ОУШЫНЫ СИПАТТАМАСЫ: ДРМЕНСІЗ ХАННА

Ханна жарты саата жуы партаны басында отырды жне малімні ойынша, ештее істемей бос отырды. Малім Ханнаны ойланып жмыс істеуді талап ететін бір сраты шешуге шаырма болды. «Мен жасай алмаймын» деді Ханна, тіпті малім нсаан тапсырмаа арамай трып-а. Ол: «Мен не істеу керек екенін де білмеймін» дегенді осып ойды. Оны жауабына анааттанбаан малім: «Жаа ана осыан сас есепті татада шыарды емес пе? Сен тыдамай отырансы ой?» дейді. «Мен тсінбеймін» деді Ханна. Малім сра оя отырып, есепті шыару жолдарын тсіндірді. Ханна кп сраа дрыс жауап берді. Оны есеп туралы аз да болса тсінігі бары айын крініп тр. «Міне, сен бндай есепті алай шешуді білесі» деді малім. «з алауымен таы біреуін неге шыарып крмейсі?». «Мен алай шыаруды білмеймін» деп айтанынан айтпады оушы. Малім: «Ал сен мені сратарыма дрыс жауап берді ой?». «йткені сіз маан кмектестііз» деп дереу жауап берді Ханна. ызды аздап улы жасап транын тсінген малім атыл дауыспен: «Мен білем, сен бны шыара аласы жне осы есептерді кейбірін зі шешкенді алаймын» деді.

Малім Ханнамен гімесін осылай аятап, оны есепті шыаруа оаша алдырып, баса оушыа кіл аударды. Шамалыдан со Ханнаны партасы тсынан тіп бара жатып, есепті сол кйі шыарылмаанын байады. Дл осындай оиа жылына бірнеше мрте айталанады, сондытан е соында біз кейіген малім мен малімні кейіген кейпін зіні лсіздігі деп атын оушыны креміз.

Ханна зерттеушілер «жре пайда болан ауарсызды» деп атаан былысты классикалы лгісі болып табылады. Оны саба лгерімі немі тмен, сыныптастары оан «аыма» оушы ретінде арайды. Оны зін кез келген жаа оу материалын игеруге абілетсіз деген пікірі кн ткен сайын ныая берді. Сабатаы «лгермеушіліктен» брібір тыла алмаймын, демек «тырысуды ажеті анша» деп ойлайды ол.

Ханнаны лгерімі нашар. Ол сыныпа леуметтік трыдан кірікпеген, сол себепті айналасымен арым-атынас жасау ммкіндігі жо. Ханна агрессияшыл бала емес жне андай да бір тсілмен зіне назар аударуды немесе з сыныптастарына кедергі жасауды орнына уаытын кеістікке кз тігумен бос ткізіп, тыныш отырады. Бдан баса оны малімге оятын еш талабы жо. Ханна сра оятын еш себеп кріп тран жо, себебі зін бірдее тсінемін немесе жауапты пайдаланамын деп ойламайды.

Оушыларды «жре пайда боландрменсіздігіні» кптеген трі бар. зіні академиялы саба лгерімімен рметке ие болудан бас тартан кей оушылар зін таныту шін энергиясын баса салаа жмсайды. Олар сыныпта сайымаза, бзаы немесе сыныптастарын мазатайтын оушы болуы ммкін немесе жасспірім шаына арай оны академиялы лгерімін абылдамайтын рбылары арасында рметке блену шін оама жат ылытарды крсете бастауы ытимал. детте бл академиялы «дрменсіздік» балалар шін абілетін спорт, музыка немесе баса жмыс трлерімен айналысуа жмсауды зады тсілін пайдалану жат. Кей оушылар шін зін абілетсіз сезіну сезіміні тамыры тередегені соншалы, олар табыса жететін баса сала жо деп санайды.

Ханна сияты оушылара мектепте онша ызы емес. Оларды кні сенімсіздікке, торыуа толы жне сол себепті, олар тапсырмамен жмыс істеуге аз уаыт бледі, іші пысады. Сыныптастары да аула жруге тырысады, тіпті кейде оан малім де кіл блмейді, осындай оушыларды сзге сарадыы мен ауарсыздыын ескерсек бндай реакция тсінікті болады.

«Дрменсіз» оушылар бірдее істеуге сирек тырысатындытан оуда андай да бір жетістікке сирек жетеді. Бірнеше стсіздігі зін абілетсіз оушы ретінде сезінуіне ыпал етеді. Тіпті жетістікке ол жеткізген кнні зінде, оан зіні атысы жо деп санайды. Олар зіні стті ісін зіне ешандай атысы жо уаытша бірдее деп немесе тапсырманы жеілдігімен, малімні кмегімен шешкенін немесе ншейін сттілік деп тсіндіреді. Оларды логикасы те арапайым, ал салдары те ауыр болып жатады. Баытына арай, «жре пайда болан дрменсіздік» сирек кездеседі, кбіне бны солындау белгілері ке таралан. «Жре пайда болан дрменсіздікке» «шалдыан» балаларды ынталандыру те крделі мселе, ол те аылды жне тзімді малімдерге де иын соып жатады. Е дрысы оны дамуыны алдын алу, болдырмау екені айын. Алайда соы стадиялардаы осындай оушы кездескенде малімдер бл оушыда брын алыптасып кеткен детті згерте алмайды.