Пн бойынша тапсырмаларды орындау мен тапсыру кестесі 7 страница

леуметтік амсыздандырылу мемлекеттік салада маызды орын алады. Мемлекеттік-йымдастырушылы оамда леуметтік амсыздандырылу - бл белгісіз за мерзімдегі рекет аумаы (мысалы, артты жасына байланысты зейнетаы тлеу).

леуметтік амсыздандырылу бойынша материалды ыты атынастар нысаны - бл леуметтік атынастарды наты бір трі. ыты атынастар процедурасында мемлекеттік органдарды леуметтік амсыздандырылуды наты трін таайындау туралы шешімі объект болады.

Тлем (зейнетаы, жрдемаы, тлемаы т.б.), ызмет, жеілдіктер - материалды ыты атынастар объектісі болып табылады.

леуметтік орау туралы занамаа сйкес субъективті ытар мен міндеттемелерге ие атысушы ыты атынастар субъектісі болып табылады.

Зейнетаылы ыты атынас - бл леуметтік орауды ыты нормаларымен реттелген азаматты леуметтік орау органдарымен атынасы, ол зейнетаы таайындайтын органны шешімі негізінде туындайды, осы шешім негізінде азамат жйелі трде белгілі бір мерзімде белгіленген клемде зейнетаы алып труа ылы, ал орган тиісінше оны тлеп труа міндетті.

Тленетін зейнетаы тріне байланысты зейнетаылы ыты атынастарды келесі трлері бар:

а) жасына арай

б) ызмет істеген жылдары бойынша

ыты атынастарды бл трлері негізгі зады дерек, яни азаматты зейнетаыны белгілі бір трі мен млшеріне ыы арылы аныталады. Азаматты зейнетаылы ыты атынас субъектісі болуа ы абілеттілігі оны зейнетаыны белгілі бір тріне ыны пайда болуынан туындайды. Зейнетаы таайындаланнан кейін прцедуралы ыты атынас зейнетаылыа згереді, ал азамат зейнеткер деп аталады.

Зейнетаылы атынастарда зейнеткерлер алатын зейнетаы тріне байланысты ажыратылады, яни жасы бойынша зейнетаы туралы ыты атынаста жасы бойынша зейнеткер ылы субъект болып табылады; ызмет атаран жылдары бойынша зейнетаы туралы ыты атынаста белгілі бір ызметтерде ебек тілі бар зейнеткер субъект болып табылады.

Зейнетаылы ыты атынас ай трде болса, сол зейнетаыны жйелі трде алу зейнетаылы ыты атынасты объектісі болып табылады.

Зейнетаылы ыты атынасты стау - бл леуметтік орау туралы занамамен белгіленген оны субъектілеріні ытары мен міндеттерін кешені.

Зейнетаылы ыты атынас кілетті мемлекеттік органны зейнетаы таайындау туралы шешімі шыан мерзімінен басталады.

Зейнетаылы ыты атынасты кез келген тріні пайда болуыны негіздемесі келесі зады деректер кешенінен тратын крделі рам болып табылады:

1) азаматты зейнетаыны белгілі бір трін таайындау жне тлеу туралы тініші. Бл оны зейнетаы алуа з ыын жзеге асыруа деген еркін длелдейді.

2)зейнетаыны осы тріне азаматты барлы зады деректеріні болуы. Мндай деректер зейнетаыны р тріне арай р трлі жне саны да р илы болады.

3) зейнетаыны тиісті трі мен клемін таайындау туралы шешім шыару

Мысалы, зейнетаылы ыты атынасты жасы бойынша зейнетке шыу тріні пайда болуыны негіздемесі келесі зады деректер кешенінен тратын крделі рам болып табылады:

1) азаматты жасы бойынша зейнетке шыу трін таайындау жне тлеу туралы тініші;

2) азаматты за талап ететін зейнеткерлік жаса толуы (жалпы жне жеілдікті жадайларда);

3) азаматты за талабы бойынша ебек тіліні болуы;

4) кілетті мемлекеттік органны (крсетілген деректерді тексеріп, оны жасына байланысты зейнеткерлікке шыу ыын белгілеген) белгілі бір млшердегі зейнетаы таайындау туралы шешімі.

Зейнетаылы ыты атынасты жасы бойынша зейнетке шыу трі траты рі заа созылады, ол зейнеткерді айтыс болуына дейін созылуы ммкін, бл осы ыты атынасты тотатуды зады дерегі болып табылады.

Зейнетаылы ыты атынасты ызмет атаран жылдары бойынша зейнетке шыу тріні пайда болуыны негіздемесі келесі зады деректер кешенінен тратын крделі рам болып табылады:

1) скери ызметшіні ызмет атаран жылдары бойынша зейнетке шыару туралы тініші;

2) онда за талап ететін скери ызмет тіліні болуы. Бл зейнеткерлікті осы трі шін негізгі зады дерек;

3) ызмет атаран жылдары шін за талап ететін жаса толу, кп жадайларда жасына арамай таайындала береді;

4) кілетті мемлекеттік органны ызмет атаран жылдарына белгілі бір млшердегі зейнетаы таайындау туралы шешімі.

Зейнеткерді айтыс болуы немесе оны зейнеткерлікті баса тріне ауысуы осы ыты атынасты тоталуына негіз болады.

Жрдемаы, темаы, жеілдіктермен амтамасыз ету бойынша ыты атынастар - бл азаматтар мен балалы отбасыларды леуметтік орау органдарымен леуметтік-амтамасыз ету сипатындаы ы нормаларымен реттелген атынастар, олар бойынша жрдемаыны, темаыны белгілі бір тріне ылы жне осы ыын жзеге асыруа тініш білдірген азаматтар осы ыты длелдейтін тиісті жаттарды тапсыруа міндетті, ал леуметтік орау органы тексеріп, жрдемаыны, темаыны белгілі бір трін таайындау туралы шешімі арылы замен белгіленген клемде жне мерзімде тлеп труа міндетті, ал жеілдіктер бойынша оларды пайдалануды жат трінде амтамасыз етуі керек.

Жрдемаы, темаы, жеілдіктерді тріне байланысты жрдемаы, темаы, жеілдіктерді белгілі бір тріне ылы азаматтар мен балалы отбасылар осы ыты атынастарды субъектілері болады. леуметтік орау жне баса органдар осы ыты атынастарды келесі субъектілері болып табылады.

Крсетілген ыты атынастарды объектілері - жрдемаы, темаы, жеілдіктерді белгілі бір трлері (затты сипаттаы).

Жрдемаы - бл азаматты жоалтан жалаысын алмастыратын (жмыссызды жрдемаысы, уаытша ебекке жарамсызды жрдемаысы, жктілігіне жне босануына байланысты, мгедектігіне байланысты жрдемаылар) немесе кп шыыныны орнын толтыратын (бала туанда, жерлегенде берілетін, кп балалы отбасылара арналан жне басалары), замен белгіленген клемде жне тртіпте республикалы жне жергілікті органдар, арнайы орлар аражаты есебінен тленетін ай сайыны, мерзімді немес бір жолы тлемдер.

леуметтік амтамасыз ету бойынша темаы - бл радиациялы ауіпті айматар бойынша ядролы сынатар, экономикалы апат салдары, жаппай уын-сргінге шырау т.б. залалдар шін тленетін леуметтік - амтамасыз ету сипатындаы тлемдер.

Жеілдіктер - бл белгілі бір азаматтар мен мгедектерге клік шыындарын, трын й-коммуналды ызметтерге тлемдерін ысартуа, протез салдыруа т.б. жадайларда сынылатын затты сипаттаы леуметтік-амтамасыз ету кмегі.

Барлы жрдемаы, темаы, жеілдіктер, атауында трандай масатты мнге ие. Мемлекеттік амтамасыз ету жйесіне мгедектігіне, асыраушысынан айырыланда жне жасына байланысты берілетін леуметтік жрдемаылар кіреді.

 

сынылатын дебиеттер

1. Р Ебек Кодексі

2. Зейнеткерлік занама: нормативтік актілер жинаы.- Алматы: Юрист,2004

 

СЖ шін баылау тапсырмалары (о.-7,9,13;д.-18)

1. Р ебек занамасы

2. Ебек шарты: оны жасау, тотату жне бзу тртібі

3. жымды шарт

4. Жмыс жне демалыс уаыты

5. леуметтік амсыздандырылу ыы

 

8-таырып. Экологиялы жне жер ыы негіздері (1 саат)

Жоспар

1. азастан Республикасыны экологиялы ыыны жалпы ережелері.

2. азастан Республикасыны жер ыыны негіздері.

Экологиялы ы – бл жеке тлаларды, зады тлаларды жне мемлекетті экологиялы ытары мен зады мдделерін орау бойынша, оршаан табии ортаны жне табии ресурстарды тиімді пайдалануды орау бойынша атынастарды реттейтін ыты млшерлер жиынтыы.

Экологиялы ыты ыты реттеу мні келесі атынастар болып табылады: а) жеке тлаларды, зады тлаларды жне мемлекетті экологиялы ытары мен зады мдделерін орау бойынша; б) табиатты орау атынастары; в) табии ресурсты атынастар.

Экологиялы атынастарды ыты реттеу дісі кімшілік жне азаматты ы дістеріне тн биліктік-авторитарлы жне автономды сипаттарды бойына біріктіреді.

Экологиялы ы жйесі оу тртібі ретінде Жалпы, Ерекше жне Арнайы блімдерден трады. Жалпы блімде экологиялы ыты мні, дісі, жйесі, дерек кздері сияты; табии ресурстара меншік ыы; табиатты пайдалану ыы жне т.б. мселелер арастырылады. Ерекше блімде табиатты жеке нысандарын ( жер, жер ойнауы, ормандар, жануарлар лемі жне т.б.) пайдалану жне орауды ыты режимі арастырылады. Арнайы блімде оршаан табии ортаны жне табиатты пайдалануды халыаралы-ыты орауды мселелері арастырылады.

Экологиялы занама - жеке тлалар мен зады тлаларды жне мемлекетті зады мдделері мен экологиялы ытарын орауа, оршаан табии ортаны орауа, табии ресурстарды тиімді пайдалануа баытталан мемлекет абылдаан нормативтік-ыты актілер жиынтыы. Экологиялы ыты кайнар кздеріне Р Конституциясы, Р Задары (15.07.0997ж. «оршаан ортаны орау туралы», 18.03.1997ж. «Экологиялы сараптама туралы», 15.07.1997ж. «Ерекше оралатын табии ауматар туралы», Жер Кодексі), сондай-а Президентті, кіметті, министрліктерді, ведомстволарды нормативтік ыты актілері жатады.

Объективтік маынадаы табии ресурстара меншік ыы - табии ресурстара меншіктік атынасты реттейтін ыты нормалар жиынтыы. Субъективті маынада - наты меншік иесіні табии ресурстарды иелену, пайдалану ыыны жиынтыы. Мемлекет, жеке жне зады тлалар табии ресурстара меншік ыыны субъектілері болып табылады. Объектілері - жер, жер ойнауы, су, сімдіктер жне жануарлар лемі.

Табиатты пайдалану ыы объективті маынада - табиатты пайдалануды тртібі мен шарттарын, табиатты пайдаланушыларды ытары мен міндеттемелерін реттейтін ыты нормалар жиынтыы. Субъективті маынада - наты табиатты пайдаланушыны табии ресурстара иелік ету жне пайдалануы бойынша экологиялы занамамен белгіленген ытар жиынтыы. Табиатты пайдалану ыыны субъектілері жеке жне зады тлалар болып табылады. Табиатты пайдалану ыыны мазмнын табиатты пайдаланушыны ытары мен міндеттері райды.

Пайдаланылатын табии ресурстар трлері бойынша табиатты пайдалану ыы: жерді пайдалану ыы, жер ойнауын пайдалану, суды пайдалану, орманды пайдалану, жануарлар лемін пайдалану жне т.б. болып блінеді. Табиатты пайдалануды тсілі бойынша жалпы жне арнайы табиатты пайдалану ыы болып блінеді.

оршаан ортаны орау жне табиатты пайдалануды мемлекеттік-ыты механизмі - бл табии ресурстардысатау, тиімді пайдалану, кбейту, адамдарды оршаан ортаны олайлы жадайын сатау, шаруашылы дамуыны табиата, адама зиянды серіні алдын алу бойынша тиісті мемлекеттік органдар ызметін амтамасыз ететін ішкі факторлар, институттар, ралдарды жиынтыы.

Экологиялы ыбзушылы - бл мемлекетті, жеке жне зады тлаларды зады мдделері мен экологиялы ытарына айшы келетін жне оршаан табии ортаа зиян келтіретін немесе ауіп туызатын кінлі, ыа арсы рекет. ыбзушылыты белгілері: кінлілік, ы бзушыны заа айшы рекеті, оамды ауіп, заа айшы рекет пен шеккен зияна арасындаы себептік байланыс, жазаланушылы.

Экологиялы ыбзушылыты рамын мына элементтер райды: объект, объективтік жаы, субъект, субъективтік жаы.

Экологиялы ыбзушылытар олданылатын санкциялар сипатына арай кімшілік, ылмысты, тртіптік, материалды, азаматты-ыты болып блінеді. ол сушылы мніне арай: жер, су, орман жне т.б.

ылмысты-ыты жауапкершілік жеке тлалара экологиялы ыты тртіпті бза отырып жасаан ылмысына арай олданылады. кімшілік жауапкершілік жеке жне зады тлалара экологиялы ыа арсы рекет жасааны шін ылмысты рамы болмаан жадайда олданылады. Азаматты-ыты жауапкершілік келтірілген экологиялы шыынны орнын наты зиян, алынбаан пайда, табыстарды есепке аландаы клемде толтыруды кздейді. Тртіптік жаза тек ана жеке тлалара ана жне ызметтік міндеттерін орындамаан жне нтижесінде экологиялы зиян келтірген жадайда олданылады. Материалды жауапкершілік ебек занамасы негізінде экологиялы ыбзушылыа жол берген лауазымды тлалара атысты олданылады.

Жер ыы - мемлекет бекіткен жер атынастарын реттеу бойынша нормалар жиынтыын райтын ы саласы. Жер ыыны нысаны жер атынастары болып табылады.

Жер ыыны айнар кздері - жер атынастарын реттейтін нормативтік-ыты актілер. Негізгі айнар кз - ол жерге деген мемлекеттік жне жеке меншік институтын бекіткен, мемлекет масаты адам мірі мен денсаулыына аса олайлы оршаан ортаны орау деп жария ылан - Р Конституциясы. Жер Кодексі аса маызды айнар кз болып табылады.

Жер ыы атынастары - бл занамалы актілермен реттелген жер атынастары. Жерді пайдалану мен орау бойынша ытар мен міндеттемелер жиынтыы оны мазмны болып табылады.

рекет сипатына арай олар материалды жне іс жргізу болып блінеді. Материалды атынастар субъектілерді занамада белгіленген ытары мен міндеттерін жзеге асыру кезінде пайда болады. Іс жргізу атынастары ыты атынастарды пайда болу жне тотатылу процедурасына байланысты болады.

Жер Кодексіне сйкес жер ыы атынастары - жер ресурстарын басарумен, жер телімдерін жекелеген субъектілерге бекітумен, жерге меншік жне баса мліктік ытарды бекітумен байланысты жерді пайдалану жне орау бойынша ыты атынастар. Жер ыты атынастарыны субъектісі - жер ыты атынастарына атысушы жне осыан байланысты осы ыты атынаста ылары бар рі міндеттенетін субъект.

Жер атынастарыны объектісі - азастан Республикасыны аумаы шегіндегі барлы жер, жекелеген жер телімдері, рі оларда не орналасанына жне жекелеген субъектілерді атына бекітілгендігіні ыты негіздемесіне, сондай-а жер телімі мен жер лестеріне байланыссыз.

Жер ыы атынастарыны туындау,, згеру жне тоатуыны негіздемесі белгілі бір салдара келетін наты жадайлар болып табылады. Оларды негізгі трлері: ы белгілеуші, ы згертуші, ы тотатушы.

азастан Республикасында жерге мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады жне бiрдей оралады. Меншiк ыыны субъектiлерi: республика аумаындаы жерге мемлекеттiк меншiк ыыны субъектiсi - азастан Республикасы; Жер Кодексінде белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жер учаскелерiне жеке меншiк ыыны субъектiсi - азаматтар жне мемлекеттiк емес зады тлалар. Бл ретте, егер осы Кодексте згеше белгiленбесе, азаматтар деп азастан Республикасыны азаматтары, сондай-а шетелдiктер мен азаматтыы жо адамдар ынылады.

Меншiк иесiнi зiне тиесiлi жер учаскесiн иеленуге, пайдалануа жне оан билiк етуге ыы бар. Жер учаскесiнi меншiк иесi занамаларда кзделген негiздерде, шарттар мен шектерде меншiк иeci ыын жзеге асыра алады.

Меншiк иесi зiнi жер учаскесiне атысты оны нысаналы масатын згертпей, азастан Республикасыны за актiлерiнде тыйым салынбаан кез келген ммiлелердi жасасуа ылы. Ауыл шаруашылыы масатындаы жер учаскелерiнi меншiк иелерi аталан ытарды осы Кодекстi ережелерiн ескере отырып iске асырады. Жер учаскесiне меншiк ыы баса адама ммiле жасалан кездегi барлы ауыртпалытарымен берiледi. Жер учаскесiнi меншiк иесi оны нысаналы масатын згертпей, жер учаскесiн уаытша пайдалану туралы шартты негiзiнде оны уаытша пайдалануа беруге ылы. Жер учаскесiн уаытша пайдалану туралы шарт жалдау шарты (жала алушымен) немесе теусiз пайдалану туралы шарт (теусiз пайдаланушымен) нысанында жасалады.

Сервитут - бтен жер учаскелерін шектеулі нысаналы пайдалану, оны ішінде жаяу ту, клікпен ту, ажетті коммуникацияларды тарту мен пайдалану, ашылы шаруашылыы жне зге де мтаждар шін пайдалану ыы.

азастан Республикасыны жер оры нысаналы масатына сйкес мынадай санаттара блiнедi: ауыл шаруашылыы масатындаы жер; елдi мекендердi (алаларды, кенттер мен ауылды елдi мекендердi) жерi; нерксiп, клiк, байланыс, ораныс жерi жне зге де ауыл шаруашылыы масатына арналмаан жер; ерекше оралатын табии ауматарды жерi, сауытыру масатындаы, рекреациялы жне тарихи-мдени масаттаы жер; орман орыны жерi; су орыны жерi; босалы жер.

Жер ыы атынастарына атысушылар арасында жер ыы мен зады мдделерін бзудан туындайтын даулар жер даулары деп аталады.Оны мазмны меншік немесе жерді пайдалану ыындаы жер телімдеріні шекарасы бойынша, жерді пайдалануа беру мерзімі, меншік иелері немесе жерді пайдаланушыларды з ытары мен міндеттерін іске асыруына байланысты болуыммкін. Дауды тараптары ретінде меншік немесе пайдаланушылар да, жер ресурстарын басару бойынша мемлекеттік органдар да болуы ммкін.
Жер ыы атынастарынан туындайтын даулар сот тртiбiмен аралады. Сонымен бірге кпшілік даулар жергілікті атарушы органдар арылы да шешімін тауып жатады.

сынылатын дебиеттер

1. Бекішева С.Д. Р экологиялы ыы, Слбалар альбомы. араанды: араанды за институтыны баспасы, 2002.

2. Р жер занамасы: нормативтік-ыты актілер жинаы (комментарийлерімен)жауапты редактор С. Стамлов. Алматы: Жеті Жары, 1998.

3. Оралова А.Т. Экологияны ыты негіздері: оу ралы: оулы/А.Т. Оралова-араанды: арМТУ, 2000.

4. оршаан ортаны орау: нормативтік-ыты актілер жинаы - Алматы: Юрист, 2003.

5. Культеев С.Т. Р экологиялы ыы оу ралы. Алматы: Днекер, 2001.

6. Экологиялы ы: оулы

 

СЖ шін баылау тапсырмалары (о.-8,13;д.-24,28,32,35,44)

1. Р экологиялы занамасы

2. Жер занамасы

 

9 - таырып. азастан Республикасыны ылмысты ыы (1 са)

Жоспар

1. азастан Республикасы ылмысты ы негіздері.

2. азастандаы сыбайлас жеморлыпен кресу.

3. Сыбайлас жеморлыпен кресу аидаттары.

ылмысты ы – ылмыстылыты жне рекетті жазаланатындыын, ылмысты жауапкершілік негізін, жаза жйесін, оларды таайындалу тртібі мен жадайын, сондай-а ылмысты жауапкершілік пен жазадан босатуды анытайтын, жоары мемлекеттік билік органдарымен бекітілген ы нормаларыны жиынтыын райтын ы саласы.