛЕЦ 40 | ||
| ЛЕЦ 36 | ||
| ЛБ 65 | ||
| ЛХБ 65 | ||
| ЛТБ 65 | ||
| ЛД 65 | ||
| ЛДЦ 65 | ||
| ЛЕЦ 65 | ||
| ЛБ 80 | ||
| ЛХБ 80 | ||
| ЛТБ 80 | ||
| ЛД 80 | ||
| ЛДЦ 80 |
Тадаан шамны жарыты аыны атынаса сйкес болуы керек
| Ф л.расч. = (0,9…1,2)· Ф л..табл,, | (7.5.) |
мнда Ф л.расч. – есептелінген жарыты аын, лм.; Ф л.табл. – жарыты аын, 7.3. таблицмен аныталан, лм.
ажетті уаттылы, Вт, жарытандырыш ондыры
| P = p·N·n, | (7.6.) |
мнда р – шам уаттылыы, Вт; N – шыра саны, шт; n – шыратаы шам саны, ЛЛ шін n = 2, 4.