Бап. Шаруашылы немесе зге де ызметке ойылатын экологиялы талаптарды бзу
1. Табиги ресурстарды пайдалану, ксіпорындарды, рылыстарды немесе зге де объ-ектілерді жобалау, орналастыру, сапу немесе реконструкциялау, пайдалануга беру немесе пайдалану, нерксіп, энергетика, клік немесе байланыс объектілерін, ауыл шаруашылы масатындаы жне мелиорация объектілерін пайдалану, алаларды не баса да елді мекен-дерді салу кезінде скери немесе органыс объектілеріне, скери немесе гарыш ызметіне ойылатын экологиялы талаптарды бузу, егер бул іс-рекет оршаан ортага ірі запал келтіруге кеп соса немесе кеп соуы ммкін болса немесе адамны денсаулыгына зиян келтірсе-
2.Осы бапты бірінші блігінде кзделген, коршаган ортага аса ірі залал келтіруге не адам ліміне не адамдарды жаппай сыраттануына кеп соан іс-рекет -
ылмыстьщ кодексті 324-бабында крсетілген осы ылмысты тікелей объекта шаруашылы жэне зге де ызметке ойылатын экологиялы талаптар: табиат объектілерін сатау, оршаан ортаны жасарту, халыты экологиялы ауіпсіздігін амтамасыз ету масатын кздейтін атынастар болып табылады.
ылмысты объективтік жаы табии ресурстарды пайдалану, кэсіпорындарды, рылыстарды жэне зге де объектілерді жобалау, орналастыру, салу жэне жаырту, пайдалануга беру жэне пайдалану, неркэсіп, энергетика, клік пен байланыс объек-тілерін, ауыл шаруашылы масатындагы жэне мелиорация объектілерін пайдалану, алалар мен баска да елді мекендерді салу кезінде, эскери жэне ораныс объектілеріне, скери жэне гарыш ызметіне ойылатын талаптарды сол талаптарды саталуы шін жауапты адамдарды бзуы, егер бл оршаан ортаа ірі залал келтіруте экеп сокеа немесе экеп согуы ммкін болса, экеп согуы арылы сипатталады.
Занда осы крсетілген шаруашылы немесе зге де ызметті жргізу шін экологиялы ауіпсіздікті мынадай талаптары саталуы ажет: жобаны техникалы-экономикалы негіздеу, жобалауды оршаан ортаны зиянды алдытармен ластауды жою шарала-рын арастырумен бірге оршаан ортаны пайдалануды тиімді жатарын есепке алу ажет; объектілерді орналастыруда табиат ресурстарын тиімді пайдалану жатары, экологиялы, экономикалы, демографиялы процестерді даму ерекшеліктері еске алы-нуы, сондай-а объектілерді рылысы рыретті мемлекеттік органны оны жргізуге арнайы трде берген рсатын аланнан кейін жргізілуі керек.
Объектілер барлы экологиялы талаптар орындаланнан кейін ана пайдалануа беріледі; эскери жэне ораныс объектілері, эскери жэне арыш ызметіне ойылатын барлы экологиялы талаптар орындалан со іске осылады.
Осы ылмысты ы бзушылыты объективтік жагы ылмысты кодексті 324-бабыны диспозициясында крсетілген шаруашылы жэне зге де жмыстарды жргізуге ойылатын экологиялы талаптарды бзылуы, ылмысты зардабы жэне оларды арасындаы себепті байланыс арылы крініс табады.
Талаптарды бзылуын анытау шін арнаулы нормативтік--ыты актілер-ге жгінуді талап етеді: яни Бл бапты диспозициясы бланкеттік. Экологиялы талаптарды реттейтін арнаулы нормалар біршама. Оларды атарына: азастан Республикасыны 1997 жылы 18 наурыздаы «Экологиялы сараптама туралы»; азастан Республикасыны 1997 жылы 15 шілдедегі «Ерекше оралатын табии ауматар туралы»; азастан Республикасыны 1997 жылы 15 шілдедегі «оршаан ор-таны орау туралы»; азастан Республикасыны 2004 жылы 9 шілдедегі «Жануарлар дниесін орау, німін молайту жэне пайдалану туралы»; азастан Республикасыны 1999 жылы 11 апанындаы «сімдіктер карантині туралы» задары, азастан Республикасыны 2004 жылы 9 шілдедегі «Жануарлар дниесін орау, сімін молайту жэне пайдалану туралы«, азастан Републикасыны 2002 жылы 11 наурыздаы «Атмосфералы ауаны орау туралы», азастан Республикасыны 2002 жылы 3 шілдедегі «сімдіктерді орау туралы» зандарында сондай-а жер атынастары, атмосфералы ауаны орау туралы т.б. задар жатады.
Экологиялы талаптарды бзылуы орын аландыы азастан Республикасыны «Экологиялы сараптама туралы» арнаулы заымен реттеледі.
ылмысты ы бзушылыты объективтік жаыны таы бір ажетті бел-гісі шаруашылы жэне зге де ызметке ойылатын экологиялы талаптарды бзуды оршаан ортаны едэуір ластануы, адамны денсаулыына зиян келтіруі, жануарлар немесе сімдіктер дниесіні жаппай рып кетуі немесе зге де зардаптарды орын алуы болып табылады.
оршаан ортаны едэуір ластануы деп кптеген адамдарды денсаулыына, жануарлар немесе сімдіктер дниесіні мір сруіне ауіп келтіретін залалдарды айтамыз.
Адамны денсаулыына зиян келтіруге бір немесе бірнеше адама жеіл, орта немесе ауырлытаы зиян келтірулер жатады.
Жануарлар немесе сімдіктер дниесіні жаппай рып кетуіне оларды кптеген ауматар бойынша сансыз ырына ліырауы жатады.
зге де зардаптара адамдарды улануы, эпидемия таралуы, оршаан табии орта-ны жасарту бадарламасын жзеге асыруды зілуі, ірі материалды залалдарды кел-тірілуі т.с.с. жатады. Бапты диспозициясында крсетілген іс-эрекеттер мен орын алан зардаптарды арасында себепті байланыс болуы тиіс.
ылмысты ы бзушылы субъективтік жаынан асааналыпен немесе абайсыздыпен істеледі.
ылмысты -ык бзушылыты субъектісі - арнаулы, 16 жаса толан, шаруашылы жэне зге де ызметке ойылатын экологиялы талаптарды саталуына жауапты лауа-зымды немесе лауазымды емес адамдар. Мысалы, экологиялы сарапшылар, жергілікті атару органдарыны лауазым адамдары, адаалау немесе баылау органдарыны лау-азым адамдары т.б.
ылмысты кодексті 324-бабыны 2-блігінде —
Осы бапты бірінші блігінде кзделген, оршаан ортаа аса ірі залал келтіруге не адам ліміне не адамдарды жаппай сыраттануына экеп соан іс-эрекет - шін ылмысты ауырлататын трі шін жауаптылы крсетілген.
Бап. Экологиялы трыдан леуетті ауіпті химиялы немесе биологиялы заттар мен жмыс істеу кезінде экологиялы талаптарды бзу
1. Экологиялы трыдан леуетті ауіпті химиялы немесе биологиялы заттарды ндіру, тасымалдау, сатау, кму, пайдалану немесе олармен езге де жумыс істеу кезінде экологиялы талаптарды бузу, егер бл іс-рекет оршаган ортаа айтарлытай залал келтіруге кеп соса немесе кеп соуы ммкін болса немесе адамны денсаулыгына зиян келтірсе -
2. оршаган ортаа ірі залал келтірген не келтіру атерін туызган, сол сияты ттенше экологиялы ахуал аумагында жасалган дл сол іс-рекет -
3. Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, оршаган ортага аса ірі залал келтіруге не адам ліміне не адамдарды жаппай сыраттануына кеп соан іс-рекеттер -
ылмысты объектісі — экологиялы ауіпті химиялы, радиоактивті жэне биологиялы заттарды ндіру мен пайдалану кезінде адамны денсаулыы мен оршаан ортаны орау аясындаы оамды атынастар.
ылмысты заты - химиялы, радиоактивті, биологиялы заттар.
Объективтік жаынан крсетілген ылмыс ытимал. Экологиялы трыдан леуетті ауіпті химиялы немесе биологиялы заттарды ндіру, тасымалдау, сатау, кму, пайдалану немесе олармен зге де жмыс істеу кезінде экологиялы талаптарды бзу, егер бл іс-рекет оршаан ортаа айтарлытай залал келтіруге экеп соса немесе экеп соуы ммкін болса немесе адамны денсаулыгына зиян келтіру аупін тндіру арылы сипат-талады.
Химиялы заттара — те жоары уландыратын, зэрлі, тері-нерв жйелеріне атты эсер ететін, тншытыратын, тітіркендіретін жэне адам жйесін заымдандыратын нэрселер жатады.
Радиоактивті материалдара - рамында ядролы осындылар бар заттар жатады. Мысалы, уран, плутоний т.б.
Биологиялы заттара - адамдар, жануарлар мен сімдіктер арасында жаппай ауру тарататын эр трлі бактериялар, вирустар, жндіктер т.б. жатады.
Ытимал экологиялы ауіпті химиялы, радиоактивті жне биологиялы заттарды ндіру, тасымалдау, сатау, кму, пайдалану немесе зге де жмыс істеу тэртібі арнаулы ыты-нормативтік актілермен реттеледі. Яни ылмысты кодексті 325-бабында крсетілген норма бланкеттік болып табылады.
Осы крсетілген жмыстарды жргізу кезінде экологиялы талаптарды бзу рекеттері адамны денсаулыына немесе оршаан ортаа айтарлытай задал келтіру немесе кел-тіру аупін тндіруі ажет.
Тнген ауіпке коршаан ортаны сапасыны, табиат объектілеріні жадайларыны улануа, ластануа байланысты тым нашарлап кетуі; экологиялы зиянданудан жануарларды жаппай лім-жітімге шырауына келіп соуы: адамны денсаулыгына немесе корінаан ортаа наты елеулі зиян келтіру ммкіндігі тнуі жатады. Зиян келтіру аупіні боланын немесе болмаанын тергеу, сот органдары істі наты жадайларына байланысты анытайды.
ылмысты кы бзушылы рамы материалды. Ол диспозицияда тізбектелген іс-эрекеттерді бірін істеген жэне зардап орын алан уаыттан бастап аяталан деп та-былады.
ылмысты кы бзушылы субъективтік жаынан тікелей асааналыпен істе-леді. Ытимал экологиялы ауіпті заттармен жмыс істеу тэртібін бзуды оама ауіптілігін сезеді жэне соны істеуді тілейді.
ылмысты ы бзушылыты субъектісі арнаулы - ытимал экологиялы ауіпті химиялы, радиоактивті жэне биологиялы заттарды ендіру мен пайдалану ережесін сатауа міндетті 16-а толан адам.
ылмысты кодексті 325-бабыны 2-тармаында оршаан оршаан ортаа ірі залал келтірген не келтіру атерін туызан, сол сияты ттенше экологиялы ахуал аумаында жасалан дэл сол іс-эрекеттер шін жауаптылы кзделген.
Бл ылмыс рамы материалды. ылмысты жауаптылы зада крсетілген зардаптарды біреуіні болса да орын алан уаытынан немесе ондай зардап болмаса да, біра іс-рекет ттенше экологиялы жадай аумаында жасалса аяталан деп таныла-ды.
азастан Республикасыны оршаан табии ортаны орау туралы: трындарды ттенше оиалардан орау жніндегі жэне баса задара сэйкес Республиканы кей-бір ауматары, объектілері шаруашылы немесе баса ызметтерді дрыс жргізбеу эрекеттерімен оршаан ортаа, трындарды міріне, сімдіктер мен жануарларды мір сруіне траты теріс эсер ететін елеулі жадайлара байланысты ала, аудан, жеке объект ттенше экологиялы жадай аумаы деп жариялануы ммкін.
ылмысты кодексті 325-бабыны 3-тармаында: осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, оршаан ортаа аса ірі залал келтіруге не адам ліміне экеп не адамдарды жаппай сыркаттануына экеп сокан эрекеттер шін жауаптылы кзделген.
Жаппай сыраттануда кп адамдар уаытша ебек абілетінен айырылып, катардан шыып алады. Сыратты тікелей себебі - экологиялы ауіпті заттарды ндіру, пайдалану ережелеріні бзылуынан болып табылады.