Бап. Парамен коммерциялы сатып алуа не параорлыа арандату

1.Парамен коммерциялы сатып алуа арандату, ягни коммерциялы немесе зге де уйымдарда басару функцияларын орындайтын адамга ылмыс жасау длелдемелерін олдан жасау не бопсалау масатында оны келісімінсіз аша, мліктік игіліктер мен артышылытар беруге рекет ету-

2.Параорлыа арандату, ягни мемлекеттік функцияларды орындауга укілеттік берілген адама не оган теестірілген адамга не лауазымды адамга не жауапты мемле-кеттік лауазымды атаратын адамга атысты жасалган дел сол іс-рекет -

ылмысты ы бзушылыты объектісі — лауазымды адамны немесе коммерциялы жэне зге де йымдарды баскару функциясын атаратын адамдарыны зады ызметі.

осымша тікелей объект - осы адамдарды ар-намысы, адір-асиеті.

ылмысты іы бзушылыты затына аша, баалы ааздар, зге де мліктер немесе мліктік сипаттаы ызмет крсетулер жатады (ылмысты заты туралы толы тсінік К-ті 366-бабында берілген).

ылмысты ы бзушылыкты объективтік жаы параа немесе коммерциялы сатып алуа арандату, яни ылмысты жасалуына не бопсалауа олдан айатар жа­сау масатында лауазымды тлаа не коммерциялы немесе зге де йымдарда басару функцияларын атарушы адама оны келісімінсіз аша, баалы ааздар беру, зге де мліктер немесе оан мліктік сипаттаы ызмет крсетуге тырысу эрекеті арылы крініс табады.

Бл жерде кінэліні рекеті лауазымды тлаа не коммерциялы зге де йымдара басару функцияларын атаратын адама пара беруге оталу арьшы крінеді, біра зада тура крсетілгендей, мндай пара беруге оталу крсетілген адамдарды келісімін-сіз істеледі жэне оларды тарапьшан Бл рекетке тойтарыс беріледі, яни пара затын алу немесе сатып алу фактісі млдем болмайды.

Сондай-а жэбірленушілерге засыз мліктік немесе мліктік сипаттаы зге де ызметтер крсетуге тырысу эрекеттері де жзеге аспай алады. Кінэлі адам осы эрекеттерді занда крсетілген адамдарды олдан жасалан айатар негізінде ылмыс жасады деп айыптау арылы оларды эшкерелеп, лауазымынан немесе коммерцнялы зге де йымдардаы басару ызметінен аластатуды немесе ылмыс істеді деп бопсалау арылы крсетілген адамдарды орытып, зіні пайдасына белгілі бір іс-рекеттерді істету немесе істеуден бас тартызу масатын кздейді.

Кінлі адамдар млдай эрекеттерді эділсоттылыты жзеге асыратын адамдар жнінде де істеуі ммкін.

ылмысты кык бзушылы формальды крама жатады, сондытан да ол параа немесе коммерциялы сатып алуа арандату рекетін жасаан уаыттан бастап аяталан деп табылады.

Субъективтік жаынан ылмысты ы бзушылы тікелей асааналыпен істе-леді. Кінэлі адам занда крсетілген адамдарды параа немесе коммерциялы сатып алуа тырысу арылы, оларды пара аланы жэне сатыланы жнінде жалан айатар жасау аркылы ылмыса арандататынын немесе бопсалайтынын сезеді жэне осы эрекеттерді істеуді тілейді.

ылмыстык кык б-зушылыты субъектнвті жаыны таы бір белгісі кі>ілмысты масат. Ол зада - ылмысты ы бзушылыты жасалуына не бопсалауа колдан айатар жасау масаты деп крсетілген.

ылмысты ык бзушылыты субъектісі - 16-а толан кез келген адам.

Бап. Жалан айатар беруді немесе айатар беруден жалтаруды, жалан орытынды беруді не ате аударуды параа сатып алу немесе олара мжбрлеу

1.Куэні, жбірленушіні оларды жалган айатар беруі масатында не сарапшыны оны жалган орытынды немесе жалган айгатар беруі масатында, сол сияты аудармашыны оны ате аударма жасауы масатында парага сатып алу -

2.Куні, жбірленушіні жалан айгатар беруге, сарапшыны жалган орытынды беруге немесе аудармашыны ате аударма жасатуа мажбрлеу, сол сияты аталган адамдарды айатар беруден жалтаруа осы адамдарды немесе оларды жаындарын бопсалаумен, лтіру, денсаулыына зиян келтіру, млкін жою атерін тндірумен уласан мжбрлеу -

3.Осы бапты екінші бвлігінде кезделген, аталган адамдарды міріне немесе денсаулыгына ауіпті емес куш олданып жасалган іс-рекеттер -

4.Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ылмысты топ жасаган не аталган адамдарды міріне немесе денсаулыгына ауіпті кш олданып жасалган, сол сияты сыбайлас жеморлы, ауыр немесе аса ауыр кылмыс жасады деп айыптауга бай-ланысты іс-рекеттер -

ылмысты ы бзушылыты тікелей объектісі сот, анытама, тергеу органдарыны д_рыс ызметі, осымша тікелей объект процеске атысушыларды зады ытары мен мдделері.

ылмысты ы бзушылы объективтік жаынан аланда мазмны жаынан екі трлі ылмыс нысаныны жасалуы арылы крініс табады. Оны біріншісі куэні, жбірленушіні оларды жалан жауап беруі масатында не сарапшыны оны жалан орытынды немесе жалан жауап беруі масатында, сол сияты аудармашыны оны брыс аударманы жзеге асыруы масатында сатып алу (422-бапты 1-тармаы).

Сатып алу - зада крсетілген адамдара кез келген материалды заттарды, игіліктер-ді кінэліні зіні немесе баса адам арылы беруі, немесе беремін деп уэде беруі болып табылады. Егер сарапшы немесе аудармашы лауазымды тла болса, онда оларды саты-луы пара алу ретінде сараланады.

Куэні, жэбірленушіні жалан жауап беруге, сарапшыны жалан орытынды беруге немесе аудармашыны брыс аударуды жзеге асыруа мэжбр ету, сол сияты аталан адамдарды бопсалаумен, лтіремін, денсаулыыа зиян келтіремін деп осы адамдарды немесе оларды туыстарыны млкін жоямын деп орытумен штасан, жауап беруден жалтаруа мэжбр ету осы кылмысты жасалуыны екінші бір крінісі болып табылады (422-бапты 2-тармаы).

Мэжбр етуге жэбірленушіні еркіне тікелей эсер ететін оны зіні алауы бойын-ша, ерікті трде эрекет етуіне жол бермейтін эрекеттерді олдану жатады.

Зада мндай мэжбр етуді тэсілдері: бопсалау, лтіремін, денсаулыына зиян кел-тіремін, осы адамдарды немесе оларды туыстарыны млкін жоямын деп орытумен літасан эрекеттер крсетілген.

Бопсалау жэне орыту жэбірленуші шін наты іске асатын, объективтік аиат ретінде абылдануы ажет.

ылмысты ы бзушылы формальды рама жатады жэне ол сатып алу не­месе мэжбр ету эрекеттері орын алан сэттен жалан жауап беру немесе жалан жау­ап беруден жалтару, жалан орытынды беру не ате аудару боланына не болмаанына арамастан аяталан деп саналады.

ылмысты ы б-зушылы субъективтік жаынан тікелей асааналыпен істе-леді. Кінлі адам занда крсетілген адамдарды сатып алу немесе мэжбр ету арылы засыз эрекеттер істейтінін сезеді жэне соны тілейді.

ылмысты _ы бзушылыты субъективтік жаыны таы бір белгісі ылмысты масаты жалан жауап беруге немесе жауап беруден жалтаруа, жалан орытынды беру­ге не ате аударуа ол жеткізу болып табылады.

ылмысты -ы бзушылыты субъектісі - 16-а толан кез келген адам.

К-ті 354-бабыны 3 жэне 4-тарматарында осы ылмысты ы бзушылыты ауырлататын 2 трі:

1) осы бапты екінші блігінде кзделген, аталан адамдарды мірі мен денсаулыы шін ауіпсіз кш олданылып жасалан эрекет;

2) осы бапты бірінші жэне екінші бліктерінде кзделген, ылмысты топпен не аталан адамдарды мірі мен денсаулыы шін ауіпті кш олданылып, сол сияты сыбайлас жемкорлы, ауыр немесе аса ауыр ылмыс жасады деп айыптаумен байланы-сты жасалан эрекеттер шін жауаптылы кзделген.

Адам мірі мен денсаулыы шін кш олдануды тсінігі ылмысты кодексті 125-бабында берілген, ал ылмысты топты тсінігі ылмысты кодексті 31-бабыны 3-тармаында крсетілген.

Адам мірі мен денсаулыына ауіпті кш олданудан кісі лімі немесе ауыр дене жарааты пайда болса, онда іс-рекет ылмыстарды жиынтыы бойынша сараланады (К-ті 99-бабы, 422-бапты 4-тармаы немесе 106-бап, 422-бапты 4-тармаы).