Ауру жне диагноз туралы тсінік.
Ауру (morbus) бл организмде патогендік факторларды азалар мен лпаларды заымдауына байланысты дамитын процесс. Ауру екі трге блінеді;
1. жедел (ткір).
2. созылмалы ауру. ткір ауру белгілі бір уаыт клемінде дамиды.
Созылмалы ауру адам міріні соына дейін дамуы ммкін, біра кейбір аурулар толы сауыумен аяталады. р бір ауруды дамуы мына кезедерге блінеді:
1.Жасырын (инкубациялы, латентті) немесе симптомсыз клиникаа дейінгі кезе: бл кезеде науас ауруын анытау иын, себебі науас организмдегі патологиялы процессті дамуын сезбейді.
2.Продромальді кезе- ауруды бірінші белгілеріні крінуі.
3. Ауруды толы дамып айындалган кезеі, Ауруды осы кезеі ліммен, асынумен, сауыумен немссе оозылмалы тріне туімен аяталуы ммкін.
4. Сауыу - реконвалесценция кезеі.
ткір ауру сауыумен, сирек жадайда ліммен аяталады.
Созылмалы ауруды дамуы жоарыда аталан кезедер трінде теді,біра толы сауыу болмайды, себебі ауруды белгілері толы жойылмайды. Созылмалы ауруды дамуы фазада теді.
1. рецидив - ауруды ршуі немесе айталауы
2. ремиссия - науасты жадайыны біршама жасарып, жмыса жарамдылыты з алпына келуі.
Созылмалы ауру нтижесі лім, біра лім аурудан емес баса себептен де болуы ммкін.
Этиология - бл ауруды себебі туралы ылым .
Ауру себептері.
1.Физикалы факторлар: оршаан орта температурасыны згеруі (жоары жне тмен температура, атмосфералы ысым).
2.Химиялы факторлар: химиялы заттар (ышылдар, сілтілер синтетикалы заттар).
З.Механикалы факторлар: жарааттар, миды шайалуы, сйекті сынуы мен шыуы.
4. Биологиялы факторлар: оздырыштар (вирустар, микробтар) ан
сорыштар, гельминттер, арапайым микроорганизмдер.
5. Таматануды бзылуы: млшерден арты немесе жеткіліксіз
таматану семіздікке, гиповитаминоза, авитаминоза келеді.
6. Психогендік факторлар: ткір немесе созылмалы трде
психикалы жарааттарды орталы жйке жйесіне сер етуінен
ішкі азаларда р трлі аурулар дамиды.
7. леуметтік факторлар: трмыс жне жмыстаы жадайды
нашарлыы организм реактивтілігіні тмендеуіне келеді.
8. Тымуалаушы факторлар: Бір отбасындаы отбасы мшелері
жне оларды туыстары белгілі бір аурумен ауыруы ммкін м;
гипертония, буын аурулары, бронх демікпесі т.б. Кейбір отбасындаы
осындай аурулар тым арылы берілмейді, тым арылы ауруа
деген бейімділік беріледі. рбір ауру зіне тн белгілермен
айындалады.
Симптом - бл ауруды белгісі. Симптомдар екіге блінеді.
1. Субьективті симптом - ауру белгілерін науасты зіні сезінуі.
2 .Обьективті симптом- ауру белгілері тексеру кезінде аныталады. Ауруды даму барысында пайда болу мерзіміне арай симптомдар ерте, кеш байалатын симптомдар жне спецификалы, спецификалы емес болып екіге блінеді.
Синдром - бл патогенезі бір симптомдар жинаы.
Клиника- бл ауру белгілеріні крінуі.
Патогенез- ауруды жне патологиялы процесстерді даму механизімі туралы ылым.
Анамнез (anamnesis - воспоминание - еске тсіру) бл науас жне оны ауруы туралы мліметтер жинаы. Анамнезді екі трі болады.
1. Ауру анамнезі.
2. мір анамнезі.
Анамнезді жинау науаспен, науас туыстарымен, таныстарымен сбаттасу арылы жргізіледі.
Диагноз (diaqnosis - распознавание-анытау) медициналы
термиимен айтанда ауру туралы ысаша корытындылау.
Медициналы орытынды «диагноз» ауру, лімні себебі немесе
физиологиялы жадай, жктілік туралы берілетін млімет.
Диагноз рамына:
- ауруды трі;
- негізгі ауруды аты;
- этиологиясы;
- патологиялы процессті жайылуы;
- егер созылмалы ауру болса ремиссия, рецидив кезедері;
- асынуды бар жотыы;
- осымша ауруды аты;
- функциональды жетіспеушілік дрежесі;
- аым ерекшелігі туралы млімет кіреді;
Диагноз трлері:
1. Болжам диагноз - емханаларда, аурухананы абылдау блімінде науас шаымына, анамнез мліметтеріне жне обьективті тексеру мліметтеріне арай ойылады.
2. Клиникалы диагноз- науаса тексерулер жргізіліп, мліметтер
жинаталып, емді бастаанда ойылатын диагноз.
3. орытынды диагноз - науасты ауруы жан жаты толы
тексеріліп, млімет толы жинаталаннан кейін ойылатын диагноз.
Бл диагноз згертілмейді .
4.Дифференциальды диагноз кейбір симптомдары бойынша негізгі аурумен састыы бар болжам диагноздарды тізімнеи шыару дісі болып табылады.
5.Патологоанатомиялы диагноз - мйітті жару барысында аныталатын науасты ауруы туралы орытындылау.
Емдеу терапия (грек тілінде therapia) -бл адам организіміндегі патологияны жоюа жне адамны денсаулыын з алпына келтіруге баытталан іс шаралар комплексі. Науасты емдеу диагноз ойылан со жргізіледі жне ем кешенді болуы тиіс яни ем рамына дрі дрмекпен емдеуден баса;
- ебек жне трмыс режиміи дрыс алыпгтастыру,
- таматану тртібіп дрыс йымдастыру, физиотерапевтік жне баса дрісіз емдеу дістерімен емдеу,
- диетотерапия - ем дммеп емдеу кіреді.
Трлі ауруларда олданатыи 15 ем дм бар. Емдеу дістеріні негізгі трлері; - консервативтік емдеу,
- хирургиялы емдеу
- екі діспен атар емдеу.
Дрі дрмектермен емдеуді бірнеше трлері бар;
А). этиологиялы ем
Б). патогенездік терапия- патологиялы процессті даму барысында азаны ызметіне сер ететін ем.
В). симптоматикалы терапия - патологиялы процессті р бір симптомдарына баытталан терапия,.
Г). физиотерапиялы ем - бл диатермия, гу, ультрадыбыспен емдеу, сумен емдеу, ультраклгін сулемен,емдеу, гелиотерапия.
Д). психологиялы ем - науаса емделуді маызды екендігін тсіндіру керек. Науастарды емдеу - емдеу профилактикалы мекемелерде (ЛПУ) жргізіледі. Амбулаторияларда жргізілегіи ем амбулаториялы, стационарларда жрізілетін ем стационарлы ем, саноторияларда жргізілетін ем саноториялы курортты ем деп аталады.
Профилактика - ауруды ошаын, себептерін жою арылы адам денсаулыын сатап алуа, ішкі азаларда патологиялы процесстерді дамуыны бастапы сатысында арнайы тексеру «скрининг» кмегімен анытауа жне ауруды ршуіні алдын алуа баытталан іс шаралар комплексі.
Профилактика трлеріне; жеке бас профилактикасы, арнайы
профилактика, санитарлы профилактика, оамды профилактика,
біріншілік жне екіншілік профилактика, диспансерлеу
(диспансеризация), скрининг жатады.
Арнайы профилактика - белгілі бір ауруа арсы, оны алды
алу шін жргізілетін іс шара. Іс шаралар: вакцинация, ревакцинация жасау, химиопрофилактика.
Санитарлы профилактика - ауру ошаында жргізілетін іс шаралар: Іс шаралара ауру ошатарын сауытыру, санитарлы жне ветеринарлы баылау, санитарлы аарту жмыстарын жргізу, ауруды ерте анытау жатады.
оамды алдын алу іс шараларына мемлекет дегейінде ткізілетін іс шаралар жатады.
Біріншілік профилактика - дені сау адам организімінде ауруды пайда болуына арсы жргізілетін іс шара.
Олар трмыс - леуметтік жне жмыс жадайын жасарту, организмді шынытыру, созылмалы инфекция ошатарын санация жасау, дрыс таматану жатады.
Екіншілік профилактика - бл адамны брын ауыран ауруыны айталауына арсы баытталан іс шара.
Диспансерлеу - бл дені сау адамдар арасында сіресе жас спірімдер мен балалар, йелдер арасында адамны денсаулыын сатауа, ныайтуа, адам мірін зартуа, ауруды алашы сатысында ерте анытауга жне белгілі бір аурумен ауыратын науасты денсаулыын адаалауа, баылауа баытталан іс шара.
СКРИНИНГ - SCREENING (просеевание) аылшын сзінен аударанда електен ткізу деген маынаны білдіретін арнайы тексеру дістеріні жалпы атауы. Скрининг медицина, биохимия саласында, мірде т.б. р трлі салаларда олданылады. Денсаулыы дрыс деп санайтын адамдарды скрининг тексеруден ткізуді масаты ауруды симптомдары білінбеген жадайда, р бір адам деніні сау екендігіне кз жеткізу шін, организмде патологиялы процесс дамуыны е бастапы сатысын анытау масатында жргізілетін арнайы тексеру.
Скрининг тексеру азіргі замана сай жаа медицина аппараттарымен жабдыталан емдеу профилактикалы мекемесінде (ЛПУ), жоары санаттаы дрігерлерді атысуымен жргізіледі.