Албаайды рылысы

албаайды конструкциясы. Комбайндар мен дестелеуіш жат-каларда детте бес гайкалы универсалды албаай пайдаланылады. Брын жаткаларды оларды айналу осіне радалды бекітілген планкалары бар албаай ойылатын. Мндай албаай тек ана тік сіп тран егінде жасы жмыс істейді. Жатып алан егінділ орура арнаулы эксцентрикті албаай пайдаланылатын, мнда планка орнына саусатар олданылан, ал эксцентрикті механизмі оларды клбеу болттарын згертуге ммкіндік беретін. Жмыс уаытында саусатар бір-бірімен атарласа ауысып отырады. Осыны арасында олар жатып алан егін сабатарыны абаттарына жасы еніп ,оны ктеріп шалыа жеткізеді. Келе-келе астытын, кез келген трін жинауа жарайтын универсалды албаай жасалды. Ол эксцентрикті механизммен, планкалармен жне саусатармен жабдыталан.

албарайд негізі — шабаты / жне дискілі 24 ттік трізді білік 5 (12-сурет) болып табылады. Ттік трізді білікті цапфа- лары жылжымалара 18 орнатылан подшипниктерге 17 енгізіледі. Айаспа темір ойытарына шабатар 3, 13 бекітілген. Дискіге 24 бекітілген жне шабатар немесе кронштейндер 23 арылы

12-сурет. Универсалды албаай:

/ — айаспа темір; 2 — орауыш пластина; 3, 13 жне 14 — шабатар; 4 жне 5 — ттік трізді біліктер; 5 —тартыш; 7 —планка; 8 — кронштейн; 9 — арнаулы шплинт; 10 — жп сауса; //— кергіш пластина; 12 — саусаты жатау; 15 — эксцентрикті рсау; 16 — тартпа; 17 — подшипник; 18 — жылжыма; 19 — роликті білеу; 20 — жетектеме; 21— ролик; 22 — крсау; 23 — кронштейн; 24 —дискі; 25 — жарты подшипник.

ткізілген тартпалар 6 албаайа тиісті атады береді. ал-баайа осымша атадыты орауыш пластинка 2 (оны негізгі міндеті—тырманы шына сабатарды оралып алуын болдырмау) мен кергіш планка 11 береді. Айаспа темірді саны жатканы алым еніне байланысты болады. Алым ені 3,2 жне 4,1 м жаткаларда ол шеу, 5 м жаткада — тртеу, ал те енді жаткаларда (6 жне 7 м) оны саны беске дейін жетеді.

рбір тырма ттік трізді біліктен 4 жасалран. Оан кронштейн 8 мен саусаты жатаулар 12 сондай-а бірнеше жп саусатар 10пісіріліп орнатылан. Шабатарды (3, 13 жне т. б.) штарында тырманы ттік трізді біліктерін енгізіп орнататын ялар бар. Жартылай подшипниктер 25, рсаулар 22 жне шабатарды щтары жартылай подшипник райды. Бл подшипникте ттік трізді білік 4 еркін айналып трады. Кронштейндерде 8 ойытар бар, сондытан планкаларды 7 соан трлі жадайда, ттік трізді білікке 4 жапсыра немесе саусатарды 16 басына жаын бекітуге болады. Бірінші жадайда астыа тек саусатар

ана сер етеді, ол планкалар бан млдем атыссыз алады. Екінші жадайда тырмалар кдімгі планка сияты болып алады. Планканы млдем алып тастау варианты да болуы ммкін албаайды сол жаында эксцентрикті механизм орналасан былай орнатылан. Эксцентрикті рсауа 15 шабатар 4 бекітіліген, оларды шы саусаты жатауа 12 еркін трде кіргізілген; Саусаты жатаулар радиусы 75 мм кривошип болып табылады: Эксцентрикті рсау 15 шабатарымен 14 бірге роликті білеуге 11 орнатылан екі роликпен 21 еркін сыранап трады. Бл біле тізгінмен 20 жаласан, ал тізгін албаайды ттік трізді білігіне ке трде кигізілген. Тізгінні 20 радиусы да 75 мм. Кріп отыранымыздай кривошип, шабатар 13, 14 жне тізгін біріге отырып параллелограмм механизмін райды. Егер білеуді 19арта арай немесе ала жылжытып ауыстыратын болса ондй кривошиптер мен планкалы саусатарды клбеулігі згереді. Айналу процесінде барлы саусатар мен планкалар бір-біріне пан раллель алыпта жылжып ауысып отырады.

албаайды білігіне сатандырыш муфта орнатылан. Егер планкалара немесе саусатара тсетін жктеме белгілі млшерден асып тссе, онда албаайды сынбауы шін муфта оны ажыратып, тотатып тастайды. Сатандырыш муфта ауыр салма тсетін ауіпті жмыс органдарынын барлыында орнатыландыын атап ту керек. Сатандырыш муфта албаайды айналу моментін тмендегі шама шегінде реттейді: алым ені метрге жететін жаткалара тсетін жктеме 10 кгк. м, ал алым ені лкен жаткалар шін — 12 кгк. м (120 Н. м)*.

Жоарыда албаайдьщ бес планкасы болатындыы айтылан еді. Мны алым ені 4,1 жне 5 м комбайн жаткаларына, ЖВН-6, ЖНС-6-12 дестелеуіш жаткалара жне т. б. атысы бар. Алым ені 3,2'м комбайн жаткасыны албаайында алты планка болады.

Вариаторды айналу жиілігі. Вариатор (13-сурет) екі шкив пен сына белдіктен трады. рбір шкив озалмайтын 8 немесе 9 жне озалмалы 7 немесе 10 екі шкивтен кралан. Жоары шкивті дискісі серіппемен // тартылан. Егер шкивтерді рбір дискісін жаындатып немесе керіп жылжытса, онда оларды жмысты диаметрін згертуге болады, яни айналу жиілігін сатыламай-а реттеуге болады.

Жетектеуіш ретіндегі тменгі шкив оське орнатылан сияты гидроилиндрге 1 кигізілген. Плунжер 4 айаспа темір шпилька арылы жылжымалы дискіге 7 жаласан.

Тменгі шкивті екі дискісі де жылжымалы дискіге бекітілген саусаты арасында бір-біріне салыстыранда брылмай алыпты жадайда трады. Мндай сауса 13 жетектелуші шкивте де бар.

Вариатор былай жмыс істейді. 13-суретте крсетілгендей, серіппе 11 дискілерді.Я 10 бір-біріне тыыз сыымдап трады. Гид-роцилиндрге ысым тспейді жне дискілер 7, 8 де шегіне дейін алыстатылып ойылан. Жетектеуіш шкивте белдікке арналан жмыс диаметрі е аз, ал жетелеуші шкивте е кп болып келеді. Бл ретте албаайа е аз айналу жиілігі беріледі.

албаайды айналу жиілігі кбейту шін гидроблгішті к-мегімен цилиндрге 1 майды кп келуіне ммкіндік беру керек. Майды ысымы арасында плунжер 4 дискілерді 7, 8 бір-біріне жаындатады. Осьшьщ нтижесінде осы шкивтегі белдікті кіші диаметрін біртіндеп лкейте тседі. Белдік атты керіле отырып жоары шкив серіппесіні ысымын жояды да осыан сйкес дис-кілерді 9, 10 бір-бірінен алыстатады. Осыны арасында жетек-теуіш шкивті диаметрі лкейеді, ал жетектелуші шкивті белдікке арналан диаметрі кішірейеді. Айналыс жиілігі де артады.

Айналыс жиілігін азайту шін гидроцилиндрдегі майды аызып жіберу керек. Сонда серіппе дискілерді 9, 10 жаындатады да, ал іелдік дискілерді 7, 8 бір-бірінен алыстатады.

Жлдызша 12 тікелей комбайнмен жинау кезінде пайдаланылады: егер комбайн жаткасына жинауыш тіркелген болса, онда жлдызшаны шкивпен ауыстырады жне вариатор мен жинауышты айналу жиілігін реттейді.

албаайды тік жне клдене баыттарда ретттейтін бло-кировкаланан механизм. албаай білігіні алпын тік жне клдене баыттарда шалыа сйкес реттеу шін, 14-суретте крсетілген блокировкаланан механизм олданылады. Оны блокировкаланан деп аталу себебі — клдене жне тік баыт-тарда реттеуші екі механизм й-

13-сурет. албаайды айналыс жиілігіні вариаторы:

-гидроцилиндр; 2 жне 3 — шпилькалар; — плунжер; 5 — айаспа темір; 6 жне 13 — саусатар; 7 жне 10 — жылжымалы дискілер; 8жне 9 — жылжымайтын дискілер; 11 — серіппе; 42 — жлдызша.

14-сурет. албаайды реттейтін механизм.

1 — сатандырыш муфта; 2 — білікі 3 — подшипник; 4, 6, 7 — рычагтар; 5— штанга; 8 — таяныш; 9 — компенсатор 10 — гидроцилиндр; 11, 12 — тартпалар, 13 — сауса; 14 — жылжыма.

лесімді трде атарады. Брынырата комбайн жаткаларына бл масата арна лып екі блек жмыс істей_:тін рылылар пайдала-нылды.

албаай білігі 2 жылжымалара 14 бекітілген подшипниктерде 2 орнатылан. Жылжымаларды тартпаны 12 кмегімен албаай таянышыны 8 стімен еркін жылжытып ауыстыруа болады. албаайды екі таянышына да гидравликалы цилиндр 10жаластырылан. Басару алашасында отырып гидроцилиндрлер арылы таяныштарды албааймен бірге ктеруге немес тмен тсіруге болады. Бл ретте албаай планкалары немес саусатары мен ыру аппаратыны арасындаы тік баыттаы ашыты та згереді. Алайда албаай осылайша тік баыта ауысанда онын клдене баытын згертетін мынадай рылы бар. Рычага 7 екі тартпа 11, 12 жаласан, тартпаны 11 тменгі

шы жатка корпусына бекітілген. Гидроцилиндр таянышты ктер-ген кезде жатка 11 рычагты 7 саат тіліні жріс баытына арсы (14-суретке араанда) брады. Осыны арасында рычаг 7 жыл-жыманы 14 албаай білігімен оса тартпа арылы оа, яни кейін арай тартады. Егер гидроцилиндр таянышты тмен тсірсе, онда рычаг 7 пен тартпа 12 жылжыманы сола, яни алдыа карай ауыс-тырады. Жылжыманы білікпен оса жылжуы албаайды жетек шынжырыны білігінен керілуі млшеріне нсан келтірер еді. Олай болмауы шін, механизмде шынжырды алыпты керілуін автоматты трде орнына келтіріп тратын рылы орнатылан.

Жылжымаа 14 рычагпен 6 байланысан штанга 5 жалас-тырылан. Бір рычагы бар бір оське екі тартпалы жлдызшасы бар рычаг 4 орнатылан. Жылжыманы озалысы рычага беріледі. Рычагты бл жлдызшасы озалып, шынжырды кереді немесе босатады. Жоарыда аталан механизм СК-4, СК-4А, “Сибиряк”, “Нива” жне “Колос” комбайндарынын, жаткаларына, сондай-а ЖРБ-4,9 дестелеуіш жаткасына орнатылан. ЖВН-6 жне ЖНС-6-12 дестелеуіш жаткаларында тік баытта реттеуді гидро-цшшндрлерді кмегімен комбайн жріп келе жатанда атара-

ды. Ал клдене баытта реттеуді машина тотап тран кезде олмен жзеге асырады.

Кшірмелеуіш албаай.Аласа егінді тікелей комбайнмен жи-науа кшірмелеуіш албаайы бар жатка пайдаланылады. К-шірмелеуіш албаайды ерекшеліктері мынадай: оларды рези-наланан жапсырмасы бар планкаларынын, штары деттегі ал-баайды айналыс шеберіні бойымен емес, исы сызыты бойымен айналады, шнекті орап тіп, жатка тбіне барынша таай тседі: жапсырмалы планка осыны арасында кесілген уа са-батарды шнекке шапша жаындатады; мндай албаайды білігін универсалды албаайа араанда, ыру аппаратына едуір жаындатып орнату керек.

Кдімгі албаай мен жмые істегенде ырылан сабатар жиналатын “озалыссыз” айма пайда болады: деттегі алба-айды планкасы бл тса жетпей алады. Ал кшірмелеуіш ал-баайдьщ планкалары бл айматы амтып жмыс істей алады, Кшірмелеуіш албаайды планкаларьш ажетті баытпен ро-лнктер сыранап тратын арнаулы жріс жолдары амтамасыз

етеді.

Албаайды реттеу

3-параграфта албаайды жмысы туралы жалпы мліметтер келтірілген. Енді оны реттеу дістерімен танысамыз.

Егістікте р трлі жылдамдыпен жрш келе жатан комбаин-дарда айналып тратын албаай жмыс істейді. албаайды планкалары тиісті шапшадыпен сабатара сер етуі шін 3-па-раграфта крсетілгендей, айналу озалысынын, шапшадыы ком-байнны демелі жылдамдыынан арты болуа тиіс. албаайды жоарыда аталан айналыс вариаторы осы масатта жмыс тейді.

Вариатордын, жоары шкивіне 16 немесе 20 тісті жлдызша 12 (13-сурет) орнатуа болады. Оларды алашысымен албаай 15,5—41,5 айналыс/минут жылдамдыпен, екіншісімен 20—52 ай-налыс/минут жылдамдыпен айналады. албаайды диаметрі

ттік осі бойынша 1132 мм. Комбайнны ажетті жылдамдыын біле отырып, албаайды е тиімді айналыс жылдамдыын есептеп шыаруа болады.

те тмен тсірілген албаайды мынадай саылаулар болуа іс: планка мен ыру аппаратынын, арасында 10—25 мм; жатка шнегі мен планканы арасындаы саылау 15 миллиметрден кем болмауы керек. албаай планкасы мен ыру аппаратыны параллель келуін болдырмау ажет. Бл реттеуші планка мен шалыны арасында 10—25 миллиметрлік екіш саылауды ойандаыдай компенсаторды 9 (14-сурет) кмегімен жзеге асады.

Компенсатор сырасыны ойыы міндетті трде таянышты 8 бо- йында орналасуа тиіс.

Блокировкаланан механизммен албаай білігіні клдене жылжуы оны тік баытта жылжуына байланысты автоматты турде іске асады. Оан байланысты болмайтын реттеу кезінде албаай білігі шалыньщ алдынан 60—70 мм шамасында ілгері орна-ластырылады. Егер егін те бітік немесе жатып алан болса, онда білікті бдан да ілгерірек орнату керек. Аласа скен егінді жині шін албаай білігін шалыа таау ажет (оларды арасы Ш мамен 20—50 мм болуа тиіс).

албаай планкаларыны сырты штары сабаты ырылатын блігіні штен бір блігіндей ашытытаы нктесіне жасуа тиіс. Алайда бл сіп тран егінні биіктігі 800 миллі метрден кем болмаан жадайда ана тиімді. Егер егін аласа болса планкалар маса басын соады, сондытан бл тртіп іск аспайды.

Жатка албаайын ала арай мсындыратын осымша ретте трі бар, ол олмен атарылады. Ол былайша жзеге асыры алады: саусактарды 13 (14-сурет) тартпаа 12 бекітетін болттарды босатады жне подшипниктерімен бірге албаай білігіні жыл жымасын ажетті жаына жылжытады. Бл реттеу жатып алан астыты жинаанда албаай білігін ілгерірек шыару ажет боланда жне горизонталь жазытытан ауытыан білікті алпына келтіру шін пайдаланылады.

Бл реттеуді орындау шін комбайнды тотату керек жне кп уаыт алады. Бл кемшіліктерді жою шін, албаайды блаки- ровкаланан механизміне осымша гидроцилиндр енгізілген. Соны кмегімен комбайн жріп келе жатанда кабинадан албаа білігін горизонталь жазытыа туралауа болады.

Егер жинайтын егін аласа болып, жаткада кшірмелеуіш албаай болмаса, онда албаай планкаларына резиналанан белдік тілкемдерін жапсырып, планкаларды ыру аппаратына жаын-датып орнату керек, бл тілкемдер сатылан сабатарды шалыдан шнекке жасы жеткізеді.

Роликті белдіктерді 19 (12-сурет) кмегімен албаай саусатарын мынандай алыптара оюа болады:

а) ала арай 15° клбеуге (бірінші тесікке кіргізілген болт пен білеуді 19 тартпаа 16 жалау) болады;

) тік баыттаы алыпа (екінші тесіктегі болтпен) оюа бо- лады;

б) кейін арай 15° клбеуге (шінші тесіктегі болтпен) болады;

в) кейін арай 30° клбеуге (е соы арты жетектегі болтпен) болады.

Егін 80—100 см биіктікте алыпты сіп тран болса, сауса-

тарды бірінші немесе екінші алпын пайдалануа болады, ал планкаларды саусатарды ортасына бекітеді.

те бітік жне биік егінді жинаанда саусатардыдбірінші алпын пайдаланады, ал планкаларды шыарып алып е жоары алыпа ояды.

Жатып алан егінді планкасыз жинауа болады, саусатарды шінші немесе тртінші алыпа ояды.

сіп тран егін биіктігі 50—70 см боланда саусактарды екінші алпын пайдаланады, ал резиналанан белдіктер жапсырылан планкаларды е тменгі алыпа бекітеді.

албаайды ттік трізді біліктері тура сызы бойындаы салпында болуа тиіс. Мезгіл-мезгіл тартпаларды атайтып тру керек. Тартпаларды олар жоары алыпта транда ана тар-

тады.

Егерде озалмалы дискіні 10 (13-сурет) босатып алу ажет болса, серіппені 11 тетікпен алдын-ала сыып тотатыш саинаны алып, содан кейін ана серіппені жайлап босату ажет.

Вариаторды белдігін тарту шін кронштейнді сопа ойыта брады. рбір 300—400 га клемдегі егістікті жинааннан кейін кронштейнді кронштейн ішінде 90 градуса брайды, Бл жадай-цилиндрді сырты беті біралыпты тозады.

албаай таянышыны 18 (12-сурет) ауысып тратын шеттерін солидолмен майлау керек,