Бап. Бастыа арсылы крсету немесе оны ызметтік міндеттерін бзуа мж-брлеу
1. Бастыа, сол сияты зіне жктелген скери ызмет міндетін орындайтын зге адамга арсылы крсету немесе оны осы міндеттерді бузуга куш олдану немесе оны олдану атерін тндіру арылы мжбрлеу -
2. Мынадай:
1) адамдар тобы немесе алдын ала сз байпасу арылы адамдар тобы жасаган;
2) ару немесе арнайы ралдар олданып;
3) денсаулыа ауыр немесе ауырлыгы орташа зиян келтіріп жасалган дл сол іс-рекет-
3. Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ылмысты топ жасаган, рыс жагдайында немесе ттенше жадай кезінде жасалган, сол сияты адам ліміне кеп соан іс-рекеттер -
4. Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, сотые уаышында жасалган іс-рекеттер -
ылмысты кы бзушыльщ объективтік жаынан бастыа, сол сияты эскери ызмет бойынша зіне жктелген міндетті атарушы зге адама арсылы крсету немесе оны осы міндеттерді бзуа кш олдану жэне кш олданамын деп орыту арылы, мэжбр ету арылы сипатталады.
арсылы крсету деп бастыкд, сол сияты эскери ызмет бойынша зіне жктелген міндетті атарушы зге адама ашытан ашы арсы шыып, оны занды талабы-на мэн бермеу, оларды зіне жктелген міндеттерін атаруына кедергі жасау. Мыса-лы, патрульді мае кйдегі эскери ызметшіні стауа байланысты рекетіне соыны арсылы керсетіп баынбауы.
Бастыкд немесе эскери ызмет бойынша зіне жктелген міндетті атарушы зге адама кш олдану жэне кш олданбашы болып орыту арылы оларды міндет-терін бзуа баытталан белсенді эрекет мэжбрлеу деп танылады. Мысалы, атардаы эскери ызметшіні тэртіп бзып ола тсіп алан екінші бір эскери ызметшіні бастыа кш олданбашы болып орытып босатып алуы.
ылмысты ы бзушылы рамы формальдык, крсетілген іс-эрекеттерді бі-реуін істеген сэттен ылмысты _ы бзушылы аяталан деп танылады. ылмысты ы бзушылы субъективтік жаынан тікелей асааналыпен істеледі.
Дэл сол эрекеттер:
а) адамдар тобы, алдын ала сз байласан адамдар тобы жасаан;
б) кару немесе арнайы ралдар олдана отырып жасаса;
в) денсаулыа ауыр немесе орташа ауырлытаы зиян келтіріп жасалан іс-эрекеттер - осы ылмысты ауырлататын тріне жатады (438-бапты 2-тармаы).
Адамдар тобы, алдын ала сз байласан адамдар тобыны тсінігі К-ті 31-бабында крсетілген.
ару олдануа атылатын немесе суы аруды олдана отырып бастыа арсылы жасау немесе оны ызметтік міндеттерін бзуа мэжбр етушілік жатады.
К-ні 438-бабы екінші тармаыны 2) тармашасында, К-ні 439-бабыны екінші тармаыны 2) тармашасында жэне К-ні 440-бабы екінші тармаыны 4) тармашасында кзделген ылмысты ы бзушылы рамында олданылатын ару деп «Жекелеген ару трлеріні айналымын мемлекеттік баылау жасау туралы» азастан Республикасыны заына сэйкес конструкциялы жаынан аланда тірі ныса-наны жоюа арналан рылылар мен заттар: атыс аруы, суы кару, газды-ару электр-лі ару, пневматикалы ару, латырылатын ару тсінілуі тиіс. Олара соыс ол атыс аруы мен суы ару (автомат, пулемёт, пистолет, карабин, винтовка, анжар, шола анжар) жэне олдан дайындалан (шола мылты, фин пышаы, кастет, стилет жэне т.б.) зге атыс жэне суы арулар жатуы ммкін.
Шаруашылыа немесе баса да масатка арналан заттарды зге де трлерін (бэкі, шаппа, ас й пышатары, балта, тая жэне т.б.) пайдалану ылмысты жасалу белгілері бойынша ару олданалып жасалынан деп саралауа негіз бола алмайды
К-ні 438-бабыны екінші тармаында, К-ні 439-бабыны екінші тармаында, К-ні 440-бабыны шінші тармаында жэне К-ні 452-бабыны екінші тармаында крсетілген ауыр зардаптара жэбірленушіні денсаулыына кдсаана ауыр зиян келтіру, оны ішінде абайсызда кісі ліміне сотыру, адамды зін-зі лтіруге дейін немесе зін-зі лтіруге оталуа дейін жеткізу, эскери тапсырманы орындауды болдырмау, апат немесе аварияны болуы, эскери техниканы істен шыару, ірі материалды залал келтіру жэне т.б. жатады.
Мндай салдарлар К-ні осы баптарыны диспозицияларымен амтылады жэне зге ылмыстар рамымен осымша саралауды талап етпейді. Егер кінэліні осы эскери ылмыстарды жасаан кезде кісі лтірумен штасса, онда олар К-ні 99-бабы бойынша осымша саралауа жатады.
Жэбірленушіні мірі мен денсаулыына ауыр зардап келтірген бастыты немесе лауазымды адамны билікті асыра сілтеуі немесе ызмет кілеттігін теріс пайдалануы осы ереже бойынша саралануы тиіс1.
1 (азакстан Республикасы Жоары Сотыньщ «скери ылмыстар жніндегі істер бойынша сот тэжірибесі туралы» 28 азан 2005 жылы нормативтік аулысынын 9, 10-тарматары).
Осы бапты бірінші немесе екінші бліктерінде кзделген, ьшмысты топ жасаан, рыс жадайында немесе ттенше жадай кезінде жасалан сол сияты адам ліміне экеп соан іс-эрекеттер талданып отырылан ылмыс рамыны те ауырлататын тріне жатады (438-бапты 3-тармаы).
Соыс уаытында жасалан осындай эрекеттер шін жауаптылы ылмысты топ жасаан 438-бапты 4-тармаында крсетілген.