Курс бойынша емтихан сратары
1. Курсты мні жне тапсырмасы, оны рылымы жне баса пндермен байланысы
2. Геологиялы крделіктер, оларды пайда болу себептері
3. Пайдалы азбалар кенорындарында кездесетін крделіктер трлері
4. Жуу сйытыыны шыынына не сер етеді
5. Аысты ламинарлы режимі дегеніміз не
6. Аысты турбулентті режимі дегеніміз не
7. ыманы ауамен рлеу кезінде ысымны шыыну неге пайда болады
8. Геологиялы ластану себептері немен негізделген
9. Жуу сйытыы ластануыны технологиялы себептері
10. Кольматация дегеніміз не
11. Ерітіндіні ластану себептері андай
12. Сазтзуші минералдардан ралан саздар жне таужыныстар
13. Сазды таужыныстарда ыманы брылау кезінде крделіктерді негізгі факторлары
14. Бентонитті саз дегеніміз не
15. УЩР аспабы дегеніміз не
16. Мгілік мзды таужыныстар бойынша ымаларды брылауды негізгі ерекшеліктері андай
17. ыма абырасыны тратылына андай рдістер сер етеді
18. Брылау рдісінде жуу ортасына температура алай сер етеді
19. Брыланып жатан ыманы температурасыны таралуын алай тсінуге болады
20. ыманы температурасы алай аныталады
21. Мзды таужыныстарда ыманы брылау кезіндеандай жуу сйытытары олданады
22. Мзды облыстарда брылау жмыстарыны мні жне ерекшеліктері
23. андай шельфті мздыта алаш рет сыылан ауамен рлеу арылы ССК-59 снаряды олданан
24. андай континентте мзды жамылыны тередігі 4000-4500 м дейін жетеді
25. Жуу сйытыыны шыындалу себептері
26. Жуу сйытыы шыындалуыны геологиялы себептері
27. Жуу сйытыы шыындалуыны технологиялы факторлары
28. Тампонажды оспалара ойлатын талаптар
29. Бекітіліп алу трлері
30. Бекітіліп алуа келетін себептер
31. Шегендеу бырлармен байланысты бекітіліп алу
32. Геологиялы себептермен байланысты бекітіліп алу
33. Технологиялы себептермен байланысты бекітіліп алу
34. йымдасты себептермен байланысты бекітіліп алу
35. Крделіктерді негізгі себептері
36. ыма абырасыны опырылуы, ыманы опаныны тарылуы, науаны, уыстарды жне бос жерлерді тзілуі, жуу сйытыыны жтылуы
37. Крделіктер нтижесінде пайда болан апаттар
38. ыманы брылауына таужыныстарды физикалы-механикалы асиеттеріні сері
39. ыма абыраларыны опырылу себептері, оларды алдын-ала ескеру дістері
40. Трасыз таужыныстарда брылау режимін тадау
41. ыма абырасыны тарылуы жне оларды алдын-ала ескеру бойынша шаралар
42. ыма абырасыны тарылуы пайда болуын алдын-ала ескеру: жуу сйытыыны параметрлерін реттеу
43. ыма опанында науаларды пайда болу себептері, оларды ыманы брылауа, шегендеу бырларын тсіру жне бекітуге сері
44. Науаларды жою дістері. ыма опанында уыстарды пайда болуы, табии уыстар
45. Жуу сйытыыны жтылу табиаты жне себебі
46. Жуу сйытыыны жтылу белдмедерін зерттеу. Жтылу белдемдерін жіктеу
47. Брылау ерітіндісіні параметрлерін реттеу арылы жуу сйытыыны жтылуын алдын-ала ескеру
48. Жтылу абаттарын анытау дістері. Термометриялы, резистометриялы жне геофизикалы дістері
49. Тампонажды снарядтар, оларды мні, трлері, ондырылары жне жмыс істеу принциптері
50. Саздар, цементтер, полимерлер жне оларды оспалары
51. Жуу сйытыыны жтылу белдеміне тампонажды материалдарды жеткізу дістері
52. Крделі геологиялы жадайларда пайда болатын апаттар
53. Брылау, шегендеу бырлармен жне таужыныстарды бзушы ралмен байланысты апаттар
54. Ерекше крделі тау-ке геологиялы жадайларда ымаларды брылау, оларды мні жне негізгі баыты
55. Крделі геологиялы жадайларда ымаларды брылау технологиясын жне техникасын жетілдіру жолдары
56. Жуу ерітіндісіні ластану диагностикасы жне баылау
57. Жуу сйытыыны технологиялы асиеттерін сатау дістері
58. Жуу ерітіндісінен атты фазаны шыару шін техникалы ралдар
59. Реагенттер трлері
60. Крделіктерді жою жне тампонажды оспаларды олдану кезінде оршаан ортаны жне жер ойнауын орау мні
61. Брылау ралыны бекітіліп алу механизмі туралы тсінік
62. Бекітіліп алумен кресі дістері
63. Жтылу белдемдерін анытау
64. Сазды таужыныстарда брылау кезінде крделіктер трлері
65. Сазды таужыныстарда брылау технологиясыны ерекшеліктері
66. Сазды, саз рамды таужыныстар тратылыыны геологиялы крделіктері
67. Геотермалды ымаларды брылау крделігін анытайтын негізгі факторлар
68. Геотермалды ымаларды конструкциясы
69. Брыланып жатан геотермалды ымалардытемпературалы режимі жне оны алыптастыру
70. Геотермалды ымаларды брылау шін жуу жне тампонажды ерітінділер
71. Брылау ралыны бекітіліп алу механизмі туралы тсініктер
72. Бекітіліп алумен кресу дістері
73. Науаларды тзілу себептері
74. уыстарды пайда болу рдісі
75. Науаларды тзілуіні геологиялы себептері
76. Науаларды тзілуіні технологиялы себептері
77. Науанла тзілуіні профилактика шаралары
78. Науаларды жою дістері
79. Науаларды пайда болу белгілері
80. Алмазды таужыныстарды бзушы ралмен брылау кезінде температуралы факторды маызы
81. Алмазды таужыныстарды бзушы ралды температуралы режимін зерттеуді заманауи кйі
82. азіргі уаытта ралды жанып кетуін ескеретін андай сыныстар бар
83. Апатты жадайларды зерттеуге андай алым біршама лесін осан
84. ралды жанып кетуін алдын-ала ескеру шін андай орытынды жасау ажет
85. Заманауи брылау техникасын немен жабдытау ажет
Глоссарий
АпаТ – ымада болан жада жне ол кезде оны брылауды алыпты рдісін жргізу ммкін емес
ДЕФЕКТОСКОПИЯ – материалдарда (брылау жне шегендеу бырлары, талді ілмектер жне т.б.) кзге крінбейтін ааулытарды анытау
ЕРШ – ымада зіліп алан кабель немесе тросты армап алуа арналан стерженьде тістерден ралан брылау бырларда тсірілетін ондыры
Науаларды тзілуі – ктеру-тсіру операция барысында брылау баанасы осындылар серінен ыма абырасында клдене арна-науаларды тзілуі
ОПАННЫ КОНУСТАЛУЫ – деу барысында коронка жне ашауларды перифериялы кескіштерді тозу нтижесінде ыма диаметріні тарылуы.
СОЗЫЛЫП АЛУ – брылау баанасын ктеру барысында ыма опанында бгеттерді (сальниктерді тзілуінен немесе ампиан таужыныстарды орналасу жерінде) кездесуі кезінде талді жйеге тсетін жктемені жоарлауы
КАВЕРНА – ыма опаныны алыпты диаметріне араанда оны бішама кееюі (трасыз таужыныстарды опырылуынан)
ЫМАНЫ КАЛИБРОВКАСЫ – ымаа шегендеу бырларды диаметрімен бірдей бірнеше бырды тсіріп, шегендеу баанасыны ткізгіштігін тексеру (опанны тарылуы емесе исаю жерлерінен баана орналасытру орнына дейін жетпеуі де ммкін)
БЛГІШ-АПА – газды пайда болуы кезінде автоматты трде жабылатын брылау бырларды тменгі блігінде орналастырылатын ондыры (гидростатикалы ысымны тмндеу есебінен жмыс істейді)
КОЛОКОЛ ТЕГІС – йкеліс кш есебінен зіліс шетінен бырды сырты бетін армап алатын жне брылау бырларда тсірілтетін воронка тріздес босатушы армаыш рал.
КОЛОКОЛ КЕСКІШ – зілу шетінде ойманы ию есебінен армап, алатын брылау бырлармен тсірілетін воронка тріздес босатылмайтын армаыш ралы.
КОЛОКОЛ ТКІЗГІШ – брылау баанасын зілген жерінен емес, жаын орналасан осынды блігінен (деформациялау жадайында) армап алатын армаыш колокол.
ЖЕРГІЛІКТІ КЕРНЕУЛЕР ШОЫРЫ – металда ааулытар, тырналан жне арналы жерлерде блшектерді жктемесі астында (жмыс имасына сйкес келетін кернеуліктермен салыстыран) орналасан кернеулікті жоарлауы
МЕТАЛАРМАЫШ – жоары тыыздылы нтижесінде жуу сйытыыны ктеру аысымен сааа дейін ктерілмейтін металды шламды жинауа арналан ТБ астында орналасатын ондыры
БЕЛГІЛЕУШІ ТЕГІС – йкеліс кші есебінен зілу шетінен бырды ішкі бетін армап алатын брылау бырылдарда тсірілетін конусты босатылатын армаыш ралы
Белгілеуші кескіш – зілу шетінде ойманы ию есебінен зілу шетінен бырды ішкі жаынан армап алатын, брылау бырлармен тсірілетін воронка тріздес босатылмайтын армаыш ралы.
ЦЕМЕНТТІ КПІР – бекітіліп алан брылау баанасыны жоары шетінен жне бекітіліп алуды айналдырып, жаа опанды брылау тиімді жері арасындаы ыма опаныны арнайы цементпен толтырылатын араашыты
ОПЫРЫЛУ – ыма абырасынан блініп, тмен тсетін трасыз таужыныстар
БЕКІТІЛІП АЛАН РАЛДЫ БРЫЛАУ – бекітіліп алан ралды (брылау баанасын) колонкалы бырды ішінен ткізіп, коронка немесе фреза бар арнайы колонкалы бырмен бекітіліп алу материалын брылау
ТЩЫЛАНДЫРУ – пайдалу барысында ктілетін е жоары ысымнан 30-50% жоары ішкі ысымды жасай отырып бырлар баанасыны (немесе баса ымалы ондырыларды) герметикалы дрежесін тексеру
МР – брылау бырламен тсірілетін жне ымадаы заттарды армап алу жне шыару тсілдері туралы сраты шешу масатында оларды табасын алуа ммкіндік беретін тменгі шеті салыстырмалы жмса болатын ондыры
ОТЫРЫП АЛУ – брылау баанасын тсіру барысында опанда бгеттермен (сальниктерді тзілуінен, немесе ампиан таужыныстарды орналасу жерінде) кездесу кезінде талді жйеге жктемені тмендеуі
КОРОНКАНЫ ЖАНЫП КЕТУІ – жмыс шетіне жуу сйытыыны келуі тотаан кезінде ТБ (негізінен алмазды) жне онымен байланысатын таужыныстарды балып кетуі (айналу жне суытылу тотаан кезінде брылау баанасын забойа днекерлейтін таужыныстар жне металды балыуынан біршама атты нім пайда болады)
Коронка (ашауды) дірілуі –тсірілген ТБ шетімен забойа сйкес пішінді беру рдісі, оны нтижесінде бірдей емес жктемені таралуынан кескіштерді бзылуына келмейді
БЕКІТІЛІП АЛУ – шыарылатын ымалы ондырыларды (брылау жне шегендеу бырлары, зондар жне т.с.с.) шыара алмау ммкіндігімен байланысты апаттар
Бекітіліп алуды анытаушы – бекітіліп алуды жоары шетін анытауа арналан ымаа кабелмен тсірілетін ондыры. Катушка жне магнитткізгіштен ралан. Бірінші тсіру жне кернеуді жйелі трде беру кезінде электромагнит ретінде жмыс істеп, болат бырларда магниттік белгілерді алдырады. Кейін баананы біршама деформацияа шыратады, оны нтижесінде бекітлмеген жерлерде белгілер кетіп, бекітіліп алан жерінде алып ояды. Кейінгі тсіру кезінде бекітіліп алан шекарадан бастап алан магниттік белгілер жер бетіне берілетін ЭДС аспап орамаларында индукцияланады.
ПРОТЕКТОР САИНАЛЫ – шегендеу араашытыында жмыс істейтін (немес атты трпілі таужыныстарда) брылау бырларына кигізілетін резиналы саиналар. Брылау жне де шегендеу бырларды тозуын тмендетеді
Ары-бері брылау – ыманы ттас немесе жоары блігінде брылау баанасыны ктеру-тсіру озалысы (ТБ забойдан ктеру жне айтадан тсіру)
САЛЬНИКтерді тзілуі – ыма опанында брылау ерітіндісіні шламымен араласан траты жне тыыз жиналымдарды пайда болуы
Шегендеуді мжу – шекті мнінен асатын бырды сырты жаындаы ысым бырды ішкі жаындаы ысымнан асатын жерлерде шегендеу бырлардаы мжілуіні пайда болуы
СНАРЯД СОЛ ЖАТЫ – бекітіліп алан снарядыны сол жаты айналуы шін арнайы арналан брылау баанасы, оны барлы осындыларында жне оны тсіретін армаыш белгілеуіш пен колоколда сол жаты оймалары бар
ТРАТАНДЫРЫШ КОНУСТЫ БЕЛДЕМ – брылау бырларды оймалы блігіні сыртында орналасан сырты конусты ойма, ол бралу кезінде осылуды ішкі конусты оймасына тіреліп, майысуды ауыспалы кернеулігін абылдайды
Детонациялы остік жібі бар торпеда – жоары жаында жарылыс патроныны тйіні, ал тменгі блігінде – баыттаушы жктемені тйні, ал арасында детонациялы жіпті бірнеше желілері орналасан кабелде тсірілетін за араашытыты ымалы жарылыш ондырысы
Остік рекеттегі кумулятивті торпеда – корпусында жарылыш заттарды жктемесі, жарылыш патроны жне кумулятивті заряды бар кабелде тсірілетін ымалы жарылыш ондырысы жне соыны абыыны пішіні торпедадан тмен орналасан заттарда жарылыс толыныны концентрациясын амтамасыз етеді, мысалы ымада алып ойан ашауларда
быр армаышы – ымада алып ойан бырларды ішкі немесе сырты бетінен армап алуа арналан плашкалы ондыры
быр кескіш гидравликалы – жуу сйытыы аысы ысымыны ауыту есебінен кесетін бетіне жабысатын кескіштерді кмегімен бырларды кесуге арналан ымалы ондыры
быр кескіш кумулятивті – корпусында жктеме, жарылыш патрон жне кумулятивті заряды бар кабелде тсірілетін ымалы жарылыш ондырысы жне кумулятивті зарядты сырты абыы бырды кеску масатында ыманы перпендикулярлы осіні жазытыында жарылыш толыныны концентрациясын амтамасыз етеді
Ойманы тозуы – осынды оймасыны ойыстарында елгілері ауыспалы жктемені шоырлануы нтижесінде брылау бырларды бзылуы
ФРЕЗА ШЕТКІ – ымада алып ойан заттарды – коронка, ашау, оларды блшектері жне т.б. шеткі бзуына арналан брылау бырлармен тсірілетін ондыры
ФРЕЗЕР-РАЙБЕР – шегендеу бырлар абырасында терезелерді жасауа арналан брылау бырлармен тсірілетін ондыры
ЕКІ САТЫЛЫ ЦЕМЕНТТЕУ – шегендеу баанасыны быраралы кеістігін екі сатыда цементтеу, біріншіден забойдан баананы ортасына дейін, екінші кезекте – баанадаы арнайы терезе арылы алан араашытыты. зын бааналардары цементтеуге ажетті ысымды екі есе тсіреді.
ЦЕМЕНТОМЕР АКУСТИКАЛЫ – шегендеу бааналарды быраралы кеістігін цементтеу сапасын баылауа арналан ондыры. Акустикалы жиілікті толындарды генерациялауа жне осциллографта ртрлі орта арылы оларды ту сипаттамаларын тіркеуде негізделген. Бекітіліп алуды анытаушы ретінде олдана алады, ол бекітіліп алуды жоары ана емес, тменгі шекарасын анытайды жне де СБТ, ЖБ жне АБ шін олданылады
ЖУУ ЦИКЛІ – ыма саасынан забойа жне керу жуу сйытыы аысыны ту уаыты
ЯСС – жоары немесе тмен соылауды беру арылы брылау ралды бекітіліп алуды жоюа арналан ондыры
МАЗМНЫ
1. Пнні оу бадарламасы – SYLLABUS...................................... 3
1.1 Оытушы туралы мліметтер:..................................................... 3
1.2 Пн туралы мліметтер................................................................ 3
1.3 Пнні пререквизиттері............................................................... 3
1.4 Пнні постреквезиттері: пнні мні, дипломды жобалау...... 3
1.5 ысаша сипаттамасы.................................................................. 3
1.6. Сабаттар трі жне оларды жргізу кестесі............................ 4
1.7 дебиеттер тізімі.......................................................................... 4
1.8 Білімді баалау туралы мліметтер............................................. 5
1.9 Курсты саясаты жне процедурасы ........................................ 8
2. Белседі таратылатын материалды мазмны............................... 8
2.1. курсты тематикалы жоспары.................................................. 8
2.2 Дрісті сабатарды конспектілері.............................................. 9
2.3 Зертханалы жмыстар жоспары................................................ 112
2.4. Оытушыны басшылыымен студентті зіндік жмысы шегінде
сабатар жоспары (ОСЖ).............................................................. 114
2.5. Студентті зіндік жмыс шегінде сабатар жоспары (СЖ). 116
2.6 зіндік баылау шін тестік тапсырмалар................................. 117
2.7 Курс бойынша емтихан сратары............................................. 121
Глоссарий........................................................................................... 123
Ратов Б.Т.
5В070600 «Геология жне пайдалы азбалар кен орындарын барлау» мамандыы«Крделі жадайларда ымаларды брылау» пні бойынша