Бап. Шет мемлекеттерді саяси партиялары мен ксіптік одатарына жрдем крсету

Баса мемлекеттерді саяси партияларын немесе ксіптік одатарын аржыландыру, оларга й-жай немесе млік беру, сол сияты зге дежрдем крсету, егер Бл іс-рекеттер азаматтарды немесе йымдарды ытары мен зады мдделеріні не оамны неме­се мемлекетті замен оргалатын мдделеріні елеулі трде бузылуына кеп соса -

Баса мемлекеттерді саяси партияларын немесе кэсіптік одатарын аржыландыру, й-жай немесе млік беру, сол сияты зге де жэрдем корсету, егер Бл эрекеттер аза-маттар мен йымдарды дытары мен занды мдделеріні не оам мен мемлекетті замен оралатын мдделеріні елеулі трде бзылуына экеп соса, кінэлі адам ылмысты жауаптылыа ылмысты кодексті 406-бабы бойынша тартылады.

азастан Республикасы Конституциясыны 5-бабыны 4-тармаында «Республи-када баса мемлекеттерді саяси партиялары мен кэсіптік одатарыны, діни негіздегі партияларды ызметіне, сондай-а саяси партиялар мен кэсіптік одатарды шетелдік зады тлалар мен азаматтарды, шет мемлекеттер мен халыаралы ііымдарды аржыландыруына жол берілмейді», - делінген.

ылмысты ы бзушылыты тікелей объектісі шет мемлекеттерді саяси пар­тиялары мен кэсіптік одатарына жэрдем крсетуді зады белгіленген ережелерін бзу болып табылады.

ылмысты ы бзушылык объективтік жаынан мынадай эрекеттер арылы жзеге асырылады: баса мемлекеттерді саяси партияларын, кэсіподатарын аржыландыру, олара й-жай, млік беру, зге де жэрдем (жиылыстар ткізуге, жарысын дайындауа, олара ажетті акпаратты мэліметтер, жабдытар мен ь^ралдар беру т.е.с.) корсету.

ылмысты ык бзушылыкты объективтік жаыны міндетті белгісі, оны зар-дабы - азаматтар мен йымдарды ытары мен зады мдделеріні, не оам мен мемлекетті замен коралатын мдделеріні елеулі трде бзылуы болып табылады. Іс-эрекет пен одан пайда болан зардапты арасында себепті байланыс орын алуы ажет.

ылмысты ы бзушылы субъективтік жаынан тікелей касааналыпен істе-леді. Кінэлі адам шет мемлекеттерді саяси партиялары мен ксіптік одатарына жэрдем крсетуге болмайтынын сезеді, біледі, біра солай істеуді тілейді.

ылмысты ык бзушылыты субъектісі — 16-а толан адам.

Тарау. СОТ ТРЕЛІГІНЕ ЖНЕ ЖАЗАЛАРДЫ ОРЫВДАЛУ ТРТІБІНЕ АРСЫ ЫЛМЫСТЫ ¥Ы БЗУШЫЛЫТАР

Сот трелігіне жне жазаларды орындалу тртібіне арсы ылмысты кы бзушылыктардын жалпы сипаттамасы жне трлері

1997 жылы ылмысты кодексті абылдануына байланысты брыны Кодекс бойынша ылмысты ы бзушылы болып келген кейбір рамдар: жер аударылан орыннан, ебекпен емдеу немесе ебекпен тэрбиелеу профилакторийінен ашып кету (брыны Кодексті 198-бабы), ебекпен тзеу мекемелерінде, тергеу изоляторын-да, тэрбие-ебек профилакторийлерінде отыран адамдара тыйым салынан заттар-ды засыз беру (ескі Кодексті 199-бабыны 3-тармаы) ылмыс атарынан млдем шыарылды.

Брыны аза КСР ылмысты кодексіні 191-бабыны 1-тармаы істі тергеуге не­месе арауа засыз араласаны шін жауаптылы белгіленген ылмыс рамы енді жаа ылмысты кодексті 339-бабында крсетілген сот трелігін жзеге асыруа жэне алдын ала тергеу жргізуге кедергі жасау рамымен амтылатын болды. Анытама жргізуші адамды, тергеушіні, прокурорды, судьяны немесе халы заседателін орлау (аза КСР К-ті 191-бабыны 3-тармаы) _рамы ішінара жаа Кодекстегі сотты рметтемеу (342-бап) жэне кімет кілін орлау (320-бап) рамдарына осылады.

1997 жылы ылмысты кодексті 340-бабындаы - сот трелігін немесе алдын ала т^ргеу жргізуге байланысты орыту немесе кш крсету эрекеттері шін жауаптылы кзделген рама аза КСР ылмысты кодексті 173-бабыны 1-тармаындаы ішкі істер органы ызметкері, халы жасашысы, анытама жргізуші адам, тергеуші, судья, прокурор жэне халы заседателі міріне асты эрекет жасау рамы ішін ара осылып кеткен.

2014 жылы абылданан Жаа ылмысты кодексті осы тарауында сот трелігіні тиімді жзеге асырылуын камтамасыз ететін кптеген жаа нормалар бар (411,413, 415, 435-баптар).

Жаа ылмысты кодексте сот трелігіне арсы ылмысты ы бзушылытарды анытамасы берілмеген.

ылмысты ккык теориясы бойынша сот трелігіне жне жазаларды орындалу тэртібіне арсы ылмысты к_ы бзушылытар деп - осы міндеттерді жзеге асыра-тын органдар мен лауазымды адамдарды, жекелеген азаматтарды біралыпты, зады ызметіне ол сатын асаана іс-эрекеттерді айтамыз.

ылмысты ы бзушылыты топты объектісі - сот трелігін жэне жазаларды орындалуын амтамасыз ететін органдарды дрыс кызметі болып табылады. Объективтік жаынан бл трыдаы ылмысты ы бзушылытар эрекет немесе эрекетсіздік арылы жзеге асырылады. Задылы крылысы жнінен барлы рамдар (тек кана К-ті 425-бабында крсетілген - хатталан немесе иелік етуге тыйым салынан не тэркілеуге жататын млікке атысты зансыз эрекеттер рамынан баскасы) формальды рама жатады. Осыан орай осы тараудаы ылмыстар наты кылмысты ы бзушылы рамы диспозициясында крсетілген эрекет немесе эрекетсіздіктерді істеген сэттен бастап аяталан деп танылады.

Субъективтік жаынан аланда Бл тараудаы ылмысты ы бзушылытар тек тікелей асааналыпен істеледі. ылмысты ы бзушылы ниет жэне масат кптеген ылмыс рамы шін кажетті элемент болып саналмайды.

ылмысты ык бзушылыкты субъектісі жай немесе лауазымды адамдар болады.

ылмысты ы бзушылыкты субъектісіне карай талданып отыран ылмыстар мына тменде крсетілген 5 топа блінеді:

1) Сот трелігін жзеге асыратын органдарды лауазымды адамдарыны жасай-тын ылмыстары: крінеу кінсыз адамды ылмысты жауаптылыа тарту (412-бап). ылмысты жауаптылытан крінеу засыз босату (413-бап). Крінеу засыз стау, амауа алу немесе амауда стау (414-бап). Жауап беруге мэжбр ету (415-бап). Крінеу эділетсіз сот кімін, шешімін немесе згедей сот актісін шыару (418-бап).

2) За бойынша эділсоттылыты жзеге асыруа жэрдем беруге шаырылан адамдарды жасайтын ылмыстары: крінеу жалан сз жеткізу (419-бап). Крінеу жалан жауап беру, сарапшыны жалан орытындысы немесе ате аудару (420-бап). Куэгерді немесе жэбірленушіні жауап беруден бас тартуы немесе жалтаруы (425-бап). Алдын ала анытауды немесе алдын ала тергеуді деректерін жария ету (423-бап). Судьяа жэне ылмысты процеске атысушылара атысты олданылатын ауіпсіздік шаралары туралы мэліметтерді жария ету (424-бап). Хатталан немесе иелік етуге ты­йым салынан не тэркілеуге жататын млікке атысты засыз эрекеттер (425-бап).

3) Сотталандар мен баскадай ылмысты-_ыты кштеу шараларын тейтіндерді жасайтын ылмыстары: бас бостандыынан айыру орнынан, ттындаудан немесе амаудан ашу (426-бап). Бас бостандыынан айыру тріндегі жазасын теуден жалта-ру (427-бап). ылмысты-атару мекемесі экімшілігіні талаптарына асаана баынбау (428-бап). оамнан ошаулауды амтамасыз ететін мекемелерді алыпты ызметіні тэртібін бзу (429-бап).

4) Сот эділдігіне арсы басадай адамдарды жасайтын ылмыстары: сот трелігін жзеге асыруа жэне алдын ала тергеу жргізуге кедергі жасау (407-бап). Сот трелігін немесе сота дейінгі тергеп-тексеруді жзеге асыратын адамны міріне ол су (408-бап). Сот трелігін жзеге асыруа немесе алдын ала тергеу жргізуге байланыс-ты орыту немесе кш корсету эрекеттері (409-бап). Сотты рметтемеу (410-бап). Судьяа, прокурора, тергеушіге, алдын ала анытауды жргізуші адама, сот приста-вына, сотты атарушысына жала жабу (411-бап). Айатарды брмалау (416-бап). Пара немесе коммерцияльщ сатып алуга арандату (417-бап). Жалган жауап беруге не­месе жауап беруден жалтаруга, жалган орытынды беруге не ате аударуа сатып алу не мэжбр ету (422-бап). Сот кімін, сот шешімін зге де сот актісін орындамау (430-бап). ылмысты жасыру (438-бап). ылмыс туралы хабарламау (439-бап). Адвокаттар мен озге де адамдарды азаматтарды орау жэне олара загерлік кмек корсету жніндегі занды ызметіне кедергі жасау (435-бап).