Отбасындаы бала трбиесі

Отбасы - адамзат оамыны е шаын бейнесі. Дниеге келген сбиді тндік жаынан дамуды амтамасыз етіп, мір бойы рухани жаынан жетілдіріп, оны тла ретінде алыптастырады. Отбасы трбиесі оамдаы згерістермен тыыз байланысты. Баланы отбасындаы тлалы асиетін жетілдіретін жадайды бірі - отбасы ішілік жне отбасынан тысары атарылатын ебек. Отбасындаы кнделікті трмыс ажеттігін амтамасыз етуден туындайтын ебек баланы леуметтік атынаса тсіріп, оны ересек мірге трбиелейді. Сондай ебекті барысында баланы жауапкершілігі артып, ебек ету ажеттігін тсінеді. А. С Макаренко «Ата - аналара арналан кітабында» «Бала трбиесінде сізді іс имылыызды зі шешуші рл атарады. Сіз трбиені сз арылы немесе йрету, бйыру арылы іске асырамын деп ойламаыз. Трбие мірді р стінде іске асады. Трбие сізді алай киінетінііз, сйлейтінііз, алай клгенііз, осы іс рекетті барлыы бала шін те маызды. Ал отбасында сіз дрекілік крсетіп, жбайыызды жбірлесеіз осы ісіізбен сіз балаа жаман трбие бересіз», - дейді. Жасы перзент ата - ана олындаы аманаты. Отбасында баланы жан дниесін рухани пктігіне трбиелеген абзал. Отбасында ата - ананы ыыласына бленіп, трбие кріп скен бала балабашада да мектепте де з ісіне жауап бере алады.

Отбасы – е лкен, мыты трбие ошаы, шаын мемлекет. Отбасыны негізі баланы мірге келтіру ана емес, оны мдени- леуметтік ортаны ндылыын абылдату, рпаты, ата-бабаларды, лыларды аыл-кеес тжірібиесін бойына сііру, оршаан орта, адамзата, з оамына пайдалы етіп трбиелеу. лкен рпаты тжірібиесі, мірдегі беделі, аыл-кеестері, ата-ананы з борышын млтіксіз орындауы, бір-бірін рметтеуі – лкен трбие мектебі. Бала дниеге келгеннен бастап ата-ананы ыпалында болып, баыт беруші трбие мектебінен нр алады. з отбасында бала ата-ананы аморлыына, шексіз сйіспеншілігіне бленіп, ке мен ананы жасылыы мен дулетіні ызыын кріп ана оймай, адамгершілік, деп-инабат таылымдарын алуы, оларды мегеріп іс- жзінде олдануы ынта мен ыылас, айрат пен ажыр ететін жолынан туге тиіс.
Бала трбиесі - лт болашаы. Егеменді елімізді ертегі болашаы жас рпа трбиесі. Білімді денсаулыы мыты азамат сіру шін, мектеп болып ынтыматасып та ат салысуымыз ажет. Кейін опы жеп барма тістемеу шін баланы аршадайынан дрыс трбиелеуге, бала баытыны шынайы бабаны болуа атсалысан жн. Бала баытыны кепілі - ата – ананы негелі трбиесінде. Отбасындаы жалпы арым - атынас, йдегілерді бір - біріне деген сый рметі немесе басалармен болан байланысы, сз шеберліктері, яки болмаса, жаымсыз ылытары жас баланы алыптасуына лкен сер етеді. сіресе, отбасындаы ата - аналарды ажырасып кетуі, ортада алан балалара атты сер етеді. Соны салдарынан анасыз немесе кесіз трбиеленген балалар жасы немесе кекшіл, кілі жарым болып седі. Ал ата - анасы ішімдікке салынып, бір - бірімен жанжалдасып, адамны кіліне да тсіретіндей сздермен бір - бірін балааттау, осындай кикілжі отбасындаы рыстарды кесірінен з балаларын да рып - соу немесе баланы рбір сзіне жеки жауап беру де баланы психологиясына кері сер етеді. Кейде осы йдегі рыс - керісті салдарынан крші - оладармен де керілдесіп алу, сйтіп олармен де жанжалдасып, айай - шу ктеруі, сол здері тран жердегі адамдарды да тыныштыын алуы, ол йге деген згелерді де пікірін згертіп, балаларын оларды балаларынан аула стауы сол йдегі сіп жатан баланы мінезіне сер етіп, бала тйы, жасанша болып седі жне осы жадай балаа теріс сер етеді. сіп келе жатан бала мны тез жне зіне жаын абылдайды. Отбасындаы кез келген жадаятта ата - ана мен йді лкендері бала алдындаы сздері мен іс - рекеттерінде дептілік танытаны жн.

Ата ана — бала трбиесіндегі басты тла. ке де, шеше де балаларыны жан дниесіне іліп, мінез - лындаы ерекшеліктерді жете білгені жн. Балалармен гімелескенде оларды пікірімен де санасып отыран орынды. з баласымен ашы сйлесе алмай, сырласа білмейтін ата — аналар «Екеуміз де жмыстамыз, кешкісін й шаруасынан ол тимейді, баламен сйлесуге уаыт жо» дегенді айтады. Бл дрыс емес. Баламен сйлесуге тіпті арнайы уаыт блуді ажеті жо. ке мен шеше л - ыздармен й шаруасында жріп - а гімелесіп, ой блісуге неге болмаса.
Баланы мектепке апарып алып айтар жолда сырласып гімелесуге болатынын естен шыармаан жн. Бала мектепте болан жайды гімелеп, достары жайлы ой пікірімен бліскісі келеді. Балаа уаытым жо деп тиып тастамай, сратарына жауап беріп з пікіріізді ортаа салсаыз ол баланы ойында дрыс пікір алыптастырады.

Отбасы - бала трбиесін алыптастырушы е алашы бесік
азастан Республикасыны Конституциясында «Балаларына аморлы жасау жне оларды трбиелеу - ата - ананы табии ыы рі парызы»деп отбасыны міндеті аны крсетілген. «азастан - 2030» бадарламасында балаларымызды алыс болашата андай сапада круіміз керектігі туралы айтылан. Сонымен бірге «Отбасы туралы За»,»Жоары жне орта білім тжырымдамасында» рбір отбасында зіні рпаын трбиелеп, атара осу міндеті жктелген. Сйтіп, отбасыны уел бастан - а зіне тн киелі міндетін орындау ажеттілігі бекемделе тсті. аза халында з еліне, отбасына, достара адалды ерекше маызды орын алады. Сондытан й болып, оны ішкі талаптарын, деп – инабат нормаларын млтіксіз сатауа зор мн беріледі.

Отбасындаы тртіпті оны мшелері арасындаы адамгершілік – туысты арым – атынасты алатын орны ерекше. йтсе де онда бетімен кетушілікке жол берілмейді. Отбасы тіршілігіні ежелден алыптасан заы бойынша, оны отаасы, ол болмаса отанасы, одан алса лкен аа не пке басарады, оларды сзін, йарымын здері жерде алдырмайды, ал й – ішіні тртібін олында стаушылар да з тараптарынан отбасыны барлы мшелеріні пікірін, тілек – сыныстарын елеп – ескеріп отырса, бл, бір жаынан, орта мддеге ызмет етеді, екінші жаынан, трбиелік, негелік мні бар инабаттылы та болып табылады.

Отбасыны бейіл – береке, ынтымаы шін отбасыны (басарушыны) діл болуы орасан маыза ие. Оны трбиелік рлі де зор.

аза отбасындаы бала трбиесі. «Трбие» деген сз араб тілінен аударанда, «кктету, сіру, жетілдіру» деген ымды береді. Яни, сбиді болашаы осы алан трбиесіне тікелей атысты болары ха. Осы жнінде аын рі педагог Мажан Жмабаев: «Трбиеден маст – адамды м сол адамны лтын, асса, барлы адамзат дниесін баытты ылу. лт мшесі рбір адам баытты болса, лт баытты, адамзат дниесіні мшесі рбір лт баытты болса, адамзат дниесі баытты. ысасын айтанда, трбиеден маст – адам деген атты р жала ылып жапсырмай, шын маынасымен адам ылып шыару» - дейді. Демек, баланы трбиелеудегі масат – оны жан-жаты кемелдендіріп, оама пайдасы тиетін азамат етіп алыптастыру. Дана аза рпаа трбие беру жолында еш аянып алан емес. Е алдымен, дниеге ыз келсін, л келсін уана арсы алып, сол шаттыымен жаындарын шаырып, а дастархан жайып бліскен. Шілдехана, тсаукесер, сндет той сияты мерекелерді бірінен со бірін жасап, дет-рыптарды орындап отыран. Ер баланы трбиесін кесі не лкен аалары жауапкершілікке алса, ыз баланы депті, иманды, ибалы болып суін анасы мен жесі немесе пкелері адаалаан. Оны іс тігіп, таам дайындай білуін, ыпты болуын рдайым санасына йып, йретіп отыран. Ер баланы келешекте наыз ер азамат болуы, елін орап, адал ызмет етуі шін кесі жанын салып йретуге тырысан. Ат лаында ойнайтын, амшы руді шебері болатындай етіп трбиелеген. Ыли л-ызыны санасына кішіпейіл, анаатшыл, амор, ізетті бол деп жалыпай айта берген. лкенні алдынан кесіп тпеуді тыран. Бл бізді халымызды жазу-сызу лі дрыс дами оймаан дуірлерден бері келе жатан даналыы. скеле рпаты иманды болуына баса назар аударып, дайды лы, Пайамбарды мбеті екенін есіне салып отыран. Оан бір ана длел, баланы мірге келгенде арнайылап молдаа азан шаыртып ат ойдыруы. Сонан со р жма сайын мешітке алып барып, Алланы йін крсетуі, лшылы жасатуыны зі тлім-трбиені айнар кзі болып саналады. Мны барлыы рпаыны болашата баытты мір кешуіне апарар жол деп тсінген. Егер бала отбасында лайыты трбие крсе, келешекте ата-анасын баып-аатын, баыта блейтін, ке-шеше ария болан шаында далада алдырмайтын парасатты л-ыз болатыны аиат. Бл ата-ананы ол жеткізген армандарыны бірі болып табылады.