Бап. Параа коммерциялы сатып алу

1. Коммерциялы немесе зге де йымда басару функцияларын орындайтын адамга ашаны, багалы агаздарды немесе зге млікті засыз беру, сол сияты оны зіні ызмет бабын пайдалананы шін, сондай-а парага сатып алуды жзеге асыратын адамны мдделеріне ызметі бойынша жалпы аморлыгы немесе салырттыгы шін оган мліктік сипаттагы ызметтерді засыз крсету -

2. Бірнеше рет не адамдар тобыны алдын ала сз байласуымен не ірі млшерде жасалан дл сол іс-рекеттер -

Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ылмысты топ жасаган не аса ірі

млшерде жасалан іс-рекеттер –

4. Коммерциялы немесе зге де йымда басару функцияларый орындайтын адамны ашаны, баалы ааздарды, баса да млікті засыз алуы, сол сияты зіні ызмет бабын пайдалананы шін, сондай-а параа сатып алуды жзеге асыратын адамны мдделерінде ызметі бойынша жалпы аморлыгы немесе салгырттыгы шін мліктік сипаттагы крсетілетін ызметтерді пайдалануы -

5. Осы бапты тртінші блігінде кзделген іс-рекеттер, егер оларды:

1) алдын ала сз байласу арылы адамдар тобы жасаса;

2) бірнеше рет жасалса;

3) орытып алумен штасса;

4) ірі млшерде жасалса -

6. Осы бапты тртінші немесе бесінші бліктерінде кзделген іс-рекеттер, егер оларды ылмысты топ жасаса немесе олар аса ірі млшерде жасалса -

Ескертулер.

1. Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген іс-рекеттерді жасаан адам, егер оан атысты орытып алушылы орын алан болса немесе егер ол ы орау орга-нына немесе арнаулы мемлекеттік органа параа сатып алушылытуралы з еркімен хабар-ласа, ылмысты жауаптылытан босатылады.

2. Брын жасалан зацы рекеттер шін алдын ала уадаласты болмаан кезде млікті беру немесе алу, мліктік сипатта ызметтер крсету немесе мндай крсетілетін ызметтерді сыйлы немесе сыйаы ретінде пайдалану, егер млікті немесе крсетілетін ызметтерді уны екі айлы есептік крсеткіштен аспайтын болса, онша маызды болмауына байла-нысты ылмыс болып табылмайды жне тртіптік немесе кімшілік тртіппен удаланады.

азастан Республикасы ылмысты кодексіні 253-бабында млдем жаа екі жеке ылмыс туралы крсетілген. Оны біріншісі 253-бапты 1-тармаында крсетілген рам - сатып алу (пара беру), ал екіншісі осы бапты 3-тармаында крсетілген рам - сатылу (пара алу) болып табылады. ылмысты кодексті 253-бабыны бірінші блігінде: «коммерциялы немесе зге де йымда басару функцияларын орындайтын адама ашаны, баалы ааздарды немесе зге млікті засыз беру, сол сияты оны зіні ызмет бабын пайдалананы шін, сондай-а параа сатып алуды жзеге асыратын адамны мдделеріне ызметі бойынша жалпы аморлыы немесе салырттыы шін оан мліктік сипаттаы іфізметтерді засыз крсету - коммерциялы сатып алу (пара беру)» деп белгіленген.

ылмысты ы бзушылыты тікелей объектісі азастан Республикасы Задарына жэне іод»ылтайшы жаттара сай келетін коммерциялы жне зге де ііымдарды басару аппаратыны біралыпта ызметі болып табылады. Коммерция-лы жэне зге де йымдарды тсінігіне ылмысты кодексті 250-бабына талдау жасаанда толы тсінік берілген. Коммерциялы сатып алу (253-бапты 1-тармаы) ылмысты ы бзушылыты затына аша баалы ааз, баса млік, сондай-а мліктік сипаттаы ызметтер жатады.

Объективтік жаынан сатып алу (пара беру) - коммерциялы немесе зге йымда басару ызметтерін атаратын адама аша, баалы ааздар немесе баса млік беру, сондай-а оны з ызмет бабын сатып алушы адамны мдцесінде пайдалану шін оан мліктік сипаттаы засыз ызмет крсету арылы сипатталады. Осыан орай коммерциялы сатып алу (пара беру) рамы болу шін: біріншіден, ылмысты заты материалды игіліктер (аша, баалы ааз, баса млік), сондай-а мліктік сипаттаы басадай ызмет крсетулер (пэтерін, йін, клігін, саяжайын, автотраын, таы баса млкін тегін жала беру, банктерде оны атына есепшот ашу, т.б.) наты орын алуы керек; екіншіден, осы крсетілген ылмыс заттары коммерциялы жэне зге де йымдарды басару ызметін атаратын адамдарына берілуі ажет; шіншіден, Бл заттар оны алушыны зіні ызмет бабын пайдалана отырып осы заттарды берушіні пайдасына белгілі бір рекеттерді (эрекетсіздіктерді) жасауы шін алынуы ажет; тртіншіден, осы заттарды беруші мен осындай засыз сыйаыны алушыны эрекеттері зара келісілген, белгілі бір нэтижеге жету шін жзеге асырылуы керек.

Егер коммерциялы сатып алу келісілмей жзеге асырылса, онда кінэліні эрекеті істі наты жадайларына карай — парамен коммерциялык сатып алуа арандату (417-бап) ретінде саралануы ммкін.

ылмысты ы бзушылы формальды _рама жатады. ылмысты ы бзушылы засыз сыйаыны бір блігін берген уаыттан бастап-а аяталан деп сана-лады. ылмысты ы бзушылыты аяталан деп тану шін засыз сыйаы алан субъектіні оны пайдасына белгілі бір эрекетті (рекетсіздікті) істеуі шарт емес. Егер кінэліні ырына байланыссыз себептермен млдай сыйаы беру жзеге аспай алса, онда кінэліні эрекеті коммерциялы сатып алуа оталанды (К-ті 24-бабыны 3-тармаы, 253-бапты 1-тармаы) болып табылады.

ылмысты ды бзушылы субъективтік жаынан тікелей асааналыпен жэне арнаулы масатпен жасалады. Кінэлі адам коммерциялы жэне зге де йымны лауа-зымды адамын сатып алу арылы зіні пайдасына белгілі бір эрекетті (эрекетсіздікті) істететінін сезеді жэне жзеге асыруды тілейді.

ылмысты ьщ бзушылыты субъектісі - кез келген есі дрыс, жасы 16-а толан адам.

ылмысты кодексті 252-бабыны 2-тармаында осы ылмысты ауырлататын трлері крсетілген: олар бірнеше рет немесе адамдар тобыны алдын ала сз байла-суы бойынша немесе ірі млшерде жасаан эрекеттер. Бірнеше рет істелген ылмысты тсінігі — ылмысты кодексті 12-бабында, ал адамдар тобыны алдын ала сз байла-суы немесе йымдасан топпен жасаан ылмыс тсінігі тиісінше ылмысты кодексті 31-бабыны 2, 3-тарматарында берілген.

ылмысты кодексті 3-бабыны 38-блігінде 253-бапта бес жз айлы есептік крсеткіштен асатын аша сомасы, баалы кааздардан, зге де млікті немесе мліктік сипаттаы пайданы _ны ірі млшерден белгіленген.

Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ылмыстык топ жасаан не аса ірі млшерде жасалан іс-эрекеттер шін ылмысты жауаптылыты ауыр трі крсетілген. ылмыс топ тсінігі К-ті 3-бабыны 24-тармаында, ал аса ірі млшер йымы К-ті 3-бліміні 3-блігінде берілген.

Онда К-ті 254-бабында аса ірі млшер клемі - екі мы айлы есептік крсеткіштен асатын аша сомасы, баалы ааздар млік ны деп крсетілген.

ылмысты кодексті 253-бабыны 4-тармаында: «коммерциялы немесе зге де йымда басару функцияларын орындайтын адамны ашаны, баалы ааздарды, баса да млікті засыз алуы, сол сияты зіні ызмет бабын пайдалананы шін, сондай-а параа сатып алуды жзеге асыратын адамны мдделерінде ызметі бойынша жалпы аморлыы немесе салырттыы шш мліктік сипатгаы крсетшетш ызметтерді паи-далануы — шін ылмысты жауаптылы белгіленген». Яни Бл жерде коммерциялы сатылу (пара алу) туралы сз болып отыр.

Объективтік жаынан коммерциялы сатылу (пара алу) рамы бірнеше балама эрекеттерден ралады: Коммерциялы немесе зге _йымды басару ызметін атаратын адамны засыз аша, баалы ааз, баса млік алуы; кінэліні з ызмет бабын сатып алушы адамны мддесіне пайдалану шін мліктік сипатта крсетілген ызметті пай-далануы. Яни ылмысты кодексті 253-бабыны 4-тармаында крсетілген ылмыс рамы орын алуы шін мынадай белгілерді болуы: 1) сатып алуды заты болып аша, баалы ааздар, баса млік, сондай-а мліктік сипаттаы ызмет крсетулер сана-лады; 2) осы крсетілген заттар мен ызмет крсетулерді коммерциялы немесе зге йымда басару ызметін атаратын адамдарды абылдауы; 3) засыз алынан заттар мен ызмет крсеткені шін кінэліні зіні ызмет бабын сатып алушыны мддесіне пайдаланып белгілі бір эрекеттерді немесе рекетсіздіктерді істеуі немесе істемеуі; 4) засыз сыйаыны (параны) алушы мен берушіні арасында зара келісушілік сипат болуы шарт.

рылысы жаынан ылмысты кодексті 253-бабыны 4-тармаында крсетілген ылмысты ы бзушылы формальды рама жатады.

ылмысты _ы бзушылы коммерциялы немесе зге йымда басару ызметін атаратын адамны засыз сыйаыны немесе ызмет крсетуді бір блігін абьшдаан сэттен бастап аяталан деп танылады.

ылмысты ы бзушылы субьективтік жаынан тікелей асааналыпен жаса-лады. Кінэлі адам засыз сыйаыны абылдауды оама ауіптілігін сезеді, біра соны абылдап отырып сыйаы берушіні пайдасына з ызмет бабын заа кереар пайда-ланып белгілі бір эрекеттерді немесе эрекетсіздіктерді істеуді тілейді жэне соны жзеге асырады.

ылмысты (253-бапты 4-тармаы) субъектісі - арнаулы, тек ана коммерциялы немесе зге йымды басару ызметін атаратын адам.

ылмысты кодексті 253-бабыны 5-тармаында талданып отыран ылмыс рамыны (253-бапты 4-тармаы) ауырлататын трлері крсетілген. Олар: адамдар тобыны алдын ала сз байласуы бойынша; бірнеше рет; ірі млшерде жасаан; орытып алумен байланысты жасалан эрекеттер.

Адамдар тобыны алдын ала сз байласуыны тсінігі ылмысты кодексті 31 -бабыны 2-тарматарында крсетілген. Бл жерде айта кететін бір мэселе, крсетілген осы топты мшелері болып тек ана коммерциялы немесе зге _йымда басару ызметін атаратын адамдар ана танылады.

Бірнеше рет істелген ылмысты тсінігі К-ті 12-бабында крсетілген. орытып алумен байланысты эрекеттерге кінэліні засыз сыйаыны, соны берушіні иын жадайлара алдырып немесе оларды занды дытары мен мдделеріне тікелей зиян келтіру аупін крінеу туыза отырып талап етулері жатады.

Осы бапты тртінші немесе бесінші бліктерінде кзделген іс-рекеттер, егер олар-ды ылмысты топ жасаса немесе олар аса ірі млшерде жасалса - жауаптылы К-ті 213-бабыны 6-блігінде кзделген ылмысты топ жэне аса ірі млшер жаа К-ті 3-бабыны тарматарында крсетілген.

ылмысты кодексті 253-бабыны бірінші ескертуінде осы бапты бірінші жэне екінші бліктерінде кзделген рекеттерді жасаан адам, егер оан атысты орытып алушылы орын алан болса немесе егер ол ылмысты іс озауа ыы бар органа сатып алушылы туралы з еркімен хабарласа, ылмыстык жауаптылытан босатылады делінген. Ал осы бапты екінші ескертуіне сэйкес брын жасалан занды эрекеттер шін алдын ала уадаласты болмаан жадайда млікті беру немесе алу, мліктік сипаттаы ызметтер крсету немесе мндай ызметтерді сыйлы немесе сыйаы ретінде пайдала-ну, егер млікті немесе ызметтерді _ны екі айлы есептік крсеткіштен аспайтын болса, онша маызды болмауы себепті ылмыс болып табылмайды жэне тэртіптік неме-се экімшілік ретпен удаланады».