Тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫ ЫЛМЫСТЫ Ы БЗУШЫЛЫТАР

§1. Экологиялы ылмысты ы бзушылытарды жалпы сипаттама жэне оларды трлері

Жалпы экология табиат пен оам атынастарын, адам мен табиатты тікелей бай-ланысын, айналадаы табии ортаны орауды реттейтін кык ережелеріні жиынтыы болып табылады.

Айналадаы табии ортаны орау - е алдымен адамны мірі мен денсаулыын, болаша рпаты мдделерін амтамасыз етуге, табии ортаа арсы зиянды іс-эрекеттер жасауа жол бермеуге, табии тепе-тедікті сатау жэне оршаан ортаны тиімді пайдалану масатын кздейді.

Осыан орай азастан Республикасыны жаа ылмысты кодексіні 13-тарауы тгелдей экологиялы ьшмыстара арналан. Брыны Кодексте мндай арнаулы тарау болмаан, экологияа байланысты жекелеген баптар «Шаруашылы ылмыстары» деген тараудан орын алан еді.

Жаа ылмысты кодексте экологиялы ылмыс рамдарыны млдем жаа трлері тыш рет крсетіліп отыр: шаруашылык жэне зге де кызметке ойылатын экологиялы талаптарды бзылуы (324-бап); ытимал экологиялы ауіпті химиялы, радиоактивті жэне биологиялы заттарды діру мен пайдалану кезінде экологиялы талаптарды бзылуы (325-бап); микробиологиялы немесе баса биологиялы агенттермен немесе улы заттармен жмыс істеу кезінде ауіпсіздік ережелеріні бзылуы (326-бап); жан-уарлар дниесін орау ережелерін бзу (338-бап); жануарлар мен сімдіктерді сирек кездесетін жэне рып кету аупі тнген трлерімен засыз іс-эрекеттер (339-бап); ерек ше оралатын табии ауматар режиміні бзылуы (342-бап); экологиялы ластау зар-даптарын жою жнінде шара олданбау (343-бап);

Жалпы ылмысты кодексті бл тарауында экологияа байланысты оамды атынастарды ылмыстык-кыкты жолмен орауды амтамасыз ететін баса да кптеген баптар бар.

Экологиялы ісылмысты ык бзушылы дегеніміз оршаан ортаа, оны ресурс-тарына, халыты экологиялык ауіпсіздігіне кол сатын коама ауіпті, ылмысты ы бзушылы заа айшы іс-эрекеттер болып табылады.

Экологиялы ылмысты ы бзушылыты заты — накты табиат ресурстары: жер, су, ауа, жануарлар дниесі, орман-тоай, мал т.б. болады.

Экологиялы ылмысты ккык бзушылыты топты объектісі - оршаан орта­ны орау, табиат ресурстарын тиімді пайдалану, тірі организмдерге олайлы табии жадайларды сатау жэне адамдарды экологиялык ауіпсіздігін амтамасыз ететін оамды катынастар болып табылады.

ылмыстык ккы бзушылыты тікелей объектісі - экологиялы атынастарды реттейтін наты оамды катынастар.

Тікелей объектісіні ерекшеліктеріне байланысты ылмысты кодексті 13-тарауындаы экологиялы ылмысты кы бзушылыктар мына тмендегі трлерге белінеді:

Экологиялы ауіпсіздікке ол сатын кылмысты _ы бзушылыктар: шаруашылы жэне зге де ызметке ойылатын экологиялы талаптарды бзылуы (324-бап); ытимал экологиялы ауіпті химиялык, радиоактивті жэне биологиялы заттарды ндіру мен пайдалану кезінде экологиялы талаптарды бзылуы (325-бап); микробиологиялы немесе баса биологиялы агенттермен немесе улы заттармен жмыс істеу кезінде ауіпсіздік ережелеріні бзылуы (326-бап); мал дэрігерлік ережелерді жэне сімдіктерді аурулары мен зиянкестеріне арсы кресу шін белгіленген ережелерді бзылуы (327-бап); экологиялы ластау зардаптарын жою жнінде шара олданбау (343-бап).

Суды жэне атмосфераны тиімді пайдалануа жэне орауа ол сатын ылмысты ы бзушылытар: суларды ластау, бітеу жэне сарку (328-бап); атмосфераны ластау (329-бап); теіз аясын ластау (330-бап)

Жерді, рлыты шельф, жер ойнауын орау жэне пайдалану ережелеріне ол сатын ылмысты кы бзушылытар: азакстан Республикасыны рлыты шельфі туралы жэне азастан Республикасыны айрыша экономикалы аймаы ту-ралы зандарды бзылуы (331-бап); жерді Блдіру (332-бап); жер койнауын орау жне пайдалану ережелерін бзу (333-бап), жер ойнауын з бетінше пайдалану (334-бап).

Жануарлар дниесін тиімді пайдалану, сатау жэне орау ережелеріне арсы ылмысты к-ы б-зушылыктар: Балы ресурстарын, баса да су жануарлары мен сімдіктерін засыз алу (335-бап); балы орларын орау аидаларын бзу (336-бап); засыз ашылы (337-бап); жануарлар дниесін орау аидаларын бзу (338-бап).

сімдіктер дниесін орау жэне тиімді пайдалану ережелеріне арсы ылмысты ды б_зушылытар: ааштар мен бугаларды засыз кесу (340-бап); ормандарды жою немесе заымдау (341-бап).

Ерекше табии-биологиялы трдегі дниелерді орау ережелеріне арсы ылмысты -ы б-зушылытар: жануарлар мен сімдіктерді сирек кездесетін жэне рып кету аупі тнген трлерімен засыз іс-эрекеттер (339-бап); ерекше оралатын табии ауматар режиміні бзылуы (342-бап).