Бап. Сарапшыны, маманны крінеу жалан айатары, орытындылары немесе ате аударма
1.Сотта не сота дейінгі тергеп-тексеру барысында куні, жэбірленушіні крінеу жалган айгатары не сарапшыны, маманны орытындылары, сол сияты сондай жагдайларда, сондай-а атарушылы жаттарды орындау кезінде аудармашы жасаган керінеу ате аударма -
2. Сыбайлас жеморлы, ауыр немесе аса ауыр ылмыс туралы ылмысты іс бойынша не пайдакнемдік ниетпен жасалган дал сол іс-рекеттер -
Сотта не сота дейінгі тергеп-тексеру барысында куэні, жэбірленушіні крінеу жалан айатары не сарапшыны, маманны орытындылары, сол сияты сондай жагдайларда, сондай-а атарушылы жаттарды орындау кезінде аудармашы жасаган крінеу ате аударма -
Млдай эрекеттер ылмысты немесе азаматты істер бойынша шындыты ашуа бгет келтірумен бірге сот, тергеу немесе алдын ала анытаушы органдарды дрыс ызмет атаруын бзады. Осыан орай ылмысты ы бзушылыкты тікелей объ-ектісі - ділсоттылы мддесі, ал осымша тікелей объектісі жеке тланы кытары мен мдделері болады.
рылысы жнінен Бл кылмысты кы бзушылы формальды рама жатады жне ылмысты ы бзушылы объективтік жаынан мынадай эрекеттерді істеу арылы крініс табады:
1) Сотта, не сота дейінгі тергеп-тексеру барысында куэгерді, жэбірленушіні крінеу жалан жауап беруі; 2) сарапшыны крінеу жалан орытынды беруі; 3) дэл сондай жагдайларда сондай-а атарушылы жаттарды орындау кезінде аудармашы жасаган крінеу ате аударма,
Куэгерді, жэбірленушіні жалан жауабына оларды здеріне мэлім болган фактілер женінде толы немесе ішінара шындыа сай келмейтін мэліметтер беруі. Егер куэгер немесе жэбірленуші жэне мэлім болан фактілер туралы ештее айтпаса, онда оларды эрекеті жауап беруден бас тарту деп танылып, олар ылмысты кодексті 421-бабы бойынша жауапты болады.
Зерттелген объект бойынша саналы трде жалан, шындыкда жатпайтын немесе сенімсіз, екі шты іс материалдарына негізделген орытындыны жасауы сарапшыны крінеу жалан орытынды беруі деп білеміз. Іс шін мэні бар процеске атысушыларды деректерін, жауаптарын саналы трде, эдейі брмалап, теріс аударуды аудармашыны жасаан крінеу брыс аудармасы деп білеміз.
ылмысты ы бзушылы формальды рама жатады. Жэне ол занда крсетілген эрекеттерді істелген уаытынан бастап, іске эсер еткеніне немесе эсер етпе-геніне арамастан аяталан деп танылады. ылмысты ы бзушылыты аяталу уаыты ылмысты іс жргізу сатысына тікелей байланысты. Алдын ала тергеу немесе алдын ала анытама жргізу сатысында куэгерді, жэбірленушіні, аудармашыны жауап беру хаттамасына ол ойан, ал сарапшыны жазбаша орытынды берген сэтінен, ал істі сотта арау сатысында - куэні, жэбірленушіні жауап беру немесе сарапшыны кррытындыны мазмнын жариялаан, аудармашыны жауаптар мен орытынды мазмнын аударан уаыттан бастап ылмысты ы бзушылы аяталан деп танылады.
Зада крсетілген крінеу жалан жауап беру, сарапшыны жалан орытынды беруі немесе атарушылы жаттарды орындау кезінде аудармашыны ате аударуы деген сзді зі бл ылмысты субъективтік жаынан тікелей асааналыкден жасалатынын крсетеді. За бл ылмысты белгілі бір ниетпен байланыстырмайды. ылмысты кы бзушылы ниет айыпкерді жадайын жасарту немесе киындату, одан кек алады деп ору, пайдакнемдік, ызаныш т.с.с. болуы ммкін. Егер куэ, жэбірленуші белгілі бір факті жнінде шын ателесіп жауап берсе, сарапшы кэсіптік дегейіні тмендігінен ате орытынды берсе немесе аудармашы тілді немесе терминдерді ерекшелігін жете білмеуден дрыс аудармаса, онда оларды К-ті 420-бабымен жауапа тартуа негіз жо.
ылмысты ы бзушылыты субъектісі арнаулы - жасы 16-а толан куэгер, жэбірленуші, сарапшы немесе аудармашы.
Адамды сыбайлас жеморлы, ауыр немесе аса ауыр ылмысты ы бзушылы жасады деп айыптаумен, сондай-а пайдакнемдік масатта жасалан дэл осы эрекеттер - ылмысты ы бзушылыты ауырлататын тріне жатады (420-бапты 2-тармаы). Ауыр немесе аса ауыр ылмысты тсінігі К-ті 11-бабыны 4-5-тармашаларында берілген. Сондай-а пайдакнемдік масатта жасалан эрекеттерге тсінікті К-ті 419-бабыны 3-тармаында талдау жасаанда тсіндіргенбіз.