Оушылармен жргізілетін ксіптік бадар беру жмыстарыны дістемесі

Жоспары:

1. Ксіптік бадар беру жмыстарыны мнді сипаттамасы.

2. Ксіптік бадар беру жмыстарыны формалары.

3. Оушылармен жргізілетін ксіптік бадар беру жмыстарыны дістемесі.

 

Ксіптік бадар беру дегеніміз — педагогтарды, психологтарды, дрігерлерді жне баса да ызметкерлерді оамны ажеттілігіне арай рбір оушыны абілеттілігі мен бейімділігін ескере отырып, ксіптік ызыуы мен абілеттілігін алыптастыруа жне маманды тадауа кмектесуде, масатты істелетін жмыс.

Маманды туралы жеткіліксіз білу — маманды тадауда кездейсотыа келіп сотырады. Маманды тадауда ателесу сайып келгенде, тадаан мамандыын жек кріп, жмыс орнын жиі згертуге себепші болады. Мектептегі ксіптік бадар беру жмысыны негізгі міндеттері тмендегідей:

- оушыларды кпшілік мамандытар туралы тсінікпен аруландыру;

- ксіптік ызыуы мен бейімділігін, абілеттілігін алыптастыру жне дамыту масатында оушыларды дара ерекшеліктерін зерттеу;

- мектеп бітірушілерге маманды тадауа кмектесу;

- оушыларды белгілі мамандыты трін мегеруге бейімдеу.

Ксіптік бадар беру жйесіні рамды бліктеріне (компоненттерге), ксіптік апарат, ксіптік аарту жмысы, ксіптік аыл-кеес жне ксіптік іріктеу (профотбор), ксіптік бейімделу жатады. Ксіптік апарат — орта мектептегі ксіптік бадар беруді е негізгі нысандарыны бірі. Ксіптік апарат арылы оушылар р трлі мамандытарды маызы мен мні туралы тсініктер алады. Маманды бойынша адама ойылатын талаптармен таныстырылады. Мамандыты ерекшелігі, оны оамда алатын орны туралы тсініктер беріледі. Ксіптік апарат те иын, жан-жаты жмыс. Ол рбір экономикалы ауданны мамандара ажеттілігі мен оны даму келешегі ескеріле отырып жргізіледі. Ксіптік апаратты мазмны, йымдастыру мен дістері р жас кезеінде р трлі болады. Сондытан да мектеп оушыларыны жас ерекшеліктерін ескере отырып жргізу керек. Мселен, бастауыш класта маманды тадау емес, ебекті сю,рметтеу баытында жргізілу керек. 5-8 сыныптарда оушыларды политехникалы ой-рісін кеейту, оларды сол экоиомикалы аудана ажетті ке тараан мамандыты трлерімен таныстыру керек. Ал 9-11 сыныптарда рбір мамандыты тере оытуа кіл блініп, белгілі бір ксіпке ызытыру абілеттілігін дамыту керек болып табылады. Бл кездегі оушылармен жмысты негізгі трлері-факультативтер, техникалы йірмелер, р — трлі маманды тадауа баытталан клубтар, т.б.

Ксіптік апаратты те кп тараан трлеріні бірі — ндіріске саяхат жасау, р трлі маманды иелерімен кездесу жне кештер ткізу, жоары сынып оушылары мен ндіріс жымдары жне ксіптік-техникалы мектептерді оушыларымен бірік-кен конференциялар, ксіптік бадар беру университеттерін йымдастыру, т.б. болып табылады. Мектептегі ксіптік бадар беру жмысыны ішінде ксіптік аыл-кеес ерекше орын алады. Негізгі масаты — балаларды денсаулы, анатомиялы-физиологиялы жне леуметтік психологиялы жадайын талдау негізінде жоары сынып оушыларыны назарына ксіптік топтар мен мамандытарды сыну. Ксіптік аыл-кеес жмысына ата-аналар рамынан, шефтік мекемелер мен ндіріс орындарынан ызметкер мамандар тартылады. Кей жадайда ксіптік аыл-кеес жмысы ндіріс орындарында, ксіптік техникалы училищелерде ндірістік оу цехтарында, ксіптік бадар беру кабинеттерінде жргізіледі.

Ксіптік іріктеу — (профотбор) мамандыты мегеруге жарамдылыын арнаулы дістеме арылы анытауа баытталан зерттеу процесі. оамда ксіптік іріктеу белгілі бір мамандыты тріне зорлыпен жргізілетін «бейімдеушілік» трінде болса, ксіп-тік іріктеуді (профотбор) негізіне оны гуманистік, трбиелік мні, жастарды жаа жадайда жмыса «йренуі» жатады.

Ксіптік бейімделу (профадаптация) жмыс орнында, тжірибелік ебек рекетінде іске асады. Ксіптік бейімделу дегеніміз — мамандыа жаа жадайда бейімделу. Онда жастарды алашы серлері, оларды ебек рекетіні масатын саналы тсінуі мен сезінуі жне мамандыа ызыуын анааттандыруыны мні ерекше. Ксіптік бейімделуді тиімділігі тек ана натылы ебек нтижелерінен крінбейді, ол сонымен атар ндіріс жымында, ебекке жал араласан жастармен жргізілетін жйелі жмысты нтижесінде іске асады.

А.С.Макаренко трбиені осы сияты кейбір крделі мселелерін педагогикалы теорема деп атады. Мндай теорияны атарында «ш кш одаы»- мектепті, йелменді, жртшылыты жатызуа болады. Мектеп оушылара ксіптік бадар беру жмысын йымдастырушы жне йлестіруші орталы. Мектепте ксіптік бадар беру жмысын йымдастыратын-малім, сынып жетекшісі, ебек сабаыны оытушысы, сыныптан жне мектептен тыс трбие жмысын йымдастырушы, яни, бкіл педагогикалы жым. Сынып жетекшісі барлы бадар беру жмысын басарады. Оушыларды белгілі мамандыты тыдауа даярлайды. Сынып жетекшісі ксіптік бадар беру жйесіні рылымына сйеніп, оу-трбие жмысы жоспарында негізгі баыттарды белгілейді. Мысалы: ксіптік апаратты йымдастыру, ксіптік аыл-кеес беруге кмектесу, мектеп бітірушілерді жмыса орналастыру, т.б.

Ебек пніні оытушысы — ебек трбиесі, оыту жне ксіптік бадар беру жмысыны негізгі тласы. Ебек сабатарында алан білімдерін тжірибеде олдана білуге, мамандыты тадауа баыт береді. Сыныптан жне мектептен тыс трбие жмысын йымдастырушыны негізгі ызметі: біріншіден ксіптік бадар беру кабинетінде анытамалы аыл-кеес материалдарын жинау, екіншіден, р трлі сыныптарда ксіптік бадар беру дісі жне оушылара психологиялы-педагогикалы мінездеме дайындау жнінде малімдер жне сынып жетекшілері шін аыл кеес йымдастыру; шіншіден, маманды жайында оушылармен гімелесетін ксіпорын кілдерімен кездесу ткізу; тртіншіден, бкіл ксіптік бадар беру жмысын жоспарлау, орытынды жасау.

Мектеп директоры мектептегі ксіптік бадар беру жмысына кп кіл бледі, оны баылайды, басарады. Кітапханада кітапхана мегерушісі ебек трбиесі, политехникалы білім беру жне маманды тадау мселелеріне арналан крнекті педагогтар мен психологтарды ебектерін, сбек жайындаы задарды, жастарды жмыса орналастыру жайындаы дебиеттерді, жоары жне арнайы орта оу орындарына, ксіптік-техникалы мектептерге тсу туралы анытамалытарды кні брын іріктеп алуа тиіс. Осыларды брі мектеп бітірушілер шін ажетті ылыми ебектер жне жаттар болып есептеледі.

Мектепте кітапхана мегерушісі жмысыны негізгі баыттары:

- малімдерге, сынып жетекшілеріне кмек крсету. Ол шін кесіптік бадар беру мселелеріне байланысты дебиеттерді картотекасын жасау, жаа дебиеттер жнінде педагогикалы кеесте, оушылар алдында шолу жасау;

- маманды жніндегі кітаптарды, маалаларды таырыпты крмесін йымдастыру, дебиеттерді библиографияны тізімдерін жасау, ілу;

- р трлі мамандытарды ерекшеліктеріне байланысты оушылар шін оырмандар конференциясын, пікірталастар, таырыпты кештер йымдастыру, т.б.

Кітапхана жмысын осы баытта йымдастыру ксіптік бадар беру ісін жетілдіруге ммкіншілік жасайды. рбір ата-ана ксіптік бадар беру жмысын здеріні мамандытарымен таныстырудан бастауы керек. Оларды здері жмыс істейтін ксіпорындардаы ебекті мазмны мен механизмдерімен, ндірісті принципімен жне технологиялы мроцестерімен таныстырады. Трбие жмысыны мндай трлері ата-аналарды ебек іс-рекетіне балаларды ынтасын ктереді. Балаларды ксіби ынтасын дамыту шін ата-аналар р трлі мамандытар жнінде олармен гіме ткізеді.

Дріс