Практикалы блім

Гуманитарлы факультет

Филология жне журналистика кафедрасы

БЕКІТЕМІН

йымдастыру жмысы, леуметтік жне

студенттік сратар бойынша проректор

____________ М.Ж.Мальтекбасов

«_____» ______________2015 ж.

«Тіл біліміне кіріспе» пніні

ОУ - ДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Мамандытар: 5В011700 – аза тілі мен дебиеті

5В011900 – Шет тілі: екі шет тілі

5В020700 – Аударма ісі

Оу формасы: кндізгі, жеделдетілген кндізгі

Талдыоран, 2015 ж.

Оу-дістемелік кешенді типтік оу бадарламасына сйкес жне МЖМБС негізінде 5В011700 – аза тілі мен дебиеті, 5В011900 – Шет тілі: екі шет тілі, 5В020700 – Аударма ісі мамандытарына ф..к., аа оытушы Г.Т.Сырлыбаева крастыран.

__________________

Филология жне журналистика кафедрасыны отырысында арастырылды.

«___» _______ 2015 ж. № ___ хаттама

Кафедра мегерушісі___________ ф..к., доцент С. .ожалов

«___» ________ 2015 ж. № ____ хаттама

Гуманитарлы факультетіні дістемелік бюросы малдаан.

дістемелік бюроны трайымы__________________ Ш.С.Жаукумова

І.Жансгіров атындаы Жетісу мемлекеттік университеті

СМЖ ЖМУ Е/ПОК.09-2015 3 басылым

САПА МЕНЕДЖМЕНТ ЖЙЕСІ

Силлабус

Ф.4.09-28

28.05.2015ж.

Гуманитарлы факультет

Филология жне журналистика кафедрасы

С И Л Л А Б У С

«Тіл біліміне кіріспе» пні бойынша

Мамандытар: 5В011700 – аза тілі мен дебиеті

5В011900 – Шет тілі: екі шет тілі

5В020700 – Аударма ісі

Оыту трі: кндізгі, жеделдетілген кндізгі

курс: 1, 2

семестр: 1, 3

кредит саны: 2

барлы саат саны: 90

барлы дрісханалы саат саны: 30, соны ішінде:

дрістер: 15

іс-тжірибелік сабатар: 15

СЖ (оны ішінде ОСЖ): 60

Аралы баылау: 2

Емтихан: 1, 3 семестр

Талдыоран, 2015 ж.

І.Жансгіров атындаы Жетісу мемлекеттік университеті

СМЖ ЖМУ Е/ПОК 3 басылым

САПА МЕНЕДЖМЕНТ ЖЙЕСІ

Оу-жмыс бадарламасы

Ф.4.09-27

28.05. 2015 ж.

Гуманитарлы факультет

Филология жне журналистика кафедрасы

БЕКІТЕМІН

йымдастыру жмысы, леуметтік жне

студенттік сратар бойынша проректор

____________ М.Ж.Мальтекбасов

«_____» ______________2015 ж.

«Тіл біліміне кіріспе» пніні

ОУ-ЖМЫС БАДАРЛАМАСЫ

2 кредит

Мамандытар: 5В011700 – аза тілі мен дебиеті

5В011900 – Шет тілі: екі шет тілі

5В020700 – Аударма ісі

Оу формасы: кндізгі, жеделдетілген кндізгі

Талдыоран, 2015 ж.

Оу-жмыс бадарламасын типтік оу бадарламасы жне МЖМБС негізінде 5В011700 – аза тілі мен дебиеті, 5В011900 – Шет тілі: екі шет тілі, 5В020700 – Аударма ісі мамандытарына ф..к., аа оытушы Г.Т.Сырлыбаева растыран.

___________________________

(оытушыны олы)

Филология жне журналистика кафедрасыны отырысында арастырылды

«____ »________ 2015 ж. №_______ хаттама

Кафедра мегерушісі___________ ф..к., доцент С..ожалов

«_____»__________ 2015 ж. №______хаттама

Гуманитарлы факультетті дістемелік бюросы малдаан

дістемелік бюроны трайымы _____________ Ш.С.Жаукумова

Тсінік хат

аза тіліні мемлекеттік тіл мртебесіне байланысты оамды ызметі жыл ткен сайын кеейіп келеді. оамды-леуметтік мірде мемлекеттік тілге деген сраныс немі кшейіп келеді. азіргі кезде азастан Республикасында мемлекеттік тілмен бірге шет тілдерін мегеруге дегенынта да зор.

Жоары оку орындарында оитын студенттер ана тіліні крылым жйесін ылыми негізде игеруі кажет. Мектепте алан білім жйесіне араанда студенттер игеруге тиісті тілдік материалдар брыныдан лдеайда крделірек, тереірек.

Аталмыш бадарламада аза тіліні ылыми-теориялы негізі мен крылымды жйесін фонетикалы, лексикалы, грамматикалы трыдан оыту кзделеді. азак тіліні зіне тн типологиялы, гносеологиялыерекшеліктері амтылады. аза тіліні фонетикалы жйесіндегі ндесім задылыы оны басты зіндік ерекшелігін крсетеді.

Грамматика саласындаы негізгі типологиялы ерекшелік аза тіліні жаламалы асиетімен байланысты. Тілді морфологиялы табиатынан туындайтын мндай згешеліктерді айын ажырата білу баса тілді грамматикалы крылымын жете білуге игі ыкпал етеді.

аза тіліні ылыми салаларын (фонетика, лексика, морфология, синтаксис) сатылай комплексті талдау студентті теориялы материалды жйелімегеруіне, білімін бекітуге, тередетуге септігін тигізеді. Сондытан «Тіл біліміне кіріспе» курсын оытуда сатылай комплексті талдау кеінен жргізіледі. Талдауды бл трі ткен жне кейінгі материалды жйелі трде зара бірлікте игеруге ммкіндік береді.

аза тіліні крылымды жйесі туралы кажетті білім аланстудент ана тіліні материалдарын зге тілдермен салыстыра отырып, тере жне жан-жаты игереді.

Пнні пререквизиті: „аза тілі“ (мектеп бадарламасы) пндері

Пнні постреквизиті: „азіргі аза тілі лексикологиясы“, „азіргі аза тілі морфологиясы“, „азіргі аза тілі синтаксисі“.

Пнні масат-міндеттері:Тіл біліміне кіріспе курсыны е негізгі масаты – аза тіліні рылымды жйесін райтын фонетика, морфология, лексикология, сзжасам, морфология жне синтаксис блімдеріні райсысына тн объектілерінен теориялы жне практикалы ылыми трыда жйелі млімет беру. азіргі аза тілі жайлы ылыми-теориялы білім бере отырып, оны болашата зерттелуге тиісті проблемаларына байланысты білімгерлерді ылыми ізденіске баулып, оларды шыармашылы ой-пікірін жетілдіріп отыру. Сондай-а курса байланысты ылыми ебектерді, пікірлерді, кзарастарды талдап, талылай білу, ымдарды, терминдерді мегеру, студенттерді дниетанымын кеейту. Курсты міндеттері:

- фонетика, лексикология, сзжасам, морфология, синтаксис блімдеріні райсысына тн объектілерін теориялы, практикалы жатан мегеру;

- ылыми -дістемелік ебектерге талдау жасауа машытануы;

- фонетикалы, лексикалы, морфологиялы, синтаксистік талдау жасауа йренеді.

Тіл біліміне кіріспе пніні зіреттілігі:

- аза тіліні жалпы тілдер жйесіндегі, тркі тілдер жйесіндегі зіндік орны мен ерекшеліктерімен байланыстыра білу іскерлігі;

- пракикалы сабатарда теориялы материалдарды мегеріп ана оймай, тілді ртрлі субстантивтік жне реляциялык маына элементтерін ажырата білу жне топтастыра білу дадысын мегеруі тиіс;

- оу ралдарымен, анытама жне ылыми дебиеттермен жмыс жасай білу дадысы алыптасады.

Пн мазмны (теориялы блім)

ФОНЕТИКА

аза тіліні дыбысты жйесі. Дауысты жне дауыссыз дыбыстар (вокализм, консонантизм). Дауысты дыбыстарды тілді, жаты, ерінні атысына карай жіктелуі (жуан жне жіішке, ашы жне ыса, еріндік жне езулік дауыстылар). Дауысты дыбыстарды емлесі.

Дауыссыз дыбыстар, оларды жіктелуі: ата, я, нді дауыссыздар. Айтылу жолына, жасалу жолына арай трлері (эксплозив, фрикатив, альвеоляр; лабиаль, денталь, лингваль, фрикатив). аза тіліндегі дыбыстара математикалы тсілмен дыбысты мінездеме беру лгісі.

Буын, оны трлері. Тасымал. Буынны тасымала атысы. Тасымалдауа болмайтын жадайлар. Екпін (акцентуация), оны трлері. Екпін тспейтін осымшалар.

ндестік заы. Буын ндестігі (сиигармонизм) - сздегі дауысты дыбыстарды ндесуіне байланысты задылы. Буын ндестігіне баынбайтын осымшалар. Дыбыс ндестігі (ассимиляция), оны трлері. Ілгерінді (прогрессивті), кейінді (регрессивті), тоыспалы ыпал. Дыбыс ндестігіне баынбайтын осымшалар.

ЛЕКСИКА

Сз жне оны маынасы. Сзді негізі лексикалы маына, ал сйлемдегі зара атынасы грамматикалы маына екендігі. Сзді тура жне ауыспалы маынасы, сз маынасын ауыстырып олдану жолдары. Сзді кпмаыналылыы.

Омоним. Омонимдер мен омографтар жайында тсінік. Синоним.Синонимдік атар, ондаы сздерді маыналы, ректік ерекшеліктері. Антонимдер. Траты сз тіркестері, оларды зіндік ерекшеліктері. Табу сздер мен эвфемизм, дисфемизм. Оларды зіндік ерекшеліктері, олданылу орны.

Сзді актив, пассивабаттары. Диалектсздер. Ксіби сздер, олданылу орны. Термин сздер, оларды жасалу жолдары. Кнерген сздер, оны трлері. Неологизмдер, оларды жасалу жолдары. Кірме сздер.

МОРФОЛОГИЯ

Сз рамы.Морфема туралы тсінік. Тбір жнеосымша морфема. Жалау мен жрна, оларды айырмашылыы, жалауды сз бен сзді байланыстыратындыы. Жрнаты сз трлендіруші жне сез тудырушы болып блінетіндігі. Жалау. Жалауды трлері. Кптік жалау, маынасы мен ызметі. Туелдік жалауы: маыналары мен кызметі. Оаша жне орта туелдеу. Септік жалауларыны тлалары. Жіктік жалау, оны ызметі. Зат есімні жіктелуі. алып етістіктеріні жіктелуі. Есімше тлаларыны жіктелуі. Ксемшені жіктелуі. Жедел ткен ша жне шартты рай тласындаыетістікті жіктелуі. Бйры райдаы жіктік жалаулары. осымшаларды орын тртібі.

Сз тласы.Негізгі тбір, оны белгілері. Тбірлес сздер. Біріккенсздер жне кіріккен сздер. ос сз, оны трлері: кайталама ос сздер жне осарлама ос сздер. ысаран сздер.

СЗ ТАПТАРЫ

Зат есім.Зат есімні лексика-семантикалы топтары:жалпы жнежалы есімдер, деректі жне дерексіз зат есімдер. Зат есімні жіктелуі, септелуі, туелденуі. Кмекші есімдер.

Сын есім. ызметі, маыналы топтары. Тласына арай жне крамына арай трлері. Сын есімні шырайлары, жасалу жолдары. Сйлемде атаратын ызметі.

Сан есім. Маыналы топтары. Дара жне крделі сан есімдер.

Есімдік. ызметі, маыналы трлері. Есімдіктерді трленуі, ондаы ерекшеліктері. Есімдікті сйлемде атаратын ызметі.

Етістік. Дара жне крделі етістіктер. Етістікті лексика-грамматикалы категориялары: салттык-сабатылы категориясы, болымдылы-болымсызды категориясы, етіс категориясы.

Етістікті функционалды тлалары: есімше, ксемше, тйы етістік. Етістікті грамматикалы категориялары: рай категориясы, трлері, жасалу жолдары; ша категориясы, оны трлері мен жасалу жолдары.

стеу, морфологиялы сипаты, ызметі. Шылау. Шылауды трлері: септеулік, жалаулы, демеулік шылаулар.Еліктеу сздер, оларды трлері. Одаай. Одаайды ерекшеліктері, тыныс белгілері.

СИНТАКСИС

Сз тіркесі. Сз тіркесіні компоненттері: баыныы жне басыы сыарлар. Сз тіркесі крамындаы сздерді байланысу тсілдері. Сздерді байланысу трлері (иысу, мегеру, матасу, абысу, жанасу). Сз тіркесіні типтері: есімді жне етістікті тіркес.

Сйлем мшелері. Сйлемні трлаулы мшелері. Бастауыш, баяндауыш. Сйлемні трлаусыз мшелері: анытауыш, анытауышты трлері. Толытауыш, тура жне жанама толытауыш. Пысытауыш, пысытауышты трлері. Бірыай мшелер. йірлі мше. Сйлемні айындауыш мшелері. Ошау сздер.

Жай сйлем. Сйлем туралы тсінік. рылысына арай жай жне рмалас сйлем болып блінетіндігі, масаты мен сазына арай хабарлы, сраулы, бйрыты, кіл-кйге байланысты лепті сйлемдерге блінетіні. Жала жне жайылма сйлем. Толымды жие толымсыз сйлем. Жаты жне жасыз сйлем. Атаулы сйлем.

рмалас сйлем. рмалас сйлемні белгілері, жасалу жолдары, трлері. Салалас крмалас сйлем. Жалаулыты жне жалаулысыз салалас сйлемдер. Салаласты маыналы трлері. Сабатас рмалас сйлем, жасалу жолдары. Маыналы трлері. Аралас крмалас. Кп рамды салалас. Кп баыныылы сабатас крмалас сйлемдер.

Практикалы блім

аза тіліні дыбысты жйесі. Дауысты жне дауыссыз дыбыстар (вокализм, консонантизм). ндестік заы. Буын ндестігі (сиигармонизм) - сздегі дауысты дыбыстарды ндесуіне байланысты задылы. Буын ндестігіне баынбайтын осымшалар. Дыбыс ндестігі (ассимиляция), оны трлері. Ілгерінді (прогрессивті), кейінді (регрессивті), тоыспалы ыпал. Дыбыс ндестігіне баынбайтын осымшалар. Орфография жне пунктуация.

Траты сз тіркестері, оларды зіндік ерекшеліктері. Сз рамы.Морфема туралы гсінік. Тбір жнеосымша морфема. Жалау мен жрна, оларды айырмашылыы, жалауды сз бен сзді байланыстыратындыы. Жрнаты сз трлендіруші жне сез тудырушы болып блінетіндігі. Жалау. Жалауды трлері. Сз тласы.Негізгі тбір, оны белгілері.

Сз таптарыны лексика-грамматикалы сипаты. Есімдік. ызметі, маыналы трлері. Есімдіктерді трленуі, ондаы ерекшеліктері. Есімдікті сйлемде атаратын ызметі. Шылау жне оны трлері.

Сйлем мшелері. Сйлемні трлаулы мшелері. Жай сйлем. Сйлем туралы тсінік. рылысына арай жай жне рмалас сйлем болып блінетіндігі, масаты мен сазына арай хабарлы, сраулы, бйрыты, кіл-кйге байланысты лепті сйлемдерге блінетіндігі. Жала жне жайылма сйлем. Толымды жие толымсыз сйлем. Жаты жне жасыз сйлем. Атаулы сйлем.

СЖ таырыптары

1. аза тіліндегі тасымалданбайтын сздер.

2. Буынны трлері жайлы алымдар (І.Кеесбаев, А.Байтрсынов, К.Аханов) пікірлері.

3. аза тіліндегі дыбыстар алмасуы, оны себептері.

4. аза тіліндегі орфографиялы принциптер жайлы.

5. абаттаса ойылатын тыныс белгілері жне оларды ерекшеліктері.

6. І.Кеесбаевты «аза тіліні фразеологиялы сздігіндегі» уану, реніш, ашулану сезімдерін білдіретін жне алыс мнді фразеологизмдер.

7. Варваризм жне жаргон ымдарына тсінік.

8. Сз маынасыны трлері.

9. Бізді айматы диаект сздері.

10. Жай сйлемдерді крделенуі.