Бап. Ресми жаттарды жне мемлекеттік наградаларды иемдену немесе ткізу

ытар беретін немесе міндеттерден босататын ресми жаттарды, сондай-а азастан Республикасыны немесе КСРО-ны мемлекеттік наградаларын засыз иемде­ну немесе ткізу -

Бл ылмысты ы бзушылыты негізгі тікелей объектісі ресми кркаттар мен мемлекеттік наградаларды айналыма занды трде шыу тэртібін амтамасыз ететін басару ызметі болып табылады.

ылмысты ык бзушылыты заты - ресми жаттар жэне мемлекеттік награ-далар.

жат дегеніміз мемлекеттік, оамды немесе басадай мекемелерден, йымдардан немесе жеке тлалардан (мысалы колхат) шыатын белгілі бір оианы немесе фактіні растайтын немесе жоа шыаратын жэне т.б. (зандылы мэні бар іскерлік ааздар) анытамалар, актілер т.с.с. болып табылады.

ылмысты кодексті 383-бабында крсетілген ылмысты ы бзушылыкты затына кез келген жаттар емес, тек ана ресми жаттар жатады.

ытар беретін немесе міндеттерден босататын зандылы мні бар кжаттар ресми жаттар деп аталады.

ытар беретін ресми жаттара зейнетаы куэлігі, ебек ардагеріні куэлігі, ор­ден кітапшасы, клік жргізуге ы беретін куэлік, дипломдар, патент, сауда-сатты жргізуге ы беретін лицензия, занды йымны жарысы немесе рылтайшы шарттары жатады.

Міндеттерден босататын ресми жаттара - салытан, эскери міндетін теуден босатыланы жніндегі куэліктер, жол аысын тлеуден босатылатыны туралы куэлік, коммуналды ызмет крсету аысы тлемдеріні жекелеген трлерінен босатыланы жніндегі анытама т.с.с. жатады.

Ресми ркаттар мемлекеттік немесе мемлекеттік емес органдар арылы беріледі не­месе осы органдара баытталады. Ресми жаттар материалды тэртіппен растала оты-рып, жеке тлалар арылы да берілуі ммкін (олхат, шарт жасасу, сенімхат).

Зандылы мэні бар, біра ытар бермейтін немесе міндеттерден босата алмайтын жаттар ресми жаттар болып табылмайды. Мысалы: жазба кнделіктер, жазу блок-ноттары, хат-хабарлар т.с.с.

Мемлекеттік наградалар - азастан Республикасыны мемлекеттік наградалар ту­ралы заына сэйкес мемлекеттік наградалара: Халы аарманы, Да, Парасат орден-дер!, медальдар, Президент Жарлыымен берілген рметті ататар жатады.

КСРО мемлекеттік наградаларына КСРО Жоары Советі Президиумыны 1979 жылы 3 шілдедегі Жарлыына сэйкес: Кеестер Одаыны Батыры, Социалистік Ебек Ері, орден, медальдар, КСРО рметті ататары жатады.

Осы ылмысты затына ресми жаттарды жэне мемлекеттік наградаларды тпнсасы (кшірмесі емес) жатады.

Жалан ркаттарды, мртабаларды, мрлерді, мрагаздарды, мемлекеттік награда-ларды олдан жасау, дайындау, ткізу ылмысты кодексті 325-бабында крсетілген жеке ылмыс рамы болады.

Объективтік жаынан аланда ылмысты ы бзушылы ресми ркаттарды не­месе мемлекеттік наградаларды засыз алу немесе засыз ткізу арылы крініс алады.

ылмысты ы бзушылыты заттарына кінэліні з иелігіне, пайдалануына немесе билеуіне ылмысты кодексті 384-бабында крсетілгеннен баса кез келген тэсілмен; аы тлеп немесе тегін алуын (сатып алу, айырбас арылы, сыйа алу, арыза, кепілге алу т.с.с.) засыз алу деп айтамыз. ркаттарды, мртабаларды, мрлерді рлау арнаулы бап бойынша (К-ті 384-бабы) сараланады. Мемлекеттік наградаларды рлау жолымен алу, оны засыз алуды бір тсілі болып табылады, мндай ретте кінэліні эрекеті ылмысты кодексті 383-бабы бойынша сараланады.

Ресми кркаттарды немесе мемлекеттік наградаларды эр трлі тэсілдермен бтен адама аы алып немесе тегін беруді осы заттарды засыз ткізу деп айтамыз. ылмыс рамы формальдык. Занда крсетілген эрекеттер ресми кркаттарды немесе мемлекеттік наградаларды алан немесе ткізген уаыттан бастап ылмыс аяталан деп танылады.

ылмысты ы бзушылы субъективтік жаынан тікелей асааналыпен істе-леді. Кінэлі адам засыз крсетілген заттарды алатынын немесе ткізетінін сезеді жэне соны тілеп істейді.

ылмысты ы бзушылыты субъектісі - 16-а толан, есі дрыс адам.

ы олдану тэжірибесінде ерекше маызы бар ресми жаттарды засыз алу не­месе ткізу фактілері де кездеседі.

Ерекше маызы бар ресми раттара жоары мемлекеттік органдарды жаттары, халыаралы келісімдерді реттейтін жаттар, дипломатиялы тлжат, ылым док-торы немесе кандидат дипломдары, ызметтік немесе коммерциялы пиялары бар жаттар, ерекше тарихи, гылыми немесе мэдени мэні бар кркаттар жатады.

Ресми жаттар мен ерекше маызы бар осындай за жаттарын засыз алу немесе ткізуді оама ауіптілік дэрежесі бірдей деуге болмайды. Ерекше маызы бар рес­ми жаттар жніндегі засыз эрекеттерді жзеге асыруды рдайым жеке адам, мем-лекет, оам шін ауіптілігі ерекше. Осыан орай ылмысты кодексті 383-бабыны 2-тармаында осы ылмысты ауырлататын трі ретінде ерекше маызы бар ресми ркаттарды засыз аланы немесе ткізгені шін ылмысты жауаптылы белгілеген те орынды болар еді.