Экологиялы ыты аидалары

ЭКОЛОГИЯЛЫ ЫТЫ ПНІ, ДІСІ, АИДАЛАРЫ, ЖЙЕСІ

Экологиялы ыты пні

За ылымына жеке з бетінше салалар бойынша ы нормаларын айыруда негіз ретінде келесі лшемдер мойындалады: ыты реттеуді ерекше объектісі; ыты реттеуді дістеріні ерекшеліктері; ыты реттеуді кздерін кодтау; оамны тиісті салаа з бетінше ретінде ы блудегі объективті ызыушылы танытуы. Атап тілген лшемдерді бастысы арнайы, айрыша ыты реттеу объектісі есептеледі.

Экологиялы ы объектісі дстрлі кзарас трысынан алып араанда оам мен табиат саласында алыптасан зара рекеттеріні оамды атынастары болып табылады. В.В.Петровты пайымдауынша – Экологиялы ы объектісі оам мен табиатты зара рекеттері саласындаы оамды атынастар болып табылады... олар табии объектілерді орау мен табии ортаны тгелдей орауа атысты пайда болады жне дамиды.[1]

Экологиялы ы нысанын анытау шін, оамды атынастарды алыптасан себептері бойынша объектіні наты табиатын белгілеп алу ажет – деп тжырымдайды Б.В.Ерофеев. «оам-табиат» - сзіні ке клемдегі саласындаы барлы атынастарда экологиялы ы объектісі бар деген кзарастаы кптеген алымдар бар. Алайда, табиат объектілеріне атысты атынастарды брі экологиялы ы объектісін рамайтынын айта кеткен жн. Егер, белгілі бір оамды атынастаы табии объекті табии ортадан шыарылса, онда ол экологиялы ы объектісі болуын тотатады. азастанды алым С.Д.Бекишованы пайымдауынша, экологиялы ы объектісін реттеу ретінде келесі атынастар шыуы ммкін:

1) жеке, зады тлаларды жне мемлекетті экологиялы ытарын жне зады мдделерін орау бойынша;

2) оршаан табии ортаны орау бойынша (табиатты орау атынастары);

3) табии ресурстарды рационалды пайдалану бойынша (табии-ресурсты атынастар).[2]

Б.В.Ерофеев экологиялы ы объектісіне – экологиялы-ыты нормаларды рекеттері саласында азаматтар мен йымдарды арасындаы міндетті трде мемлекетті атысуымен табии объектілерді (экожйелерді) тиімді пайдалануды азіргі жне келер рпаты мдделері шін оршаан ортаны сатау масатында алыптасан тарихи шарттасан ндірістік атынастарды жатызды.[3]

Біз осы экологиялы ы объектісі бойынша кзарасты олдаймыз.

 

Экологиялы ытаы ыты реттеу дістері

діс – наты міндеттерді шешуге баынышты шындыты игеруге арналан теориялы жне практикалы дістер мен тсілдерді жиыны. олданыстаы ы жйесінде адамны мінез-лына андай да бір ыты нормаларды: кімшілік-ыты жне азаматты-ыты нормаларды орындауа сер етуді екі тсілі бекітілген.

Б.В. Ерофеев ыты р саласы дістерді тсілдемесі болуы ажет деген кзарасты мейілінше стті деп есептейді. дістерді осындай тсілдемесі экологиялы ыа тн.

Тсілді ерекшелігі[4] экологиялы ыты объектісі⁴ ерекшелігіне шарттасан, сондытан, экологиялы ыты нысанын райтын экологиялы оамды атынастар кешені, оны ыты реттеу дістеріні тсілдемесінде айындалан. Ерофеевті пайымдауынша, Экологиялы ыта экологияландыру дісі басты болып табылады.

Экологияландыру дісі экологиялы ы объектілеріні згешіліктерінен туындаан. Бл згешіліктер экологиялы ы атынастарын ыты реттеу аясында табиат задары ескерілуі ажет дегенге келеді. Экологиялы оамды атынастара баса да дістерді серлерін, мысалы «экономикалы» жне басаларды крсетуге болатынын естен шыармауымыз ажет.

Экологиялы ыты аидалары

Экологиялы ытар принциптері яки тікелей ыты нормаларда алыптасан, яки олданыстаы задарды маынасынан шыады. ыты осы саласын алыптастыруда, жалпы ыты жне салааралы принциптер сзсіз атысады. Сонымен бірге, экологиялы ы саласыны ерекшеліктері осы салаа зіндік сипаттаы немесе осы салаа тн ыты реттеулер принциптері арылы барынша бедерлі айындалады.

ЭК 5 бабында азастан Республикасыны экологиялы занамасыны негізгі принциптері болып табылатындар деп тмендегілер крсетілген:

азастан Республикасыны орныты дамуын амтамасыз ету; экологиялы ауіпсіздікті амтамасыз ету;

экологиялы атынастарды реттеу кезіндегі экожйелі кзарас;

оршаан ортаны орау саласындаы мемлекеттік реттеу жне табии ресурстарды пайдалану саласындаы мемлекеттік басару;

табии ресурстарды пайдалану саласындаы басару;

оршаан ортаны ластауды жне оан кез келген баса трде залал келтіруді болдырмау жнінде алдын алу шараларыны міндеттілігі;

азастан Республикасыны экологиялы занамасын бзаны шін жауаптылытан блтартпау;

оршаан ортаа келтірілген залалды теу міндеттілігі;

оршаан ортаа сер етуді аылы болуы жне оан рсат алу тртібі;

табии ресурстарды пайдалану мен оршаан ортаа сер ету кезінде нерлым экологиялы таза жне ресурс немдеуші технологияларды олдану;

оршаан ортаны орау жніндегі мемлекеттік органдар ызметіні зара рекеттестігі, йлесімділігі мен жариялылыы;

табиат пайдаланушыларды оршаан ортаны ластауды болдырмауа, азайтуа жне жоюа, алдытарды кемітуге ынталандыру;

экологиялы апаратты олжетімділігі;

табии ресурстарды пайдалану мен оршаан ортаа се ету кезінде лтты мдделерді амтамасыз ету;

азастан Республикасы экологиялы занамасыны халыаралы ы принциптерімен жне нормаларымен йлесуі;

Жоспарланып отыран шаруашылы жне зге де ызметті экологиялы ауіптілігі презумпциясы жне оны жзеге асыру туралы шешімдер абылдаан кезде оршаан ортаа жне халыты денсаулыына серін баалау міндеттілігі болып табылады.

Экологиялы принциптер - экологиялы атынастарды ретейтін, осы ы саласыны мазмнында аныталатын, экологиялы ыта нысаны жне дісі жнінен ыты реттеуді нормаларын біріктірген ыты нормаларды жинаталан, бірттасты беретін нормативтік-басару идеяларыны, ережелеріні ыты нормаларында крініс табуымен тсіндіріледі.