Бап. Жезкшелікпен айналысуа тарту
1. Кш олдану немесе оны олдану атерін тндіру, туелді жадайын пайдалану, боп-салау, млкін жою немесе Блдіру жолымен не алдау арылы жезкшелікпен айналысуа тарту -
2. Адамдар тобыны алдын ала сз байласуымен не бірнеше рет жасалган дл сол іс-рекет-
3. Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ылмысты топ жасаган іс-рекеттер -
ылмысты ы бзушылыты негізгі тікелей объектісі - оамды адамгершілік, ал осымша тікелей объектісі - адамны денсаулыы, ар-намысы, жэне міріне ол сылмайтындыы немесе меншігі болып табылады.
ылмысты ы бзушылыкты жбірленушісі йелдер де, ер адамдар да бо-луы ммкін. 1959 жылы аза ССР ылмысты кодексі бойынша жезкшелікті жбірленушісі болып тек ана кэмелетке толмаандар танылса, ал азастан Рес-публикасыны ылмысты кодексі (1997 ж.) бойынша 270-бапта, сондай-а 2014 жылы кабылданан жаа ылмысты кодексте (308-бап) кзделген. ылмысты жбірленуші-сі болып 18-ге толан кез келген жынысты адамдар танылады. йткені азастан Рес-публикасы ылмысты кодексіні 134-бабында кэмелетке толмаан адамды жезкшелік іс-эрекеттер жасауа тартаны шін жеке жауаптылы белгіленген.
Жезкшелік дегеніміз - бл р трлі адамдармен аылы трде элденеше рет жыныс-ты атынаста болу. Жезкшелікті мынадай негізгі белгілері бар: жынысты атынас эйел мен еркекті, эйел мен эйелді, еркек пен еркекті (гомосексуальды) болуы ммкін.
р трлі адамдармен жынысты атынаста болу. Яни бейберекет нэпсімарлы атынас жасау. Жынысты атынасты белгілі бір аы алу шін жасау.
Аы телеу ашалай немесе баса нысанда заттай, киім-кешек, косметикалы парфюмериялы, асыл тастар, інжу-маржандар беру немесе басадай ызмет крсетулер арылы жзеге асырылады.
Жынысты атынас жасаана дейін аы тлеу жнінде алдын ала келісімні орын алуы;
Белгілі бір аы алу шін немі жынысты атынаса тсу. Осыан орай аы алып, бір рет жынысты атынаста болу жезкшелікпен айналысу деп саналмайды. Жезкшелік моральа жат былыс, онымен айналысатындарды бэріні іс-эрекеті ылмыс атарына жатпайды. ылмысты занда - К-ті 308-бабыны диспозициясында жезкшелікпен айналысуа тартаны шін ана жауаптылы крсетілген. Осы ылмысты объективтік жаыны белгілері зада: кш олдану немесе кш олданбашы болып орыту, тэуелді жадайын пайдалану, бопсалау, млкін жою немесе Блдіру арылы не алдау жолымен жезкшелікпен айналысуа тарту деп крсетілген. Яни за жезкшелікке тартуды 5 трлі тэсілін крсетіп отыр. Енді осылара тоталайы.
Кш цолдану — жэбірленушіні міріне, денсаулыына ауіпті де, ауіпсіз де трде жеіл, орта дене жараатын келтіре отырып, оны з еркіне арамастан жезкшелікпен айналысуа кндіру. Мндайда жэбірленушіге ауыр дене жарааты келтірілсе, онда кінэліні рекеті осымша К-ті 106-бабымен саралануа жатады.
Кш цолданбацшы болып цорцыту - жэбірленушіні кез келген дэрежедегі дене жараатын келтірмекші болып, рейін алу, орыту, р трлі тэсілмен ауызша, жазбаша немесе эр трлі заттарды крсету, имыл арылы белгі берумен жзеге асырылады. Кш олданбашы болып орыту сз жзінде ана емес, шын мэнінде наты іске асатын, айын болуы ажет жэне осы тэсіл жэбірленушіні жезкшелікпен айналысуга мэжбр етуі керек.
Туелді жагдайын — материалды немесе зге де тэуелділіктегі адамды осындай жадайларын пайдалану арылы жезкшелікпен айналысуа тарту.
Бопсалау - жезкшелікпен айналысуа тартылатын адамды немесе оны жаындарын масаралайтын мэліметтерді таратамын деп немесе оларды мдделеріне елеулі зиян келтіруі ммкін зге де мэліметтерді жариялаймын деп орыту.
Млікті жою немесе Блдіру арцылы цорцытуга - болашата жэбірленушіні немесе оны жаындарыны дние, млкін, йін, саяжайын, клігін толы немесе ішінара жа-рамсыз етіп тастау туралы, оны жзеге асырылатын эрекеттер арылы жэбірленушіні жезкшелікке тартуы жатады.
Алдау жолымен жезкшелікпен айналысуга тарту деп - жэбірленушіге крінеу жалан мэліметгерді беру арылы, оны белгілі бір адаммен жынысты атынаста болуа кндіру, мысалы, жэбірленушіні зімен болашата неке _ратын адаммен бірнеше рет жынысты атынаста боласы деп алдап, соан кндіруді, сол шін кінэлі адам белгілі бір аы трін алады, ал жэбірленуші ол туралы млдем хабарсыз болады.
Жезкшелікпен айналысуа тартуда ызмет аысын кінэлі жэбірленушімен блісуі немесе жеке зі иеленіп кетуі ммкін. ылмыс формальды рама жатады жэне ол жезкшелікпен айналысуга тарту эрекетш жзеге асыран (жэбірленушіні аылы трде нпсімарлы байланыса тскен) уаытынан бастап аяталан деп танылады.
Субъективтік жаынан ылмыс тікелей асааналыпен істеледі. ылмысты ы бзушылы ниет жэне масат эр трлі болуы ммкін, оларды кылмысты саралауа эсері жо.
ылмысты ды бзушылыты субъектісі - 16-а толан адам.
ылмысты кодексті 308-бабыны 2-тармаында осы кьшмысты ауырлататын трлері: Адамдар тобыны алдын ала сз байласуымен не бірнеше рет жасалан дэл сол іс-эрекет шін жауаптылы белгіленген.
Ал, осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ылмыстык топ жасаан іс-эрекеттер - ылмысты аса ауыр трі болып табылады (К-ті 308-бапты 3-блігі).
309-бап. Жезкшелікпен айналысуа арналан притондар уйымдастыру немесе оларды стау жне жегетайлы
1. Жезкшелікпен айналысуга арналган притондар уйымдастыру немесе оларды устау, сол сияты пайдакнемдік масаттагы жегетайлы -
2. Мынадай:
1) адамдар тобыны алдын ала сз байласуымен;
2) бірнеше рет жасалган;
3) кмелетке толмаган адамды жезкшелікпен айналысуга тартумен уштасан дл сол іс-рекеттер –
3. Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ылмысты топ жасаган іс-рекеттер -
ылмысты ык бзушылыкты негізгі тікелей объектісі оамды адамгершілік болып табылады.
ылмысты кы бзушылыты заты - жезкшелікпен айналысуа арналан при-тондар.
Притондар деп аы алып жезкшелікпен айналысатын адамдарды кез келген нысандаы жынысты атынасты жзеге асыратын арнайы жабдыталан трын жайла-ры немесе жабдыталмаан кез келген трын уйге жатпайтын жайларды (автобус салоны, кзет йлері, кесе блмелері, казинолар, тнгі сауытыру орындары т.с.с.) айтамыз.
Крсетілген ылмысты объективтік жаы жезкшелікпен айналысуа арналан притондар _йымдастыру немесе стау; сондай-а пайдакнемдік масаттаы жегетайлы арылы крініс табады.
Жезюпелікпен айналысуа арналан притондар йымдастыру деп оны руа арналан кез келген іс-эрекеттерді айтамыз. Оан трын жайды табу оны иесімен шарт жасасу, осы жайларды жезкшелікпен айналысуа жабдытау (мебельдер ою, гигиеналы ралдар, жамылатын, басадай ажетті киімдер алу), жезкшелікпен айналысуа бейім клиенттерді табу, кзет жэне ауіпсіздік шараларын белгілеу жатады.
Притонды стау деп трын жайларды жезкшелікпен айналысу шін немі жала бере отырып, сол шін аы алу, осы жайларды ктіп стауды, кзетуді, оан ажетті жабдытарды амтамасыз етіп отыруды жзеге асыруды айтамыз. Жезкшелікпен айналысуа пайдакнемдік масатта жегетайлы жасау деп осындай тэсілмен жынысты атынастар жасауа бейім адамдарды іздестіріп, оны бір-бірімен кездестіруді, притонды йымдастырушы мен оны стаушьшара осындай клиенттерді тауып беріп, сол шін тиісті аы алушылыты айтамыз.
Талдау жасалып отырылан ылмыс формальды крама жатады. Ол ылмысты кодексті 309-бабыны 1-тармаыны диспозициясында крсетілген эрекеттерді бірін істеген уаыттан бастап аяталан деп танылады.
Субъективтік жаынан ылмыс тікелей асаканалыпен істеледі. Адам жезкшелікпен айналысуа арналан притондар йымдастыранын немесе стаанын, соан пайда-кнемдік масатпен жегетайлы жасаанын сезеді, біледі жэне сондай эрекеттер істеуді тілейді.
ылмысты ы бзушылы субъектісі - 16-а толан адам.
ылмысты -ы бзушылы кодексті 309-бабыны 2 жэне 3-тармаында осы ылмысты ауырлататын трі:
1) адамдар тобьшы алдын ала сз байласуымен;
2) бірнеше рет жасалан;
3) кэмелетке толмаан адамды жезкшелікпен айналысуа тартумен штасан дл сол іс-эрекеттер (309-бапты 2-блігі).
Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ылмысты топ жасаан іс-эрекеттер - (309-бапты 3-блігі). Осы белгілерге анытаманы ылмысты кодексті жалпы бліміне талдау жасаланда крсетіп кеткенбіз.