Курсты тематикалы жоспары

Дрісті сабатарды конспектілері

ДРІС. Кіріспе. Пнді оытуды маызы жне рылымы. Жуу сйытыын дрыс тадамау немесе оны технологиялы асиеттеріні бзылуынан пайда болан крделіктер

«Крделі жадайларда ымаларды брылау» пні 5В070600 «Геология жне пайдалы азбалар кен орындарын барлау» мамандыы бойынша бакалаврларды дайындау кезінде негізгі пнні бірі болып табылады. Бл пн жоарыда аталан мамандыа кіретін «атты пайдалы азбаларда жне суа ымаларды брылау» мамандыы шін де оылады.

«Крделі жадайларда ымаларды брылау» пніні масатына студентке крделіктерді негізгі трлері, оларды себептері мен ыманы брылау рдісінде олармен кресу дістері туралы білім беріп, сонымен атар болаша маман ретінде студентте крделі жадайларда брпылау жмыстарымен байланысты мселелерді шешу шін ылыми дістерін игеруге ммкіндік береді.

Ымаларды брылау кезінде циркуляциялы рдістер. ымаларды брыла кезінде циркуляциялы рдістерді негізгі задылытары

Жуу сйытыыны шыыны

Таужыныстарды бзушы аспапты жмысы шін е олайлы жадайлар бзылан таужыныстарды барлы блшектері массивтен бзылып, забойдан жер бетіне тасымалдананнан кейін жасалады. Егер жуылу (рлеу) жеткіліксіз болатын болса, онда забойда ірі блшектерді айта саталуы болады, ал бл брылау жылдамдыын тмендетіп, ашаулар жне коронкаларды тозуын жылдамдатады.

Сорышты (компрессорды) ажетті бергіш кшін анытау кезінде забойда шламнан тзілетін ірі блшектеріні траты шыарылуын амтамасыз ететін аысты жылдамдыына байланысты болады. Бл жылдамдылы шін келесі атынас олданылады:

=+u, (1.1)

 

мндаы – блшектер ілмелі кйде орналасатын ктеру аысыны шекті жылдамдыы, м/с; u – блшектерді шыаруды ажетті жылдамдыы (аып келу озалысыны жылдамдыы), м/с.

анытау шін келесі жалпы формула олданылады [1]:

 

= , (1.2)

 

мндаы – блшекті эквивалентті диаметрі, яни клемі бойынша блшекке эквивалентті болып келетін шарды диаметрі, м; – таужынысты тыыздыы, ; – жуу ортасыны тыыздыы, ; g – еркін лау деуі, ; с – шар тсетін ортаны шексіз кедергі крсеткіші (Прандтлю-Годен бойынша).

Кедергі крсеткіші с мінсіз сфера пішінді дене шін де траты мн бола бермейді жне дене ортасын айналу тіп режимін сипаттайтын Рейольдс параметріне крделі туелділікте болады.

Шарлар шін орташа с ~ 0,5 мнін абылдай отырып, (1.2) формуласынан шамалап есептеу шін олднылатын Риттингер форумаласын алуа болады.

 

= (1.3)

(1.3) формуласы мінсіз сфералы пішінді блшектер шін де шамалап есептеуге ана арналан. азіргі уаытта шекті жылдамдылыты анытау шін келесі формула біршама наты болып келеді:

 

= , (1.4)

 

жне ол жоары натылыпен [1] Re = 0,5÷ диапазонында «стандартты исыты» с= f (Re) сипаттайтын шекті туелділікті логарифмдік задылы негізінде алынан. Бл формулада v – жуу ортасыны кинематикалы ттырлыты крсеткіші, ; Ar – Архимедтім шексіз параметрі,

 

 

ртрлі температураларда ждуу сйытыыны жне ауаны физикалы асиеттері 1 кестеде берілген.

Мінсіз сфералы пішінді шламны блшектері кездеспейді. ш негізгі брыс пішіндер – іргелі, зартылан жне жазы пішіндер шін мні сйкесінше 0,7; 0,6 жне 0,5 те болатын тзету кбейткіштерін олдану ажет.

Е ірі блшекті сипатты лшемін атты оспалы коронканы шыарылатын кескіштеріне, алмазды коронканы шеткі жуу арнасыны тередігіне, шарошкалы ашауды тістер адамына жне т.с.с. сйкес абылдау ажет.

Блшектерді шыару жылдамдыы и (0,1-0,3) те деп алынады жне де ыманы тередігі жне брылауды механикалы жылдамдыы жоары болан сайын оны мні де жоары болады. мнін анытап жне и мнін бергеннен кейін (1.1) формуласы бойынша ктеру аысыны ажетті жылдамдыын анытайды. Егер ктеру аысыны жылдамдыы біршама ірі блшектерді шыару шін жеткілікті болатын болса, онда ыма алан барлы шамалы лшемді блшектерден тазаланады.

Тура циркуляция кезінде жуу сйытыыны ажетті шыыны келесі формуламен аныталады.

 

(1.5)

 

мндаы D – детте ыма саасындаы шегендеу бырларды немесе ыманы е жоары ішкі диаметрі, м; – брылау бырларды сырты диаметрі, м; – жергілікті жоары брылануына, уыстарды болуына жне т.б. себептерге байланысты опан бойынша аысты біралыпсыз жылдамдыын ескеретін крсеткіш

Жуу сйытыымен кез келген брылау жадайларында ктеру жне тмендету аыстарындаы сйытыты тыыздыыны орташа мніні айырмашылыы 3% аспауы ажет, яни ктеру аысындаы шламны шоырлануы жоары болмады, себебі бл жадайларда уаытша циркуляция тотаан кезінде ыманы шламдану ауіпі жоарлайды.

Брылауды ртрлі трлері жне жадайлары кезінде жуу ортасыны ктеру аысыны жылдамдыыны тжірибемен орнатылан мндері олданбалы есептеулерде олданылады. 1.1 кестеде ртрлі таужыныстарды бзушы аспаптарды олдану арылы колонкалы брылау кезіндегі суды немесе тзды ерітіндіні жне алыпты сазды ерітіндіні (тздалан) ктеру аыстарыны сынылан жылдамдылытары берілген.

Ктеру аысы жылдмадыыны жоары мндері жоары брылау жылдамдытары, яни уаыт бірлігінде кп шлам тзілетін жне шламны млшері жоары болатын кездерінде абылданады; кіші мндер – керісінше жадайларда, сонымен атар брыланып жатан таужыныстар трасыз жне тез шайылатын кездерде абылданады. Брылауды механикалы жылдамдыына араанда белседі жуу амтамасыз ететін артышылытарды сатау шін борпылда жне нашар байланысан таужыныстарда жоары сапалы химиялы делген сазды ерітінділер, оны ішінде тза траты палыгорскитті саздар, сонымен атар арнайы ерітінділер олданылады.

Шламны ірі блшектерін шыаруа ажетті ауаны ктеру аысыны жылдамдыы (1.1), (1.2) формулалармен аныталуы ммкін. ыманы абырасы жне брылау бырлар арасындаы саылауда ктеру аысыны жылдамдыы келесіге те: шарошкалы жне алаты ашаулармен брылау кезінде – 15-18 м/с; атты оспалы коронкалармен 10-12 м/с. Алмазды брылау кезінде ауаны шыыны шламны шыуымен емес, ралды салындау жадайлармен аныталады жне ол жоары мндерге ие болуы ажет.

 

 

1.1 кесте