Шмелелегішті рылысы
Жалпы млімет. Шмелелегіш мынадай негізгі блшектерден трады: екі бйірден ралатын камерадан, тбінен, арты кла-паннан жне жоары тордан, сабан ныыздауыштан, топан ны-ыздауыштан; жк тсіретін механизмнен, мнда сатандырыш муфта мен автомат бар; арты клапанды жабатын гидравликалы жйеден, сигнализатордан. Тбі мен арты клапаны шмелелегіш-ті бйіріне топсалы байланысан: тбі ось бойымен айнала алады, ал арты клапан арта арай жылжи алады. Бйірлерінде шмелелегіш камерасына желдеткішпен рленген ауаны шыара-тын тесік бар.
“Нива” шмелелегішіні камерасына, 9 м3 сабан сияды, оны престелген кездегі (1,5—2 есе) массаеы 150—250 килограма же-теді.
“Колос” комбайны камерасыны сыйымдылыы 11 м3, шме-лені массасы 200—300 килограма жетеді.
Сабан ныыздауыш.Сабан ныыздауыш камераны сабана толтырып, оны престеуге арналан. Ол былайша жмыс істейді. Сабан сіліккішті клавишасы 9 сабанды консольды білеу 10 мен науадан 18 тратын престеуіш камераа здіксіз беріп трады (75-сурет). амера 17 кіре берісінде (алдынан) ке, шыа берісінде (артынан) тар етіліп жасалан.
Екі иінді білік 14 тырмалауышты 16 озалыса келтіреді. Тырмалауыш тістері камераны енді жерінен сабанны біраз блігін іліп алып, оны тар блігі арылы шмелелеу камерасына кшпен итереді. Престеуіш камерадан итерілген сабанны рбір блігі, оан кері оралуы ммкін емес, йткені бгеуіш 15 пен науаны 18 тісті тараы оны кері оралуына бгет болады, ал престеуіш камеранын, шыа берісіне орналасан сабан, тырмалауышпен жаадан келінген сабанмен жанасып, рі арай жыл-жып отырады.
Алашында шмелелегіш камерасы сабанмен алай болса солай толтырылады. Ол бден толанда престеу процесі басталады.
75-сурет. Шмелелегішті босату тораптары:
1 — бйір 2 — сауса; 3 — арты клапан тартпасы; 4 — аралы буын; 5 — ершік; 6 — білеу; 7 — серіппе; 8 — тбі; 9 — клавиша; 10 — консальды білеу; 31 — босату механизміні білігі; 12 — ттік трізді аралы; 13 — кронштейн; 14 — иінді білік; /5 —бгеуіш (айтарыш ойы); 16 — тырмалауыш; 17 — престеуші камера; 18 —
- науа.
Сабан ныыздауышт.ы екі иінді білігі де жаласан, ал онын, иіні басасына араанда 180° жылжыан. Соны нтижесінде тырмала-уыш кезекпе-кезек жмыс істейді. Кулиса 7 (76-сурет) рычагпен 6 сфералы топса арылы байланысан. Осындай топсамен кулиса ш-мелелегішті бйіріне жаланран, Тырмалауышты подшипниктері ааштан жасалан (автолда пісірілген).
Науаны 18 алпын реттеуге болады (75-сурет). Науа мен тісті тырмалауыштын, аралыындаы алыпты саылау 7—10 мм, ал кла-виша шы мен науа аралыы 10— 15 мм.
Шмелелегіш камераа топанды топан ныыздауыштын. 9 (2-сурет) тырмалауышы жеткізеді — олар оны науа 22 арылы, жылжытады. Кронштейн 21 шмелелегішті бекітуге арналан.
Жк тсіру механизмі.Сабан ныыздауышты ттік трізді ар- алыына 12 білік 11 бос орналастырылран (75-сурет). Осы біл-
елікті екі жа шетіне рычаг 4 бекітілген, бдан шашіа тіске 16 арай тартпа 20 теді (76-сурет). Сонымен оса, сол жатаы рычаг 4 кабинаны ая педаліндегі тартпаа 1, ал рычаг 5 пен тартпа 21 автомат рычага 22 осымша жаланан.
Шмелелегіш камераа сабан мен топан толанда жабулы бо- лады оны арты клапаны 9 екі шаппа тіспен 16 бекітілген, ал тбі арты клапана жаланан екі тартпамен 19статылады.
Шмелелегіштегі сабан мен топанды тсіру процесі былайша атарылады. Жргізуші жк тсіретін ая педалін аз уаыт балады. Осы педалды озалысы тиісті тартпа мен рычаг 4 арылы шаппа тіске 16 беріледі. Шаппа тіс арты клапанды босатады, ал соысы з кезегімен, тартпа 9 арылы тбін ашады. Камерада пайда болан шмелені ауырлы центрі, тбінін, айналу осінен арта арай ауытыан. Соны нтижесінде тбі айналып, тік
76-сурет. Шмелелегіш:
1 — шмелелегішті босату жйесіні педалга осатын тартпасы; 2 — золотникті блоктайтын тартпа; 3 — ос иінді рычагты 10 тартпасы; 4 — арты клапан шаппатісі 16 рычагы; 5— автоматпен жаланатын рычаг; 6 — тырмалауыш рычагы; 7 — кулиса; В — арты клапан 9 тірегі; 11 — штанга; 12 — брылыс рычагы; 13 — датчик тірегі; 14 — датчик 15 серіппесі 17 — прибор аланындаы сигнал лампочкасыны контактілі осышы; 18 — гидроцклиндр; 19 — клапанды тбімен жаластыратын тартпа; 20 — шаппа тіс тартпасы; 21 — аатомат тартпасы; 22 — автомат рычагы; 23 — “Колос” комбайнындаы аралы рычаг; 24 — гидроблгіш; 25 — блгіш рычагы. Суретті сызыпен оршалан фрагментінде “Колос” комбайныны золотнигін блоктайтын торап крсетілген.
алпында трады да, оны саусатары 2 аыза жантаяды (75-су-рет); шмеле клапанды арта итере отырып камерадан шыа бас-тайды. Жкті тсірген кезде серіппе 7 тбін тік алпында стап трады. Мны зі шмелені аыза ілінісіп, тбіндегі саусатар-дан ажырауын тездетеді.
Біз жоарыда жкті педальды кмегімен тсіру дісін арас-тырды. Сонымен оса автомат кмегшен де тсіруге болады, ол тменде айтылады.
Шмеле тсірілгеннен кейін гидроавтоматты жйе жмыс істей бастайды да, ол тбі мен арты клапанды бастапы алпына ояды, яни оларды айтадан бекітеді. Осымен бір мезетте жаа шмеле жинала бастайды.
Сатандырыш муфта мен автомат.Егер сабан ныыздауышты шектемесе, онда ол сабанды 1,5—2 есе емес, одан да тыызыра престеуі ммікін. Біра блай еткен жадайда тырмалауышты, берілістерді т. б. сынуы ммкін. Бл жадайда, сондай-а баса Да кш кп тсетін жмысшы органдарды шектеуіш ызметін
сатандырыш муфта атарады. Оны серіппесі 8—8,5 кгс. м (80—85 Н. м) айналдыру моментін беретіндей етіп реттелген. Біра шмелелегіште тек сатандырыш муфта ана болса, онда былай болар еді: шмелелегіш механизм тотар еді де, біра клавишалар сабан ныыздауыша массаны келе берер еді, соны салдарынан сабан кептеліп, сабан сіліккіш бзылар еді. Сол себепті сатандырыш муфтаа арнайы автомат блокталан, ол муфта жмыс істесімен шмелелегішті жгін дереу тсіреді. Біра ав-томатты таы бір міндеті бар: егер комбайншы бір себептермен педальды дер кезінде басып, шмелелегіштегі жкті тсірмесе, ондайда автомат зі тсіреді.
Енді зара блокталан сатандырыш муфта мен автоматты крылысымен жне рекетімен танысайы.
Сатандырыш муфтаны жетекші дискісі 4 арты арсы жетек білігіне 7 шпонкамен ібекітілген (77-сурет). Жетектегі дискі 6 оан пісіріліп статылан жлдызшамен 3 оса жне жетекші саусаты дискі 8білік втулкасына бос орныады. Дискілер 4, 8 зара
77-сурет. Шмелелегішті сатандырыш муфтасы жне автомат:
1 — ролик; 2 — жетекші саусаты дискіні 8 ждырышасы; 3 — жлдызша; 4 — жетекші дискі; 5 — буфер; 6 — жетектегі дискі; 7 — арты арсы жетек білігі; 9, 11 жне 13 —реттеуіш болттар; 10 — кйенте; 12 — рычаг.
байланысан: біріншісінде осы масат шін саылауы, ал екін-шісінде — саусатары бар. Ал келесі дискілер 6, 8 серіппемен сы-ылып, здеріні беткі тістерімен ілініскен. Дискіні 6 ішіне орналасан буфер 5 резинадан жасалан, тыылып алан кезде дискілерді 6, 8 соысын бседетеді.
Сабан ныыздауыша (кбінесе) арты жк тскен жадайда, дискі 5 екінші бір дискіге 6 тіреліп тыылып алады да, соысы жлдызшамен оса тотайды. Дискіні 8 биіктігі 20 мм десі 2 бар. Муфта тыылан кезде осы дес роликке 1 сылады. Муфта имылсыз тран кезде дес пен роликті ара ашытыы 8— 10 мм болады. Ал ол тыылан кезде дискі 8 сола арай (серіппе жаа) 20—25 мм жылжиды. Соны нтижесінде дес 2, рычаг 12 осіне бос ондырылан роликке сынады. Бл рычаг ось пен серіппелі болтты 13 кмегімен кйентеге 10 топсалы байланысан. Кйенте 10 мен рычагты 12 зара орналасуын болтпен 11 ретке келтіреді. Кйенте тартпа арылы жк тсіру механизміне жаласан.
Дес роликке сынан кезде рычаг кйентемен оса осінен біраз бралып, тартпаны тмен арай тсіреді. Сонда тартпа жк тсіру механизмін іске осады да, шмелелегіштегі сабан тсіріледі.
Рычаг 12 пен кйентеге 10 жаланан серіппе мына себептен а-жет. Дискі 8 тыылып, сол жаа жылжыан кезде, оны десі 2 роликті тегіс бетіне тірелуі ммкін. Мндай жадайда рычаг 12 бір жаына ауытиды; ол осінен бралып, серіппе болтын 13 ысады. Дискі 5 соншалы бралып/дес роликпен жанаспай алша-таса, серіппе болты 13 рычагты жмыс жадайына айыра келеді.
Дес 2 пен роликті 1 аралыындаы ашытыты (8—10 мм) болтпен // ретке келтіреді. Дискі 8 мен роликті аралыындаы саылау тік баытында транда 2 мм болуа тиіс. Оны тіреуіш болтпен 9 реттейді.
Сабан мен топан шмелесін тзу бір атара жинайды. Мндайда шмеле атарларынын, ара ашытыыньщ (яни тсір.ілген бір шмеле мен екіншісіні аралыы) ен кемі 120 м болуыны аса ажетті екендігін айта кеткен жн. Егер бл ашыты кем болса, онда шанатаы астыты жріп келе жатан автомашинаа тиеуге болмайды. Екі атарлас шмелені е кп ара ашытыы, сабанды престеп шыарудын. е кп шамасын крсетеді. Шмелені бірінші атарын салу шін сатандырыш муфта серіппесіні тарту гайкасын екі айналым брайды. Серіппе босаандытан муфта сабанды шаын млшерде престеп шыарады. Комбайнды алашы айналыма жібереді. Комбайншы шмелелегішті жгін тсіру шін педальды баспайды. Сабанны престелуі е кп шамасына жеткен кезде, сл босатылып ойылан серіппені кмегімен шмелелегіштегі сабанды автоматты зі тсіреді.
Бірінші айналымнан кейін сатандырыш муфтаны серіппесін
нормаа келтіріп кереді де, гайканы екі айналдырып брап бекітеді. Сонан сон рі арай жмыс істейді. Комбайншы автоматты зі тсірген рбір шмелеге жаындаанда жкті тсіру педалын басады. Осылайша автоматты босаан серіппе жадайында белгі-леген ашытыын шамалай отырып, комбайншы кінші айналым-ны шмелелерін салады. Шмеле аралыындаы осы ашытыты комбайншы бдан рі арайы жмыста да пайдаланады. Сон-дытан бірінші айналымнан кейін серіппесі тартылан автомат, комбайншы педалды баспай трып іске осылмайды. Басаша айтанда, автомат комбаншыны шмелені тсіруді басаруына ешандай бгет жасамайды. Ол комбайншыны атысуынсыз іске осылуы жне шмелені тсіруі, сабаны алы егісте жмыс істе-генде немесе комбайншы шмелені дер кезінде тсірмеген жадай-да ана болуы ммкін.
Шмелелегішті арты клапаныны берік жабылуыны айрыша маызы бар. Тек сонда ана дрыс шмеле пайда болады. Егер арты клапан екі шаппа тіске бірдей тйыталмаса, онда мны зі ауіпті аау болып саналады. Оны дер кезінде тзету шін сигнализатор ойылан. Ол контактілі осыштан жне серіппелі итергіштен трады. Арты клапан толы жабылан кезде, итергіш осышты кнопкасын басады да, электр тізбегін ажыратады. Прибор аланындаы сигнал лампочкасы жанбайды. Ал арты клапан ашы боланда, осышты контактісі тйыталады да, прибор аланындаы лампочка жанады.
Арты клапанды жабуды гидроавтоматты жйесі. Бл жйе датчиктен 15, гидроблгіштен 24, екі плунжерлі гидроцилиндрден 18, майлы 15 трубопроводтан, рычагтан жне тартпадан трады (76-сурет).
Датчикті рылысы жне оны механизмі 78-суретте крсе-тілген. Шмелелегішті клденен. білеуіні кронштейндеріне 12, 14
ось 13 бекітілген де, оан ттік трізді білік 2 пен бру рычагы 4 бос ондырылан. Ттік трізді білікке датчик рычагы 1 мен тісті рычаг 3 пісіріліп орнатылан, блар датчикті таянышы болып саналады.
Арты клапан аспасыны цапфасына 6 ос иінді рычаг 10 бос орна-тылан. Штанга 11 бру рычагын 4 рычагты 10 жоары иінімен жаластырады. Рычагты 10 т-
78-сурет. Блгіш золотнигін автоматты осу жйесі датчигіні рылысы:
1- датчик рычагы; 2 — ттік трізді білік; 3 — тісті рычаг; 4 — брылыс рычагы; 5 — серіппе; 6 — арты клапандары аспа цапфасы; 7 — гидроблгіш тартпасы; 8 — клапанны сол жа білеуіні 9 тірегі; 10 — ос інді рычаг; 11 — штанга; 12 жне 14 — шмеле-гіштегі клдене білеуді кронштейні; 13 — ось.
79-сурет. Шмелелегіш механизміні рекет ету схемасы:
а — шмелелегішке сабан мен топанны толу процесі; — шмелені тсіру моменті;' б — шмелені тсіргеннен кейінгі механизмні алпы; 1 — шмелелегіш тсіргіші педалыны тартпасы; 2 — гидроблгіш блоктауышыны тартпасы; 3 — педаль; 4 — баса ттынушыа арналан май проводы; 5 — насостары май проводы; 6 — блгіш; 7 — золотник; 8 — гидроблгіш рычагы;
9 — шаппа тіс білігіні рычагы; 10 — клапанды 13 тбімен жаластыратын рычаг; 11 — гидроцилиндр; 12 — арты клапандары сол жак білеуді тірегі; 14 — датчик тірегі; /5 — серіппе; 16 — датчик; 17 — штанга; 18 — ос иінді рычаг; 19 — брылыс рычагы.
менгі иіні тартпа 7 арылы гидроблгішпен байланысан. Арты клапанны сол жатаы білеуінде 9 тірек 8 бар, бл рычагты брылуын шектейді.
Жоарыда айтылан клапан арты клапан жабы болан жадайда былайша жмыс істейді, Рычаг 3 тісі серіппе 5 серімен бру рычагын 4 ысады; соысы штанга 11 арылы екі иінді рычагты 10 гидроблгіш золотнигі осылан жадайда болатындай етіп орналасуына рекет етеді; біра тірек 8 рычагты 10 брылуына бгет жасайды. Жкті тсіру процесі кезінде арты клапан ктеріледі де, тірек 8 рычагты 10 стап тра алмайды. Біра бл кезде датчик шмелемен арта ыысады да, сол себепті бл кезде золотник осылмайды. Шмеле толы шыаннан кейін датчик серіппе серінен бастапы алпына келеді де, золотникті осады.
Шмелелегішті рекет ету схемасы 79-суретте крсетілген. Арты клапан жабылып, ал онымен байланысан тбі ктерілгенде, датчик 16 серіппе 15 серінен з тірегімен 14 бру рычагына 19 ысылады. Клапандаы тірек 12 екі иінді рычагты 18 брылуы шектейді. Бл рычаг штанга 17 арылы бру рычагын 19, датчик арта ыысатындай, біра арты клапанны татайшасына жет-пейтіндей етіп орналастырады. Мндай да тартпа золотникте сал~ бырап трады.
Шмелелегішке сабан тсе бастаан кезде блгішті золотнигі
Насостан Швмелегішті
цилиндріне
баса ттынушыларга
80-сурет. Шмелелегішті гидроавтоматты жйесіні блгіші:
1 — корпустегі тесік; 2 жне 10 — золотник кертпегі; 3 — сол жатаы бйір камера; 4 — дроссельді тесік; 5, 6 жне 12 — шту-церлер (тртінші штуцер — аызушы — ол суретте крінбейді); 7 — серіппе; 8 — о жатаы бйір камера; 9 — радиалды канал; 11 — ось каналы.
серіппемен 7 ен, шеткі алпында статылып трады да (80-сурет), майдын, насостан блгіш арылы баса да ттынатын жерлерге еркін айналысын амтамасыз етеді. Мндайда гидроцилиндр уысы аызу магистралына жаланады.
Шмелелегіштегі сабанды тсіру шін педальды басады. Шаппа тіс арты клапанды босатады. Шмеле салмарыны жне серіппені серінен тбі тмен тсіріліп, арты клапан ктеріледі. Гидроцилиндрдегі май сыылып, блгіш арылы гидробака йылады. Золотник шеткі сол жаында тра береді. Жк тсірген кезде датчик шмелемен арта ыысады. Мндай жадайда тірек рычагтын, 18 саат тіліне арама-арсы айналуына бгет жасай алмайды (79-сурет).
Шмелені тсіргеннен кейін датчик босайды. Серіппе оны ала айтарады. Датчик тірегі 14 рычагты 19 саат тілі бойынша бра бастайды. Бл рычаг штанга аркылы рычагты 18 брады. Соысы тартпаны золотникке орналастыра бастайды. Алдымен осы тарт-паны салбырауы крінбейді, сонан со тартпа блгішті золот-нигін о жатаы шеткі алпына орналастырады.
Золотник осылай орналасан жадайда оны кертпегі 2 штуцер 5, тесік 1 жне штуцер 12 арылы насоспен келетін майды жауып трады (80-сурет). Мндай жадайда тесік 1 сол жатаы бйірлік камерамен 3 жаланады.
Насоспен айдалан май штуцер 5, тесік 1, сол.чжатаы бйірлік камера 3, дроссельді тесік 4, ось каналы 11, радиалды канал 9, о жатаы бйірлік камера 8 жне штуцер 6 арылы гидроцилиндрге баытталады да, ол арты клапанды жауып, шмелелегішті тбін ктереді.
Тбіні ктерілу жылдамдыы дроссельді тесікпен 4 шектеледі, ал сатандырыш клапан насоспен айдалан арты майды аызады.
Айдаыш магистрала жне оан жаланан блгішті каналдары мен уыстарына, дроосельге жеткізілмей ысып орнатылып,
оы сатандырыш клапан белгілі бір дентейде стап трады, Дроссельден кейінгі гидроцилиндрмен оса магистралдардаы ысымды арты клапан мен тбіні салмаы бойынша анытайды.
Арты клапан жабылу моментіне жаындаан кезде, оны тірегі 12 (79-сурет) рычага 18 сер етеді. Соысы штага мен рычаг 19 арылы датчикті біраз арта брып, тік алпына жуытатады. Мндайда тартпа золотникте салбырап трады да, золотникті шеткі сол жатаы орнына ауысуына бгет жасамайды (“аызу”). Біра золотник сол жаа мынадай себептермен орын ауыстыра алмайды: блгіш арылы гидроцилиндрге май аып тран кезде, дроссельді тесік 4 (80-сурет) май аынын біраз тежейді (бл тесікті диметрі 1,5 мм); осыны серінен сол жатаы бйірлік камерада 3 едуір ысым пайда болып, золотникті о жатаы шеткі алпында сенімді трде стап трады (“айдалу”). Золотникті мндай аалпы тартпаны керілу кйіне арамастан саталады. Тек арты клапан толы жабылып (шаппа тіске), плунжерді гидроцилиндрге озалуы тоталанда ана, золотникті екі жа бйірінде де май ысымы тееседі, тек сонда ана серіппе 7 золотникті сола “аызу” жадайына ауыстырады.
Гидроавтоматикалы жйені реттеу мынаан негізделеді. Арты клапан жабы тран кезде блгіштін. золотнигі шетисі сол жа-ында, ал тартпа сл салбырап труа тиіс.
Тртінші блім