Ызыл балдырлар блімі-Rhоdoрhуtа

ызыл балдырларды трлеріні жалпы саны 4 мыдай болады. Олар тропикалы жне субтропикалы елдерді теіздерінде, кейде климаты оыржай болып келетін облыстарда да кптеп кездеседі. Тек аздаан трлері ана суы тщы бассейндар мен топырата седі. ызыл балдырларды талломы зындыы 2 м дейін жететін кптеген бтатанан жіпшелерден, сиректеу пластинка немесе жапыра трізді рылымнан трады. оыр балдырлардаы секілді бларда да дифференциациялану байалады. Талломыны суі диффузды немесе тбелік клеткалары арылы жзеге асады (су юналары сімдікті тарамдалан талломыны тебесінде жинаталан). Е араапайым трлеріні талломы бір клеткалы немесе колониялы болып келеді. мірлік циклінде озалмалы талшыты формалары болмайды. Хроматофорлары кп жадайда диск трізді болып келеді. ор заттары ерекше крахмал трінде жиналады. Кейбір трлеріні пектинді целлюлозды клетка абышалары, клетка аралы заттармен бірге, кп млшерде шырыштанатыны сонша, оларды талломы тгелдей шырышты кескінге (консистенцияа) келеді. Сондытанда мндай балдырларды агар алуа ажетті шикізат ретінде пайдаланады. Ал екінші бір трлеріні клетка абышаларыны сыртын известь аптап, ртрлі ою-рнек тзеді. Мндай известтен тратын ою-рнектер таллома ерекше мытылы береді. Мндай трлер коралл гифтеріні тзілуіне атысады. ызыл балдырлар детте теізді тбінде аса лкен терендікте седі. ызыл балдырларды клеткаларында хлорофилл, каротин жне ксантофилден баса тек осы балдырларды тобына тн ызыл фикоэритрин жоне фикоциан пигменттері болады. Аталан пигменттерді орайласып келуіне байланысты ызыл балдырларды талломасы ашы-ызылдан ккшілдеу-клгін тске дейін боялады. ызыл балдырларды тсіні осылай болып келуі оларды 100м тередікке дейін жететін кн сулелерін бойына сііруге ммкіндік береді. Кбеюі. ызыл балдырлар вегетативтік, жыныссыз жне жынысты жолдармен кбейеді. ызыл балдырлар вегетативтік жолмен те сирек кбейеді. Кп жадайда зілген таллома ліп шіриді. Сиректеу зілген талломаларда арнайы су бршіктері пайда болады, олардан келешекте жаа особьтар жетіледі. Жыныссыз кбеюі споралар арылы спорангияны ішінде бір-біреуден (моноспоралар) немесе тртеуден (тетраспоралар) пайда болады. Споралар спорангияны абышасыны жыртылыуны нтижесінде босап сырта шыады да абыа оранады, содан со суды тбіне шгіп, се келе жаа таллом (гаметофит) береді. Жынысты, кбеюі оогамиялы жолмен жзеге асады. Аналы жыныс органы карпогон ыса бтатарды олтыында бір-бірден седі. Карпогон-колба пішінді, ол кеейген тпкі блімнен жне жоары жіішке ттік трізді мойны трихогинадан трады. арапайым рлегіш трихогинасы болмайды. Антеридий жне карпогон сырты рылысы жаынан айырмашылыы жо р особьтарда дамиды. Антеридийден босаан аталы гамета (спермация) суды аынымен карпогона келіп трихогинаа жабысады да, абыпен апталады, содан со трихогина арылы карпогонны кеейген бліміне тіп, жмырта клеткасын рытандырады. рытананнан кейін трихогина жойылып кетеді, карпогонны кеейген блімі лайып, се келе кп клеткаа айналады, оны цистокарпий деп атайды. Цистокарпийден карпоспора дамиды, олар суды аынымен таралады да, се келе балдырды жаа талломына спорофитке айналады. Классификациясы. ызыл балдырлар блімі 2 класа блінеді: бангиевалылар класы (Ваngіорусеае), флоридеялылар класы (lоrіdеорусеае). Оларды райсысында 6-дан атар бар. Бангиевалылар класы саны жаынан кп болмайды. Онда 20-дай туыс, 70-тей тр бар. Аса ке тараан туыстарына порфира (Рогруга), космопогон (Соsmороgоп) жне таы басалар жатады. ызыл балдырларды негізін флоридеялылар класы тзеді, онда 49 тымдас бар. ызыл балдырлар адам мірінде кеінен олданылады: олардан кондитер жне басада нерксіптерде пайдаланылатын агар-агар алынады жне микробиологиялы техника лабораторияларында микроорганизмдерді сіруге ажетті атты оректік заттар дайындау шін де пайдаланады. Теіз жаалауындаы елдер де, мысалы Жапонияда балдырлар ртрлі таамдар жасауа пайдаланылады. Олардан йод, калий тздары, целлюлоза, спирт, сірке ышылы алынады. Одан баса теіз балдырларын мала азы ретінде жне тыайтыш ретінде де пайдаланады.