Трбие дерісі – ттас педагогикалы дерісті рамды блігі

Жоспары:

1. Трбие дерісіні теориясы

2. Трбие жмысыны дістемесі

Трбие – крделі рі за процесс. Оан белгілі бір дрежеде білім, тжірибе, шеберлік ажет. Ондай болмаан жадайда трбие саласында белгілі бір нтижеге ол жеткізу иындыа тседі. Сондытан да біз трбиені шыармашылы жмыстарыны жемісі деп білеміз. Трбие сонымен бірге педагогикалы рекетте:

- мдени былыс;

- педагогикалы ыпал ету;

- балаларды рекетін йымдастыру;

- арым-атынас ралы ретінде жан-жаты арастырылады.

Трбие дерісіні теориясы – трбиені негізгі задылытары, принциптері, ымдары туралы білімдерді жйесін райды. Методика яни дістеме соан негізделіп оытылады. «дістеме» - ол белгілі бір масата жетуді немесе жету шін олданылатын трлі амал-тсілдерді жиынтыы. Педагогика ылымында методиканы немесе дістемені екі трі бар. Олар оыту методикасы жне трбие методикасы болып блінеді.

Трбие дістемесі – трбие процесін оны масат міндеттеріне сай йымдастыруды кптеген амал-тсілдерді жиынтыы болып есептелінеді. Ондаы масат трбие процесін йымдастыруды негізгі баыттары мен тиімді амал – тсілдері жне тр пішіндерін анытап, белгілеу. Соан сйкес трбиешілерге оны мегеруде натылы кмек крсету.

Педагогика ылымыны жетілуі барысында трбие беру дістемесі де зіндік бет бейнесі, баыт –бадары бар ылыми пн ретінде алыптасып жне дамып келеді. Соан сйкес соы жылдары педагогикалы жоары жне арнаулы ксіби педагогикалы оу орындарында трбие беру теориясы мен дістемесі жнінде арнаулы курстар мен практикалы сабатар ке етек жаюда. Ондаы кздеген міндеттер кеейту жне біліктерін тередетуді кздейді. Мндай кзараста осы баыттаы педагогикалы талаптарды ескере отыра, оларды басару нерімен аруландыру. Бл, рине те крделі нер. Оны педагогикалы тжірибеге ана емес, сонымен атар трбие беру теориясы мен дістемесі жніндегі тере де жан-жаты білімдер жйесіне сйене отырып мегеруге болады.

К.Д.Ушинский «Адама трбие беру дістері» атты іргелі ебегінде «Трбие беру нері жртты бріне дерлік таныс жне тсінікті іс, ал кейбіреулерге тіпті оай іс болып крінетін ерекшелігі бар – бл, адамны онымен теориялы немесе практикалы тыныстаы нерлым азыра болан сайын сорлым тсініктірек жне оайыра болып крінеді. Жртты барлыы дерлік трбие беру тзімділікті талап ететінін мойындайды, кейбіреулер бл шін туа біткен абілеттілік жне іскерлік, яни дады керек деп ойлайды, біра тзімділік, туа біткен абілеттілік пен дадыдан баса, арнаулы білім де ажет екеніне кз жеткізеді».Олай болса, стаздара ажетті трбие беру нерін мегерту арнаулы ксіби орта жне жоары педагогикалы оу орындарында жзеге асырылады. Педагогикалы оу алашы кезеі педагогика курсын оып йренуден басталады. Ол кп сатылы боп келеді. Соны ішінде трбие жмысыны теориясы жне дістемесіні ызметі де айрыша. Соан орай бл оу-дістемелік ралыны масаты – педагогикалы оу орындарыны студенттеріне оушыларды трбие жмысыны мазмны мен йымдастыру дістемесіні негізгі мселелерін оып – йренуге, баыт – бадар беруге кмек крсету.

Мектеп жадайында бл жауапты мселені жзеге асыру сынып жетекшілеріне жктеледі. Оны нтижелі йымдастыру, сынып жетекшілеріні педагогикалы білім дегейіні сапасы мен педагогтік шеберлігіне байланысты. Оан мектепті педагогикалы жымы мен балаларды ата-аналарын, тіпті жртшылыты тарта білу абілетін игеруді де маызы ерекше.

Бала трбиесі – шыармашылы процесс. Ол рбір мектепті, тіпті сыныпты ішкі з жадайына байланысты йымдастырылады. Сондытан да бл оу-дістемелік ралда мектептегі трбие жмысын йымдастыруа сай барлы жадайларды амтып крсету масат етіп ойылмаан. Ол шін, сынып жетекшілеріні озат тжірибелерді жинатау жне з бетінше білімдерін жетілдіру міндетті.

Оу ралы жоары жне арнаулы ксіби білім беру педагогикалы оу орындарыны студенттері мен оытушыларына, мектепті трбие жмысын йымдастырушылары мен сынып жетекшілеріне арналан.

азіргі кездегі жалпы орта білім беретін оу орындарындаы трбиені ерекшеліктері.Кезінде орысты йгілі педагогы К.Д.Ушинский Европа халытарыны трбие саласында педагогикалы формаларыны састыына арамастан, райсысыны здеріне тн ерекше лтты трбие жйелеріні, ерекше масаттарыны, сол масаттара жетуде здеріні ерекше ралдарыны боланын айтан. «Трбие халыты сипата ие болан жадайда ана з масатына жетеді »- деген ол.

Халыты тарихы, оны тіршілігі трбиені масатын анытайды. Сондытан оу-трбие жмысында оны баытын, мазмнын, формалары мен дістерінтыдауда кзсіз еліктеушілік о нтиже бермейді – деген негелі сиеті бгінгі тада аза еліні тлім трбие саласында станып отыран баытын анытайды. «Халыты трбиені бала рсата жатаннан бастайды. Бесік трбиесі, балдыран трбиесі, рен трбиесі, жасспірім трбиесі, жастар трбиесі, жастар трбиесі бір-бірімен жаласып, з ерекшеліктерімен іске асырылады». Олай болса жасспірім бойына халымызды салт-дстрлерін, дет-рыптарын, имандылы пен ізгілік нрын сііруге баса назар аудару, тгінгі тада басты масат мраттарымыза айналып отыр. Ол шін, з жерін, з елін сйетін, з халыны тарихын, тілін, мдениетін адірлеп-астерлейтін азаматты трбиелеу, лтты санасын дамыту – мектептерді басты міндеті болма. з лтыны келешегі мен бгіннен бейхабар азаматтан андай жасылы ктуге болады. рпа трбиесі келешек лт тадыры, олай болса тлім-трбиеде бкіл халыты олдауы ажет. лтты мдениетімізді рпаымызды санасына сііріп салауатты азаматтарды трбиелеген кемелді ел болып, ркениеттілігімзід ктеру шін е алдымен лтты трбиені бкіл халыты бадарламасын жасау ажет. Сол бадарламаны лкен де кіші де, зиялы ауым да орындауы міндетті болуы тиіс. Сонда ана біз «бестігімізді» тзей аламыз. Оны алашы трлері бар, олар «Атамектен», «Жлдыз», «Кусар бла», «Алтын кмбе» бадарламалары. «деп ліппесі» /бастауыш мектеп/, деп жне жантану/орталау мектеп/, «аза этнопедагогикасы» /жоары мектеп/ пндері арнайы бадарламалар негізінде оытыла бастады. Республикада білім беру мазмнын жаарту, жаа буын оулытар мен кешендерін жасау жмыстары да атар жргізілуде. Оыту аза, орыс тілдерінде жретін жалпы білім беретін мектептерді 1-7 сыныптарында жаа оу жоспарларымен, бадарламаларымен жне тл оулытарымен амтылып, соны негізінде оуа кшкен. Сондай – а, барлы мектептерді 1-11 сыныптарда «Валеологиядан» факультативтік курстар оытылуда. «Жасспірімдерді адамгершілік-жынысты трбиесі негізінде бадарлама зірленуде».

Жас рпаты нашаорлы індетінен сатау, бгінгі кнні е негізгі мселесіне айналып отыр. Осы баытта «азастан Республикасыны жалпы білім беретін мектептерінде зиянды заттарды олдануды болдырмау» бадарламасы 1999/2000 оу жылынан бастап 1-11 сыныптарда арнайы курс ретінде енгізілді.

Бкіл трбие процесі баланы жеке тласын дамтыуа, стаздар мен оушылар арым-атынасын демократияландыруа, ізгіліктендіруге, ата-аналар ауымымен ынтыматаса жмыс істеуге баытталан. Елімізді леуметтік-экономикасын жетілдіру кезеі мен нары жадайында адам факторы жаа негізде аралып, жаа адамды алыптастыру ты мселе болма. Келешекте кез келген техникалы білімді мегертуде тірек болатын е жалпы, іргелі политехникалы білімні маызы артпа. Олай болса заман талабына сай компьютер тілін мегерген білімді де білікті рпаты даярлау – бгінгі кнні е зекті мселесі бола бермек.

Осы баытта жаа типті оу орындары пайда болуда: лицейлер, гимназиялар, колледждер, жеке меншік мектептері.

Жалпы адамзатты дамуды техникалы, экономикалы жне мдени-рухани арынды кірігулері лемде ешбір лт, ешбір халы зімен-зі томаа-тйы дамымайтындыын, оны есік терезесі лемдік тжірибеге рашан ашы болуы керектігі бгінде еш дау тудырмасы керек. Осыан байланысты лтты мектебімізді халыты педагогикаа негіздей отырып, оны лемдегі баса да озы педагогикалы идеяларымен байытып отыру – наыз ркениеттілікті белгісі. «азастанны халы педагогикасы мен лт мдениетіні озы дстрлерін батыс жне шыыс лгілерімен штастыра отырып, азаты лтты мектебін алыптастыру масатында 1993 жылдан бастап норвегиялы Штайнер мектептері Ассоциациясыны малім-кілдері Штайнер мектептері педагогикасын ассоциация, Алматы алалы білім беру басармасымен бірлесе отырып № 123 аза орта мектебінде 1993/94 оу жылында 1 «а» сыныбы Вольдарф педагогикасыны элементтерін пайдалана оытатын сынып ашылды. Оу жоспарларына мемлекеттік стандарттан тыс мсіндеу, кескіндеме, олнер пндері енгізілді жне азіргі уаытта 5 сыныпта, яни орта буында Вольдарф педагогикасыны дістемесімен оытуды одан рі жаластыруда жне бастауышта 1 «а» сыныбы жаадан ашылды. Вольдарф педагогикасыны элементтерін сабата пайдалану тсілдері мектеп стаздарына жне оушылара найды. Оушыларды адамгершілікке, жеке тла болуа трбиелеуге оу-трбие рдісін ізгілендіруге кп кіл блініп, жйелі жмыстар жргізілуде». Вольдарф жйесіні ерекшелігі «Р.Штайнер антропософия негізінде танымды кштерді, нерге абілеттіліктерді, сезімдерді адамгершілік бастауларын жне діни сезінулерді бірттас арап, амтитын педагогика жасаан. Антропософия – дінні бір трі емес немесе дайын кзарастар жйесі емес, дние мен адамды тану жолы». «Демек, ХХІ асырдаы мемлекеттерді ерекшелігін саяси немесе экономикалы жйе белгілемейді, е алдымен сол елдерді мдени ркениетті тлтумалыы белгілейді.

Тптеп келгенде, білім мен трбие дегенімізді зі, ке маынасында, мдениет атты лы былысты аясында крініс табады. Мдениет, негізінен, этносты жады арылы рпатан-рпаа беріледі. Мндай киелі эстафетаны мірше етуге бізді райсысымызды е асыл мратымыз болуы тиіс».

Негізгі дебиеттер:1,2,3,6,7

осымша дебиеттер:1,5,8,9

 

 

Дріс