Практикалы саба 5.
Модуль 1. Ебекті орауды негіздері жне ндірістік санитария
Практикалы саба 5.
Таырып 5: «ндірістік орындарды микроклиматын зерттеу»
Сратар
1. Жалпы малмат
2. Приборлар жне рал жабдытар
Жмысты масаты: ндіріс орнындаы метерологиялы жадайларды зерттеуді негізгі принциптерін оып білу, жмыс орнындаы микроклимат параметрлерін зерттеп, оны санитарлы норма негізінде баалау.
з бетімен жмыса тапсырма:осы жмыса орындау шін малім крсеткен дебиеттер мен методикалы нсалауларды оындар. Лабораториялы жмыс туралы орытындыда «метеорологиялы жадай» тсінігіне кіретін параметрлерді сипаттап, оларды 12.1.005-88 мемлекеттік стандарты бойынша нормаларын келтіріндер, микроклимат параметрлердін анытау шін олдынылатын рал жабдытарды атап крсетіндер. Эксперимент хаттамасын кестесін толтырындар.
Жалпы малмат
Метеорологиялы жадайлар-ауа температурасы, ауа аыны жылдамдыы, атмосфералы ысым, денелерді шыаран сулелері жиынтыыны адам организіміне сері арылы аныталатын ауа ортаны физикалы кйі.Шаын бір территориядаы цех, ауыл метеорологиялы жадайды микроклимат деп атайды.
Метеорологиялы жадай адам организміндегі ішкі процестерді туіне, адамны жмыс істеу аблетіне едуір сер тигізеді.
Ауаны температурасы-оны жылулы куйін білдіретін параметр.Ол ауа молекулалары озалысыны кинетикалы энергиясымен сипатталады.
Ауаны ылалдылыы –ауа рамындаы су млшерін крсететін параметр.
Абсолюттік ылалды деп ауа рамындаы су буларыны тыыздыы айтады,мг/м³ лшемімен лшенеді.
Максимал ылалды сол температура жадайында ауа рамында ммкін болатын су буларын барынша кп шекті млшері.
Салыстырмалы ылалды деп бірдей ысым жне температура кезіндегі абсолют ылалдыты максимал ылалдыа атынасын айтады. Салыстырмалы ылалды процент лшемімен лшенеді.
Жмыс аймаындаы ауаны озалысы ауаны біркелкі емес ызуынан, желдеткіш жйелерді, техникалы рал – жабдытарды серінен болуы ммкін. Ол м/с лшемімен лшенеді.
Амосфералы ысым бірлік бетке тсетін ауаны ауырлы кшіні арындылыымен симпатталады, Па лшемімен лшенеді.
Сулелік жылу – толынын, зындыы 780-нен 1Онм дейінгі аралытаы ызан денелерді электромагниттік сулесі. Жоарында айтылан факторларды комплексті серінен жмыс аймаында р трлі микроклимат жадайды алыптасады. Оларды олайлы жиынтыын серіне, орындалатын жмысты сипатына, ауырлыына арай адам "комфорт жадайында" болады. Метеорогиялы жадайларды олайсыз жиынтыы организмнін ызуына немесе салындауына келіп сотырады, жылу реттегіш аппараттарды іске осуды талап етеді.
Жылу реттелу деп организмні сырты ортамен жылу алмастыруды реттеп, сырты орта жадайларына жне атаратын ызметіні ауырлыына арамастан дене темпаратурасын немі бір алыпты /36,6+0,5/ /36,6+0,5°С/ стап труын тсінеді.
Адам организміндегі крделі реакциялар метереологиялы жадайлар згерісіне жауап ретінде жылуды кірісі мен шыысын реттеп, дене температурасын бір дегейде сатайды.
Біра жылу реттелуінін шегі бар, егер одан асса сырты ортамен арадаы жылу тедігі бзылады.
Сырты ортадаы жоары температура серінен сіресе жмыс кезіндегі, ан тамырларыны соысы жиіленеді, артериялы ысым ктеріледі, орталы нерв жйесіні жмысы бзылады, сырты орта тітіркендіргіштеріні серіне организмні жауабы баяулайды, зейіні нашарлайды. Жалпы жылу блу арындылыы, жылу реттелу организмні зінен жеіл амтамасыз етілетін, "комфорт аймаын" сипаттайтын осымша крсеткіштермен – тиімді жне эквивалентті – тиімді температуралармен тсіндіріледі.
Тиімді температура деп жмыс орнында V=0 ауа озалысы жадайында жне ауаны белгілі салыстырмалы ылалдыы кезінде адамны сезінетін температурасын айтады.
Эквивалентті тиімді температура деп 100% салыстырмалы ылылды кезіндегі жне V=0 ауа озалысы жадайында сезінетен температурасын айтады. ЕСЖ-ні 12,1, 005-88 мемлекеттік стандартында. "Жалпы санитарлы – гигиеналы талаптарда" ндірістік блмедегі жмыс аймаы шін температураны, салыстырмалы ылалдыты, ауа озалысы жылдамдыыны жылы жне салын мезгілдер шін оптималды нормалары белгіленген.
Приборлар жне рал жабдытар
Лабораториялы ондыры – жмыс орнындаы р трлі метеорологиялы жадайларды лгісіні жасауа аранлан ндірістік блмені макеті. Макетті ішінде микроклиматты негізгі параметрлерін лшейтін. Ассман психрометр, барометр орнатылан.
рал жабдытар: лабораториялы ондыры жмыс орнындаы метеорогия-
лы жадайларды лгісі жасау шін жасалан ндірістік блмені макеті.
Ассман психрометрі /МВ – 4М/ 3 ауаны 30°С – тан 50°С – а деінгі салыстырмалы ылалдыын лшеуге арналан. Оны жмысы, "ра" жне "ылалданан" термомитрлерді крсеткіштеріні айырмасыны сырты ортаны ылалдыына туелділігіне негізделген. Психрометр ораныс ттікшесіне орнатылан екі бірдей сынап термометрлерден трады. Бл трубкаларды жоары шетінде кілтпен іске осылатын анатшасы бар аспирациялы блок бекітілген. Жмыс алдында о жа термометрді матамен оралан резервуары пипетке арылы тазартылан сумен ылалдантырылады да кілтпен психрометр вентеляторыны серіппесі іске осады. Осы кезде тменнен сорылан ауа термометр резервуарын жанап теді. Осыан байланысты ра термометр ауа аыны температурасын крсетеді. Ылал термометр крсеткіші тмен болады, Термометрлер крсеткіштері 3-4 минуттан ерте алынбауы керек. Ауаны салыстырмалы ылалдыы 14-осымшыдаы кесте бойынша аныталады.
анатты ол анемометрі АСО-3 0,3-5м/с аралыындаы ауа аыны жылдамдыын лшеу шін олданылады. Анемометрді жел абылдаышы ызметі ске бекітілген канатша атарады. сті бір шы озалмайтын тірекке бекітілген, екінші шы озалмайтын тірекке дкітілген, екінші шы тісті беріліс арылы санау механизмі редукторына айналыс жалайды. Анемометрді ш шкаласы бар: мынды , жздік, бірлік. Механизмді осу жне аыйру арритер арылы жзеге асырылады.
МС- 18 тостааншалы анемометрі 4-45 м/с аралыындаы ауа аыны жылдамдыын есептеуге арналан. Анемометрді жел абылдаышы ызметін трт тостааншалы зырылдауы атарады. Жмыс істеу принципі анатты анемометр сияты. Циферблатты ш шкаласы бар: мынды, бірлік.
анатты жне тостааншалы анемометрлер арылы лшенген ауа аыны жылдамдыын анытау шін тмендегі формула олданылады.
С'-С²
V=-------- : бл/сt
Жмыс істеу тртібі
1-тапсырма.
Жмысы орнындаы мекроклимат параметрлерін лшеп, оны норма-сйкестігін анытадар.
Жмыс аймаындаы ауаны температурасын термометрмен, атмосфералы ысымды барометр – анероидпен лшедер.
Салыстырмалы ылалдыты ассман психрометрмен анытандар.
Ол шін:
1.Камерадан ассман психрометрді суырып алыдар.
2.Дистилденген суы бар пипетка арылы ылал термометрді матаа оралан алпа шарын бірге ылалдадар.
3.Кілт арылы психрометр механизмні желдеткішін іске осып, психрометрді камераа ойыдар.
4.Трт минуттан со ылал жне ра термометр крсетулерін протокола жазып алыдар.
5Кесте арылы салыстырмалы ылалдыты анытап, бір хаттамаа жазыдар.
Камерадаы ауа аыны жылдамдыын жне тостаан шалы анемометрлер арылы анытау шін:
1.Шкала бойынша счетчиктерді бастапы крсетулері екі хаттамаа жазып алыдар.
2.Керекті жаынан орналастырып вентиляторды осындар.
3.Бір минуттан со вентиляторды ток кзінен ажыратыдар.
4.Счетчиктерді соы крсетулері жазып алындар.
2- тапсырма
Микроклимат параметрлеріні адам организіміне комплексті серін анытау.
Ауа аыны жылдамдыы V=0 боланда жне 100% салыстырмалы ылалды кезіндегі эквивалентті тиімді температурада да, температураны, ылалдылыты, ауа аыны жылдамдыыны берілген мндерімен аныталатын метеорологиялы жадай комплексі серіндей жылулы сезім береді.
ра жне ылал термометрлеріні крсетулерін белгілеп, оларды тзу сызыпен осады. Ауа жылдамдыына сйкес келетін исы сызыпен оны иылысу нктесі эквивалентті тиімді температура шамасын крсетеді.
Комфорт аймаыны шегінде болса, онда метерологиялы жадайлар комплесі алыпты жылу алмастыруды амтамасыз етеді, ал егер де мні комфорт аймаынан тысары болса, онда номограмма бойынша комфортты жадайлар туызу жолдары аныталады. Бл бір немесе бірнеше параметрлерді згерту арылы жзеге асырылады.
Жеіл жмыстар шін комфорт аймаы 17,2-21,7 ° С аралыында болады, ал орташа ауырлытаы жмыстар шін 16,2-20,7° С жне ауыр жмыстар шін 14,7-19,2°С аралыында болады.
Келтірілген номаграмма /1- сурет/ сулелік жылуды серін ескермейді.
Малім крсеткен ауырлытаы жмыс аймаындаы микроклимат параметрлеріні адам организміне серін анытап, тжірибе орытындыларын 1- хаттамаа жазыдар. Оптимал нормалары 13- осымшыда крсетілген.
1- хаттама
| Параметрлер | Прибор | лшем бірлігі | Параметр мні | |
| лшенген | оптимал | |||
| Жмыс орнындаы ауа температурасы | Сынапты термометр | °С | ||
| Атмосфералы ысым | Барометр –анероид | кпа | 101,3 |
| Жмыс орнындаы ауаны салыстырмалы ылалдылыы | Психрометр МВ-4М | % | ||
| Ауа озалысыны жылдамдыы | Анемометр | м/с |
Баылау сратары:
1.рбір метеорологиялы параметр адамны сырты ортамен жылу алмастыруына алай сер етеді.
2.Абсолюттік жне салыстырмалы ылалды арасындаы айырмашылы неде.
3.Жмыс орнындаы ауа ылалдылыыны згеруі адама алай сер етеді.
4.Адам денесінен сырты ортаа жылу алай блінеді.
5.Адам организміндегі жылу реттелу дегеніміз не. Жылу реттелуді андай факторлар амтамасыз етеді.
6.Тиімді жне эквивалентті – тиімді температураларды алай тсінесідер, олар номограмма арылы алай аныталады.
7.Барометрлік ысым згерісіні адам организміне сері андай.
8.Ассам психрометрі арылы ауаны салыстырмалы ылалдыын алай анытайды.
9.Ауа аыны жылдамдыын алай анытайды.
10.Оптимал микроклиматты жадай деген не.
11.Адам организміні энергия шыынына байланысты жмыстар андай трлерге блінеді.Оларды ысаша сипаттамасын берідер.