Гликогенні (крахмалды )глюколиз жолымен ыдырауы,тзілетін аралы німдері мен энергия млшері
Майларды кмірсулара айналуы. Липазаны серімен май гидролизденеді. Глицерин зіні альдегидіне тотыып, соысы фосфорланып, 3-фосфоглицерин альдегидіне айналады да глюкоза жне гликоген пайда болады.Гликогенні ыдырау реакциясы фосфоролизден басталады, бл кезде гликогенні шеткі глокозасы фосфоролиздік жолмен ажырайды да, оан бейорганикалы фосфат осылады. Бл реакцияны гликоген -фосфорилаза ферменті катализдейді жне глюкоза -1-фосфаттзіледі.Гликогенні синтезделуі АТФ энергиясы есебінен босглюкозаны фосфорлануы арылы басталады, бл реакцияныгексокиназа ферменті катализдейді, бл фермент барлы клеткалардабар. Глюкоза, глюкозо-6-фосфата айналады. Гликоген синтезіні
ортынды кезеінде гликоген-синтетаза ферменті УДФ-глюкозаданглюкозаны шыарып полисахаридтерді сіп бара жаткан тізбегінеосады.
Кмірсулар негізінен энергия беруші ызметін атарады. Энергияны азадаы негізгі шыу кзіне глюкоза мен гликоген жатызылады. Кмірсулардан липидтер, кейбір аминоышылдар, пентоза жне т.б. синтезделеді. Кмірсулар жасушаны рылымды -ызметтік компоненті ретінде - гликолипид, гликопротеин, днекер лпасыны рамына кіреді. Гепарин антикоагулянт болып табылады.Блшыетте гликогенолизді активтенуі нтижесінде тзілген лактат бауыра тседі жне гликогенолиз процессіне атысады. Бауырдаы гликогенолизді активтенуі андаы глюкозаны осымша кзі болып табылады.Гликогенолиз (Glycogenolysis - гликоген + грек. Lysis - ыдырау) - гликогенолиз, гликогенні ыдырауы. Тканьдерде гликогенні анаэробты ферментативтік ыдырау процесі. Гликогенні таы да 2/5 немесе 150г блшы етте орын тзеді, алан 5/1 баса органдара жиналады. Кмірсуларды ор ретінде саталуыны маызы бар, себебі оны молекуласы лкен клетканы осмосын згертпейді. Ал глюкозаны зі кристаллоид осмосты активті зат.андаы глюкозаны млшері азайса, гликоген оры ыдырап андаы млшерін нормаа айналдырады. Бл процесс – гликогенолиз деп аталады.Гликогенні ыдырау реакциясы фосфоролизден басталады, бл кезде гликогенні шеткі глокозасы фосфоролиздік жолмен ажырайды да, оан бейорганикалы фосфат осылады. Бл реакцияны гликоген -фосфорилаза ферменті катализдейді жне глюкоза -1-фосфаттзіледі.Гликогенні синтезделуі АТФ энергиясы есебінен босглюкозаны фосфорлануы арылы басталады, бл реакцияныгексокиназа ферменті катализдейді, бл фермент барлы клеткалардабар. Глюкоза, глюкозо-6-фосфата айналады. Гликоген синтезіні
ортынды кезеінде гликоген-синтетаза ферменті УДФ-глюкозаданглюкозаны шыарып полисахаридтерді сіп бара жаткан тізбегінеосады.
42.Оксидоредуктаза мен изомераза класыны ферменттері,катализдейтін реакцияларыны ерекшеліктерін крсетііз(мысал)
Тотытырушы-тотысыздандырушы ферменттер,блар сутегі атомдарын электрондарды осып алу немесе бліп шыару арылы субстратты тотыу жне тотысыздану процестерін катализдейді.Оксиредуктазалар ферменттерді лкен класы болып табылады,олар оттегі бар кездегі немесе ол жо кездегі биологиялы тотыуа атысады.Дегидрогеназаны аэробты жне анаэробты трі болады. Аэробты дегидрогеназалар тотытырушы-тотысыздандырушы ферменттер,олар сутегі атомдарын немесе электрондарды субстраттан молекулалы оттегіні тасымалдайды.Олароксидазалар деп те аталады.Оксидоредуктазалар рамына кофакторлар бар,олара кбіне мыналар жатады:НАД,НАДФ,ФАД,ФМН жне металл иондары.Оксиредуктазалара 200 шамадан астам ферменттер жатады,оларды ішінде алкогольдегидрогеназа,лактатдегидрогеназа,цитохромоксидаза,каталаза,пероксидаза.Аэробты дегидрогеназалараа жататындар:Флавиндік дегидрогеназа,ксантиноксидаза,альдегидоксидаза т.б
Мысалы флавиндік дегидрогеназалар сутек атомдарын оттегіне беріп,сутегіні асын тотыы тзеді:
Белок- ФADH2+ O2 H2O2+ белок-ФАД
Каталаза сутегіні асын тотыын ыдыратып,су молекуласы жне молекулалы оттегі пайда болады:
2H2O2 2H2O + O
Каталаза,пероксидаза-ш валентті темір атомы бар ферменттер.Блар ан плазмасында,жануралар,сімдіктер лпасында,стте болады.Пероксидаза органикалы асын тотыын,полифенолдарды жеіл ыдыратады.
Ксантосидаза пуриндік негіздерді тотытырып,зр ышылын тзеді.
Цитохромдар тыныстану тізбегінде электрондарды оттегіне тасымалдайды.
Анаэробты дегидрогеназаа жататындар-лактатдегидрогеназа,пируватдегидрогеназа,малатдегидрогеназа.Коферменттері НАД,НАДФ.Бл ферменттер субстрат тотыанда блініп шыан сутек атомдарын оттегіне бере алмайды,баса субтрата тасымалдайды.
Изомеразалар-бл ферменттер изомерлер тзілуі арылы заттарды молекула ішіндегі згерістерін катализдейді.Олар сутегі атомдарыны,фосфаттарды жне ацильдік топтарды молекула ішінде алмасуына катализдейді,цис-изомерлену жне транс-изомерлену былыстарын тудырады,ос байланыстарды ауыстырады.Мысалы:триозофосфатизомераза 3-фосфоглицерол альдегиді молекуласындаы сутегі атомын ксіртегіні екінші атомынан бірінші атомына ауыстырады жне фосфодиоксиацетона айналдырып изомерлейді.
43.Гидролаза мен трансфераза класыны ферменттері,катализдейтін реакцияларыны ерекшеліктерін крсетііз(мысал)
Гидролазалар-бл ферменттер химиялы байланыстарды зеді де суды осады.Гидролазалар мынадай топтара блінеді:
а)Эстеразалар-крделі эфир байланыстарын гидролиздейді де,ышыл жне спирт тзеді:
| Этил спирті |
| Сірке ышылы |
| Сірке этил эфирі |
б)Липазалар-триацилглицеролдарды ыдыратып,глицерол мен май ышылдарын тзеді.
в)Гликозидазалар-кмірсулардаы гликозидтік байланыстарды гидролиздейді.Олара амилаза,лактаза,мальтаза,целлобиаза т.б. жатады
г)Пептидгидролазалар-белок,полипептидтер молекуласында пептидтік байланыстарды зеді. Пептидгидролазалар екі топа блінеді:экзопептидаза мен эндопептидаза.
Экзопептидаза-блар полипептид тізбегінде соы пептидтік байланысты зетін ферменттер.Олара жатады:карбоксопептидаза,аминопептидаза,дипептидаза,трипептидаза,кейбір катепсиндер жатады.
Эндопептидаза-полипептид тізбегіндегі ішкі пептидтік байланысты зетін ферменттер.Олар:пепсин,трипсин,химотрипсин,папин таы басалар.
Трансферазалар-биохимиялы реакцияларда атомдар тобын жне молекула алдытарын алмастырып ауыстыратын ферменттер.Олар мынадай топтарды бір субстраттан екінші субстрата ауыстырып жеткізеді:метил,карбоксил,амино,сульфо формил фосфат жне басалар.Трансферазалар здері тасымалдайтын топтара байланысты метилтрансфераза,ацилтрансфераза,фосфотрансфераза деп аталады.
Мысалы:аспартатаминотрансфераза ферменті амин тобы амин ышылынан -кетоышылына тасымалдап жеткізеді,бл кезде жаа амин ышылы тзіледі.
Фосфотрансфераза ферменттері ішінде киназа деп аталатын ферментті ерекше маызы зор.Киназа фосфат тобын тасымалдап,АТФ-тан баса субтраттара,кмірсулара,белоктара т.с.с тасымалдайды.
Глицеролды активтенуіглицеролкиназа серінен іске асады.Фермент АТФ-тан фосфар тобын тасымалдап глицерол-3-фосфат туады.