Бап. Айналыстан алып ойылан заттарды немесе айналысы шектелген заттарды контрабандасы
1. Есірткі, психотропты заттарды, сол тектестерді, прекурсорларды, кшті эсер ететін, улы, уландыргыш, радиоактивті заттарды, радиоактивті алдытарды немесе ядролы материалдарды, жарылгыш заттарды, ару-жараты, скери техниканы, жа-рылыс урылгыларын, атыс аруын немесе о-дрілерді, жаппай ырып-жою аруыны ядролы, химиялы, биологиялы немесе баса да трлерін, жаппай ырып-жою аруын жа-сау шін пайдаланылуы ммкін материалдарды, жабдытарды немесе компоненттерді Ке-ден одагыны кедендік шекарасы арылы кедендік баылаудан тыс немесе одан жасырын не ужаттарды немесе кедендік сйкестендіру ралдарын алдап пайдалану арылы не декларациялаусыз немесе аны емес декларациялаумен штасан алып ту, сол сияты азастан Республикасыны Мемлекеттік шекарасы арылы засыз альт ту -
2. Мынадай:
1) бірнеше рет;
2) лауазымды адам зіні ызмет бабын пайдалана отырып;
3) шекаралы немесе кедендік баылауды жзеге асыратын адамга кш олданып;
4) адамдар тобыны алдын ала сз байласуымен;
5) ірі млшердегі есірткі, психотропты заттарга, сол тектестерге, прекурсорларга атысты жасалган дл сол іс-врекеттер -
3.Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ылмысты топ жасаган іс-ерекеттер -
4. Осы бапты бірінші, екінші немесе шінші бліктерінде кзделген, есірткі, психотропты заттармен, сол тектестермен байланысты, аса ірі млшерде жасалган іс-рекеттер -
Кедендік баылаудан тыс немесе жасырын жасалган не кркаттарды немесе кеден-дік тедестіру ралдарын алдап пайдалана отырып, не есірткі заттарды, психотропты, кшті эсер ететін, улы, уландырыш, радиоактивті немесе жарылыш заттарды, ару-жараты, эскери техниканы, жарылыш рылыларды, атыс аруы мен о-дэрілерді, жаппай ырып-жоятын аруды ядролы, химиялы, биологиялы жэне баса да трлерін, жаппай ырып-жою аруларын жасау шін пайдаланылуы ммкін материал-дар мен жабдытарды декларацияламай немесе жалан декларациялаумен штастыра мемлекетті кеден шекарасы арылы ткізгені шін ылмысты жауаптылы ылмыс-ты кодексті 286-бабында арнайы крсетілген. Экономикалы контрабанда шін жауаптылы К-ті 234-бабында берілген. ылмысты кодексті 286 жэне 234-бапта-рында крсетілген ылмыстарды зара айырмашылыы ылмысты объектісінде жэне затында. Бл екі ылмыс рамыны объективтік жэне субъективтік белгілері бірдей.
Айналыстан алынан заттарды немесе айналысы шектелген заттарды контрабандасы (286-бап) ылмысыны тікелей объектісі — оамды ауіпсіздік. Яни осы крсетілген заттармен контрабандалы эрекеттер жасау руаытта оамны ауіпсіздігіне тікелей атер келтіреді.
Осы ылмысты кы бзушылыты заты 286-бабыны диспозициясында тізбектеліп крсетілген. Олар: есірткі заттар, психотропты, кшті эсер ететін, улы, уландырыш, радиоактивті немесе жарылыш заттар, ару-жара, эскери техника, жарылыш рылылар, атыс аруы, о-дэрі, жаппай ырып-жоятын аруды ядролы, химиялы, биологиялы жэне баска да трлері, жаппай ырып-жою аруларын жасау шін пайдаланылуы ммкін материалдар мен жабдытар. ылмысты ы бзушылыты заты болып табылатын осы ымдарды тсінігі ылмысты кодексті Ерекше бліміні жекелеген арнаулы баптарында крсетілген. Олара біз кейінірек сол баптара талдау барысында тоталамыз.
Объективтік жаынан крсетілген ылмысты ы бзушылы мемлекеттік кеден шекарасы арьшы кедендік баылаудан тыс немесе жасырын жасалан жаттарды, ке-дендік тедестіру ралдарын алдап пайдалана отырып айналымнан алынан заттарды немесе айналысы шектелген заттарды декларацияламай немесе жалан декларациялау арылы ткізумен сипатталады.
Кеден шекарасы, кедендік баылау, кедендік тендестіру ралдары, декларация, жалан декларация, кедендік ткізуді тсініктеріне ылмысты кодексті 234-бабын талдаанда арнайы тоталып ткенбіз.
ылмысты кодексті 286-бабыны 2-тармаында осы ылмысты ауырлата-тын трлері: бірнеше рет, лауазымды адам з ызмет бабын пайдалана отырып, кеден бакьілауын жзеге асырушы адама кш олданып, адамдар тобыны алдын ала сз бай-ласуы, есірткі немесе психотропты заттара катысты ірі млшерде жасалан эрекеттер шін, ал осы бапты 3-тармаында осы ылмысты те ауырлататын трі - осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген эрекеттерді ылмысты топ йым жасааны шін ылмысты жауаптылы кзделген. Осы бапты бірінші, екінші жэне шінші тармаында кзделген, те ірі млшерде жасалан есірткі немесе психотропты заттара байланысты эрекеттер шін ылмысты жауаптылы К-ті 286 бабыны 4-тармаында белгіленген. ылмысты кодексті 286-бабыны 2, 3 жэне 4-тарматарында крсетілген іс-эрекеттерді тсінігіне ылмысты кодексті осылара сас 234-бабыны 2, 3-тарматарын талдаанда толы тсінік бергенбіз.
Субъективтік жаынан 286-бапта крсетілген ылмыс тікелей асааналыпен жаса-лады.
ылмысты ы бзушылыты субъектісі - 16-а толан жай адам немесе лауазымды адам (286-бапты 2-тармаыны «2» тармакдіасы).
Бап. аруды, о-дрілерді, жарылыш заттарды жэне жарылыс урылыларын засыз иемдену, беру, ткізу, сатау, тасымалдау немесе алып жру
1.Суы аруды алып жру ашылы ксіпшілікке байланысты болган жагдайды оспаганда, суы аруды засыз алып жру немесе ткізу, сол сияты тиісті русаты жо жеке тлалара, уйымдарга ару-жараты жвне оган о-дэрілерді сауда уйымдары жумыскерлеріні сатуы -
2.Жараат салатын патрондармен ату ммкіндігі бар угысыз атыс аруын, газды аруды, ыса уылы тегіс угылы атыс аруын, сол сияты оны патрондарын засыз иемдену, беру, ткізу, сатау, тасымалдау немесе алып жру-
3.Атыс аруын (тегіс угылы ашылы аруынан баса), о-дрілерді, жарылгыш заттарды немесе жарылыс урылгыларын засыз иемдену, беру, еткізу, сатау, тасымалдау немесе алып жру -
4.Осы бапты шінші блігінде кзделген, адамдар тобыны алдын ала сз байласуы-мен немесе бірнеше рет жасалган іс-рекеттер -
5.Осы бапты шінші немесе тртінші бліктерінде кзделген, ылмысты топ жасаган іс-рекеттер -
Ескерту.
Осы бапта крсетілген заттарды з еркімен тапсыран адам, егер оны рекеттерінде зге ылмыс рамы болмаса, ылмысты жауаптылытан босатылады. Адамды стап алу кезінде, сондай-а осы бапта крсетілген заттарды табу жэне алып ою жніндегі тергеу рекеттерін жргізу кезінде алып ою оларды з еркімен тапсыру деп танылмайды.
аруды кез келген трімен засыз іс-эрекеттер жасау те ауіпті. арулы адам эр уаытта да орасан зор зиян келтіруі ммкін. Сондытан за осындай заттармен айналысаны шін кылмысты жауаптылы белгілеген.
Крсетілген кылмысты ды бзушылыты тікелей объектісі - аруды, о-дэрілерді, жарылыш заттарды жэне жарылыш рылыларды айналыма ауіпсіз шыаруды реттейтін оамды ауіпсіздік болып табылады.
ылмысты ы бзушылыты заты - ару, о-дэрі, жарылыш заттар жэне жарылыш рылылар, суы ару болып табылады.
азастан Республикасыны 1998 жылы желтосанны 30-ында абылданан «Же-келеген ару трлеріні айналымына мемлекеттік баылау жасау туралы» Заында осы крсетілген заттара анытамалар берілген.
Осы заа сэйкес аруа конструкциялы жаынан аланда тірі немесе зге де нысана-ны заымдауа, сондай-а белгі беруге арналан рылылар мен заттар жатады. зіні баытталан масаты мен негізгі лшемдері, сипаттамалары бойынша ару: жауынгер-лік, ол атыс аруы мен суы ару; азаматты ару; ызметтік ару болып блінеді. Жа-уынгерлік ол атыс каруына — о-дэрі немесе зге де заряд уатыны эсері нэтижесінде ы окпанынан оты, снарядты, гранатаны шырып шыаратын арулар жатады (автомат, карабиндер, винтовкалар, пистолеттер, пулеметтер т.б.).
Суыц царуга - нысананы тікелей заымдайтын, ралы адамны блшы еті кшіні кмегімен озалыса келтірілетін арулар жатады.
Азаматтыц царуга азастан Республикасыны азаматтары зін-зі орауа ажетті: спортпен іщылдану жэне а аулау максатында пайдаланатын арулар жатады. Азаматты атыс аруы оты тйдектете атуды болызбауа тиіс. Азаматты ару былайша блінеді: 1) зін-зі орау аруы; тегіс, зын ылы, оны ішінде азастан Республикасыны азаматтарыны денсаулыын сатау саласында басшылыты жзеге асыран уэкілетті орталы атарушы органны нормаларына сэйкес келетін, жараат салатын, эсер ететін патрондары бар атыс аруы; азастан Республикасыны азаматтарыны денсаулыын сатау саласында басшылыты жзеге асыратын уэкілетті орталы атарушы органыны нормаларына сэйкес келетін, жараат салатын, газбен жэне сэулелі дыбыспен эсер ететін патрондары бар ысыз атыс аруы; газды ару - азастан Республикасыны азаматтарыны денсаулыын сатау саласында басшылыты жзеге асыратын уэкілетті орталы атарушы органы олдануа рдсат еткен кз жасын аызатын жэне тітіркен-діретін заттармен оталан газды, оны ішінде патрондармен оса пистолеттер мен ре-вольверлер, механикалы тоазытыштар, аэрозольды жэне баса да к-рылгылар.
Спорттыц царуларга: а) ойы _ылы атыс аруы; б) тегіс ылы атыс аруы; в) спа суы ару; г) рлемелі уаты 25 Дж-дан жоары пневматикалы ару.
Ашылъщ царулар: а) ойы ылы атыс аруы; б) тегіс ылы, оны ішінде ойы блігіні зындыы 140 милиметрден аспайтын атыс каруы; в) аралас (ойы жэне тепе ылы), оны ішінде алмалы-салмалы жэне жиналмалы ойы ылы атыс аруы; г) рлемелі уаты 25 Дж-дан аспайтын пневматикалык ару; д) спа суы кару; и) белгі беретін ару.
ызметтік щруга мемлекеттік органдарды мемлекеттік ызмет туралы заа сэйкес ызметі мемлекеттік ызметшілерді жоары жэне бірінші санаттарына жатызылан лауазымды адамдарыны, азастан Республикасы Парламенті депутаттарыны, судьяларды, прокурорларды жеке басыны, сондай-а йымдарды олара замен жктелген немесе з жарыларында (ережелерінде) кзделген, азаматтарды мірі мен денсаулыын, меніііікті орау, оршаан орта объектілерін жэне табии ресурстарды, баалы жэне ауіпті жктерді, арнаулы корреспонденцияларды кауіпсіздігін амтамасыз ету масатында пайдалануа арналан ару жатады. ызметтік аруа ыса ылы тепе жэне ойы ылы атыс аруы, сондай-а зын ылы тегіс жэне ойы ылы ару жатады. ызметтік ару тйдектете о атуды болызбауы тиіс. ызметтік кару патрон-дары азастан Республикасыны мемлекеттік стандарт талаптарына сай болуы ажет.
Газды ару - олданылуы кз жасын аызатын немесе тітіркендіргіш заттарды пайдалануа негізделген ару; Электрлі ару — олданылуы электр зарядыны кшіне негізделіп арнайы бейімделген тетік.
Пневматикалъщ цару — нысананы заымдайтын ралы сызылан, сйытылан немесе атайтылан газды уаты есебінен баыты озалыс алатын ару.
Белгі беру царуы ~ дыбыс, жары жэне ттін белгілерін беру шін пайдаланылатын кару.
Лацтырылатын цару - нысананы тікелей заымдайтын рал адамны Блшы еті кшіні немесе механикалы рылыны кмегімен баытталып озалыса тсетін кару.
О-дрі (патрондар) - конструкциялы жаынан аруды тиісті трінен ату шін жэне нысананы заымдауа арналан рылылар немесе заттар.
О-дэрілер, тротил, нитроглицерин, пироксилин, аммонал, жарылатын баска да химиялы заттар мен жарылышты асиетке ие, оларды алуа немесе сатауа арнайы рсат талап етілетін оспалар - жарылыш заттар деп аталады. Жарылыш _рылылара эр трлі зарядтарды кшімен (соны ішінде радио жарылыстар арылы да) нысананы ртатын, заымдандыратын ралдар жатады.
ылмысты ы бзушылыты объективтік жаы зада крсетілген заттарды немесе рылыларды засыз алу, біреуге беру, ткізу, сактау тасымалдау немесе алып жру арылы сипатталады.
Бл жерде крсетілген заттарды алу деп аруды сатып алу, аруды сыйлы, марапат ретінде засыз алулар жатады. Осы засыз иеленген заттарды ботен адама уаытша немесе мэгілікке эр трлі тэсілдерді олдана отырып ткізуді біреуге беру деп айтамыз.
зінде засыз саталан осындай заттарды біреуге сату, айырбастау немесе тегін беру оны ткізу деп танылады. Корсетілген заттарды кінэліні сол кйінде стап труы оны сатау деп саналады. Клікті барлы трі бойынша корсетілген заттарды кеістікте алып жру оны тасымалдау деп танылады.
Атыс аруын, о-дэрілерді, жарылыш заттар мен жарылыш рылыларды кінэліні тікелей з бойында болуы оны алып жру деп танылады.
Осы ылмысты ы бзушылык рамы шін жауаптылыты негізгі шарты - атыс аруын, о-дэрілерді, жарылыш заттарды немесе жарылыш крылыларды алу, беру, ткізу, сатау, тасымалдау немесе алып жру засыз, яни тиісті мемлекеттік органдарды, лауазым адамдарыны рсатынсыз істелуі керек. ылмысты кы бзушылы рамы формальды жэне осы ылмысты кодексті 287-бабында кзделген эрекеттерді біреуін істегеннен кейін-а аяталан деп танылады.
Субъективтік жаынан арастырылып отырылан ылмысты ы бзушылы тікелей асааналыпен жасалады. Адам засыз атыс аруын, о-дэрілерді, жарылыш заттарды немесе рылыларды аланын, біреуге бергенін, ткізгенін, сатаанын, тасымалдаанын немесе алып жргенін сезеді жэне соны тілеп, заа айшы эрекеттер істейді.
ылмысты ы бзушылыты субъектісі - 16-а толан кез келген адам. ылмысты кодексті 287-бабыны 2-тармаында жараат салатын патрондармен ату ммкіндігі бар ысыз атыс аруын, газды аруды, ыса ылы тегіс ылы атыс аруын, сол сияты оны патрондарын засыз иемдену, беру, ткізу, сатау, тасымалдау немесе алып жру - шін жауаптылы, ал бапты 3-тармаында:
Атыс аруын (тегіс ылы ашылы аруынан баса), о-дэрілерді, жарылыш заттарды немесе жарылыс рылыларын засыз иемдену, беру, ткізу, сатау, тасымалдау немесе алып жргені шін осы бапты 4-тармаында - осы бапты шінші блігінде кзделген, адамдар тобыны алдын ала сз байласуымен немесе бірнеше рет жасалан іс-эрекеттерге ал бапты соы 5-блігінде - осы бапты шінші немесе тртінші бліктерінде кзделген, ылмысты топ жасаан іс-эрекеттер — шін ылмысты аса ауырлататын трлері шін кылмысты жауаптылы белгілерге К-ті 287-бабыны ескертуіне сэйкес - осы бапта крсетілген заттарды з еркімен тапсыран адам, егер оны эрекеттерінде зге ылмыс рамы болмаса, ылмысты жауаптылытан босаты-лады. Адамды стап алу кезінде, сондай-а осы бапта крсетілген заттарды табу жэне алып ою жніндегі тергеу рекеттерін жргізу кезінде алып ою оларды з еркімен тап-сыру деп танылмайды.
288-бап. аруды засыз жасау-
1. Атыс аруын, оны жинатаушы блшектерін засыз жасау немесе жндеу, сол сияты о-дрілерді, жарылгыш заттарды немесе жарылыс рылгыларын засыз жасау -
2. Адамдар тобыны алдын ала сз байласуымен немесе бірнеше рет жасалган дал сол іс-рекеттер -
3. Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ылмысты топ жасаган іс-рекеттер -
4 Газды аруды, суы аруды, оны ішінде латырылатын аруды засыз жасау-
Ескерту.
Осы бапта крсетілген заттарды з еркімен тапсыран адам, егер оны рекеттерінде зге ылмыс рамы болмаса, ылмысты жауаптылытан босатылады.
Бл ылмысты заты ылмысты кодексті 287-бабында крсетілген ылмыс рамындаыдай, сонымен бірге осы ылмыс крамыны заты болып жинатаушы блшектер жатады. ылмысты кы бзушылыты тікелей объектісі - ару трлеріні ндірілу жэне айналым саласындаы оамды ауіпсіздігі.
Объективтік жаынан крсетілген ылмысты к-ы бзушылы атыс аруын, оны жинатаушы блшектерін засыз жасау немесе жндеу, сондай-а о-дрілерді, жарылыш заттарды немесе жару к-рылыларын засыз жасау арылы сипатталады.
Атыс аруын жэне баса да заттарды масатты пайдалануа толы жарамды, дайын ету - оны жасау деп танылады. Жарамсыз аруды оны блшектерін тзеп толы іске осу оны жндеу деп танылады.
ылмысты ы бзушылы рамы - формальды. Ол аруды засыз жасау немесе оны жндеу рекеттеріні біреуі істелген сэттен бастап аяталан деп танылады. ылмысты _кы бзушылы субъективтік жаынан тікелей асааналыпен істеледі. ылмысты кы бзушылыты субъектісі - 16-а толан адам.
ылмысты кодексті 288-бабыны 2-тармаында осы ылмысты ауырлататын трлері: адамдар тобы алдын ала сз байласып жасаан немесе бірнеше рет жасалан эрекеттер шін, ал осы бапты 3-тармаында осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген эрекеттерді кьілмысты топ болып жасааны шін жауаптылы крсетілген. Газ аруын, суы аруды, оны ішінде латырыш аруды засыз жасааны шін жауаптылы ылмысты кодексті 288-бабыны 4-тармаында кзделген. Газ аруы, суы ару, лагырыш аруды тсінігін К-ті 287-бабын зерттегенде анытап кеткенбіз. Осы бапта крсетілген заттарды з еркімен тапсыран адам, егер оны эрекетінде зге ылмыс рамы болмаса, ылмысты жауаптылытан босатылады (К-ті 288-бабыны ескертуі).