Лтты Бірыай Тестке даярлы курсыны бадарламасы.

БІРЫАЙ ТЕСТІЛЕУГЕ ДАЯРЛАУДАЫ КЕЗДЕСЕТІН

КЕДЕРГІЛЕР ЖНЕ ОДАН ШЫУДЫ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ

(АЗА ТІЛІ МЕН ДЕБИЕТІ ПНІНІ МАЛІМДЕРІНЕ АРНАЛАН ОУ-ДІСТЕМЕЛІК КМЕКШІ РАЛ)

ЖЫЛ

АЗА ТІЛІ МЕН ДЕБИЕТІ ПНІНЕН ЛТТЫ

БІРЫАЙ ТЕСТІЛЕУГЕ ДАЯРЛАУДАЫ КЕЗДЕСЕТІН

КЕДЕРГІЛЕР ЖНЕ ОДАН ШЫУДЫ ТИІМДІ

ЖОЛДАРЫ

Жыл

 

, дістемелік кеесіні

"_---------" _---------20_----------жылы №_--------шешімімен таратылан

 

 

растырушы:

 

сынылып отыран дістемелік нсаулыта

 

 

КІРІСПЕ

 

 

Елді ертеі – бгінгі жас рпаты

олында, ал жас рпаты тадыры –

стазды олында.

Н.. Назарбаев.

 

 

ХХІ асырда білімі дамымаан елді тыырыа тірелері сзсіз делінген Президентіміз Н.. Назарбаевты азастан халына Жолдауында.

Білім ордасында толы анды сапалы білім алан, оны бадарламасын толы мегерген баладан, яни оушыдан болашата жасы маман, білімді азамат шыары аны. Себебі, біз мір сріп отыран ХХІ асыр жан- жаты дамыан, білімді, з ісіне жне згені ісіні діл баа бере алатын, зіне сенімді, Отаныны леуметтік – экономикалы жаынан дамуына лесін оса алатын азамат трбиелеуді талап етіп отыр.

«Ел боламын десе - бесігіді тзе» - деп заманымызды заар жазушысы М. уезов айтандай, ел болашаы жасспірімдерді сапалы білімі мен саналы трбиесіне тікелей байланысты. Егемен елімізді тірегі- білімді рпа. Баламен тіл табысып, оны бойына білім нрін себетін басты тла- стаз. лы Абай атамыз айтандай, білімімен теессе ана лттар теесе алады.

азастан Республикасыны лемдік ркениетке кірігуіне атысты білім беру саласына ойылып отыран заман талабы- шыармашылыпен жмыс істей алатын, абілетті тла трбиелеп алыптастыру.

 

жалпы орта мектепті аза тілі мен дебиеті пніні малімі ------- з пнін жетік мегерген озы тжірибелі маман.Ол оу тжірбие рдісінде бгінгі кні мемлекетімізді ркениетке жету жолындаы биік талабына тыр боларлытай рпа оытуды білім беру жне трбиелеу ісін жаа сапалы згерістер дегейіне ктеруді масат ттан малім.

Малімні «аза тілі мен дебиеті пнінен лтты біріай тестілеуге даярлаулда кездесетін кедергілер жне одан шыуды тиімді жолдары» атты іс-тжірибесі малімдерді тамыз маслихатында малданып,аудан клемінде таратылды.

Озы тжірбиелі малім сапалы білім,саналы трбие беру жолындаы ебегі шін бірнеше рет ауданды білім бліміні матау грамотасымен марапатталан.

Малім азіргі тада іс-тжірибесі мен шкірттеріне деген сйіспеншілігін біріктіру арылы жаа дуірді жаа талабына сай шыармашылыпен жмыс жасауда.

аза тілі пніні БТ-а енгізілуі - тіл мртебесін ктеретін факторларды бірі, мемелекеттік тілді олдану мен дамытуды жзеге асыруды сара жолы

Елімізде білім беруді сапасын арттыру мен сапалы білім беру жйесін ру масатында республикамызда лтты бірыай тестілеу (БТ) енгізілгеніне де бірнеше жыл болды. лтты бірыай тестілеу (БТ) – жаа технологияа негізделген мектеп бітірушілерді орытынды мемлкеттік аттестациялау жне жоары оу орнына тсу емтихандарын оса атаратын білім сапасын баалауды ерекше жйесі екені баршамыза белгілі.

азір ылым мен техниканы дамыан кезінде , алдымызда отыран шкірттер білімді тере ажет етеді. Олар бізден кп нрсені талап етеді. Біз бір пнге дайындаланда олар 5 – 6 пнге дайындалады. Тата мен бор ана тратын сабатар олара ызыты емес. Заман талабынан артта алмай оушы алдында барлы жатан хабары, з біліміді оларды бойына бере алатындай болуымыз керек.

БТ – ке даярлауда мені кп ізденуімні ажет екенін тсіндім . Оушылармен рдайым бірлікте отырып, жаа таырыпты мегеру, рбір тілген таырыпты тест сратарымен байланыстыру, негізгі ажетті деген сздерді трлендіре отырып, сратар ойдырта білу, рбір сраа дрыс жауап бере білуге, дрыс жауапты есте сатап алуа йрету негізгі міндетім болды.

 

Негізгі міндеттер:

 

1 аза тіліні салалары бойынша жоспар ру.

І блім : фонетика.

ІІ блім : лексика

ІІІ блім: морфология

І блім : синтаксис

блім : пунктуация

 

2.р салаа байланысты таырып бойынша тсіндіру жмыстары.

3. Оулы бойынша тапсырманы наты орындалуы.

4. рбір сала бойынша тест сратарын йымдастыру.

5. Тест сратары арылы оушыны ай таырыпты дрыс мегере алмаандыын анытау.

6. Мониторинг бойынша орытынды шыарып отыру.

Мысалы, фонетика саласында:

1 – сабата : аза тіліндегі алфавиттік жйе , дауысты , дауыссыз дыбыстар трлерін ткенде зім тсіндіріп темін.

2 – сабата : Осы тілген таырып бойынша жаттыу жмыстары .

Сйлем ішіндегі сздерге, дыбыстара фонетикалы талдау.

 

Сз	ашы	ыса	жуан	жіішке	еріндік	езулік	ата	я	нді
жігіт		і		і		і	т	ж,г
тадыр	а		а,ы			а,ы	т	,д	р

 

3 – сабата тест жмыстары

4. Сра – жауап йымдастыру.

 

р таырыпа арналан тесттер бойынша «Е иын сра» деген ст кезінде рбір оушы зіне иын сраты айтады. Ммкін ол сра бір оушыа иын боланымен , екінші оушыа оай болуы ммкін. «Мен» деп жауап берген оушыа татаа сол сраты жазып , длелдеп тсіндіріп беруін айтамыз. Солай ол кемшілікті жоямыз. Оушыны

рбір жазан тест жмыстарынан кейін , анализ жасалып,білім сапасы , лгерім сапасы , орта балы есепке алынып отырады. Бл оушыларды ала арай жылжуына негізгі жол болма.

Мектеп бітіруші тлекті алдында бір ана масат оятынын білеміз. Ол оу грантын жеіп алу. Осы масатты орындалуы шін « не істеу керек?» деген сауал туындайды. Ол шін БТ тапсыруда кездесетін негізгі кедергілерді жоюа жмыс жасау керек деп ойлаймын.

1. Е бастысы бала біліміндегі олылытарды жою. Ол олылытар айдан пайда болады ? Ол баршамыза аян, мектеп абырасында білім алып жатан баланы р сыныпта мегермеген оу материалдары 11 – сыныпты соында олылыа айналады.

2. Психологиялы кедергі. Белгілі бір тексеруді, емтиханны алдында р адама орыныш сезімі, рейі басым болады. Мндай бала білгенін мытады. Бл рине, БТ-да кп пай жинауына лкен кедергі жасайды.

3. Зейін ою, мият болу. Тапсырмалара жауап бергенде немесе белгілегенде сраты толы оымай жатып дрыс жауапты іздеу , ателікке апарын рындырады. Сондытан р сраты зер сала отырып , тсініп оыаны дрыс.

4. Уаытты тымды пайдалана білу.

5. Техникалы аау. Жауап параындаы шеберді немрайды бояйды. Жауап параы мен тест кітапшасымен жмыс жасай білмейді.

6. Оушыны леуметтік жадайы . Бан ата – ана тікелей жауапты. Отбасындаы трлі стресс тудыратын жадайлар баланы йысыны дрыс анбауы , кейбір ауруларды тест алдында сыр беруі кедергі жасайды.

7. Ксіби біліктілігі жоары , жауапкершілігі жоары , білімді , шебер , тжірибелі маманны аздыы балаа білім беруде басты кедергі болма .

Енді аза тілі мен дебиеті пні бойынша айтар болса лбасы «аза тілі – мдениетті бір блігі ретінде барлы азастандытарды біріктіруді осымша ралы болуа тиіс.

Ол барлы лттар мен лыстара аза халыны мдениетін, дстрін, дет – рпын, трмыс – тіршілігін танып білуді негізі болып табылады» деген. аза тілі пніні БТ -а енгізілуі - тіл мртебесін ктеретін факторларды бірі, мемлекеттік тілді олдану мен дамытуды жзеге асыруды сара жолы.

Ал халымызды сздік оры, тіл байлыы дебиетімізден крінеді. Тіл білімні рбір сала, таырып бліміне дейін іздене отырып, тест рап, сол тестті мегергеннен кейін жалпы таырыпты тест шешіп отыру – оушы білімін ктеруді бір жолы.

з тжірибемде оушыларды тест орындау жолдарын трт трлі жолмен аламын.

1. зін - зі баылау.

2. зін - зі тексеру.

3. Жылдамдыа , шапшадыа йрету.

4. Сына тест.

з тжірибеме сйене отырып, аза тілі пнінен БТ – а даярлауда болатын мынадай кедергілерді айтым келеді.

1. Тіл біліміні р трлі саласындаы белгілі бір таырыптарды нашар білуі. (бл орта буында кеткен кемшіліктер).

2. Оушыларды сздік орыны аздыы. ( синонимін, омонимін таба алмай жатады).

3. Сз тркінін тере тсінбеуі.

4. Оу техникасыны темендігі. (ондай оушылар сраты ате , баяу оиды). Осындай кедергілерді крсете келіп, оушыларды кп ате жіберетін жне иын деген таырыптарын арастырайы:

1. Диалект сз бен ксіби сзді шатастыру.

2. Сраулы шылаулар мен болымсыз етістік жрнаын ажырата алмауы.

3. абысу мен жанасуды ажырата алмау .

4. рмалас сйлем трлерін шатастыру.

5. Сз тіркесі мен крделі сздерді сас деп ойлау.

6. Есімдікті туелденуі, септелуі, жіктелуі.

7. Траты сз тіркесіні маынасын аша алмау.

8. Дыбыс ндестігі.

9. Орфография мен орпоэпия нормаларын сатамауы.

(сзді айтылуы бойынша жазылуын таба алмай жатады,

себебі азіргі жастар орфография бойынша сйлейді)

 

Тадау пні ретінде кейбір оушылар аза дебиеті пнін тадайды. Бл пнді андай оушы тадайды?

 

1. аза тілі мен дебиеті пні малімі болысы келетін;

2. Тілші мамандыын алысы келетін оушы;

3. Театр, ртістікке баратын оушы.

 

арап отырса,осы пнді дарынды оушылар тадайды екен. Ол оушы орфография мен орфоэпия задылыын тере мегерген, сауатты, шешен тілді, аламы арымды, ртістік шеберлігі жоары болу керек.

Осындай оушыны аза дебиеті пнінен даярлап, жоары нтижеге жеткізу шебер малімні олынан жне ебекор, талантты оушыны олынан келеді демекпін. Осындай оушыларды аза тілі мен дебиеті пнінен тест сауаттылыына йрету масатында тмендегідей жмыстарды з тжірибемнен сынбапын.лтты біріай тестілеуде биіктікке жету тсілдері:

1) Пайдалануа тиіс оулытар, осымша оулытар.

2) Сол оулытарда кеткен(баспадан не баса жадайда) ателіктерді талдау.

3) Жаа оулытаы жаалы , згеріс, оны брынымен салыстыра оыту.(1-сыныптан алыптасып алан дадылы ережені еске тсіріп, оны жаа задылытарын тсіндіру).

4) Тіл білімдеріні р саласына енетін объектілерді анытау.

5) Фонетикалы, морфологиялы, лексикалы, синтаксистік, пунктуациялы талдаулар жасау.

6) Кешенді талдау жасату.

7) з ойын поэзия, проза, тіпті сахна тілінде жетік білуге штау, дайындау.

8) Даталы кндерге шыарма жаздырып орындату.

9) Мнерлеп оуды технологиясын йрету

10) дебиетте де мтіндік талдау табиатын білдіру

 

1) р жанр табиаты, мтін таырыбы, компазициясы.

2) Эпилог, пролог, монолог, даму, шиеленісу, шарытау шегі.

3) Кешенді р трлі тлада, тарихи, деби, мдени, психологиялы,, проблемалы талдауды йрету.

Бірыай лтты тестілеуде аза дебиеті пнінен берілетін сратарды мазмнындаы лкен кемшілік – ылыми мніні жотыында, себебі дебиет пнін оытуды тпкі мраты сз неріні мнін, маызын тсіндіру, оушыларды бойында эстетикалы байлыын алыптастыру, аын – жазушыларымызды шыармаларыны халыты сипатын ашу.

 

Мысалы, тестілеуде мынадай сратар жиі кездеседі:

1) Ш.Уалихановты туан жері.

2) М. теміслыны туан жері.

3) «артожа» романыны шыан жылын крсет.

Осындай сратардан грі деби туындыны ерекшелігін талдауа ызмет ететін сра болса, дебиет пнінен тест тапсырмасыны маызы мен саласын арттырып, тпкі мратына ол жеткізу ммкін болар еді. Бл турасында З.абдоловты мына пікірі шешуші рль атарады деп ойлаймын:

«... шыарма талдар болсаыз, ондаы кркемдік мселесі ешашан назардан тыс алмауы керек, кркемдік сайып келгенде тілге тіреледі. Ал тіл – жазушылы шеберлігін тексеруді бірден – бір ралы, тіпті технологиясы екені даусыз».

БТ – а даярлауда малімні орны е басты назарда труы ажет . р малім рдайым жаалыты бастаушы ретінде рекет жасауы тиіс. Оытуды р трлі технологиясы жасалып, мектеп міріне енгізілгені брімізге белгілі. Сондытан да малімні зі жаа технологиямен здіксіз жмыс жасайтын, жеке тланы алыптастыруда орны ерекше адам . Енді з тжірбиемнен аза дебиеті пнінен тапсырма трін крсете кетейін.

Берілген тірек сздерді сйкестендір:

1) аратауды ойы, аратауды бойы, «Шаым», «Асауа тсау», «Асау тлпар».

1. Жамбыл леі

2. Кендебай ай жерде мекен еткен.

3. М. уезовты аудармалары.

4. С. Сейфулинні туындысы.

Оушы тірек сздерін сйкестендірді. Есте сатауына ерекше мн берді.

2 – сына тест:

Малім тек сраты оыды. Оушы жауабын жазып лгеруі керек. Уаыт шектеулі. Оушыны шапшадыа йрету.

 

Мысалы, аза тілі . Лексика

 

1. Сз маынасын зерттейтін тіл білім саласы _______________ лексика.

2. Кп маыналы сзді терминдік атауы................. полисемия

3. Мрап сзіні маынасы...................Егін суаратын адам.

4. Атыз сзіні синонимі ................ Ары

5. Сара сзіні антонимі ......................... Жомарт

 

Тест алынып боланнан кейін атемен жмыс бірден жргізіледі , орта талдаулар , тзету жмыстары жргізіледі.

орыта келгенде стаздар ауымыны алдында тран е лкен жауапкершілік-мемлекетті, ылымды, нерксіпті,ндірісті наыз басаратын жастар азір бізді алдымызда екенін, солара з дрежесінде білім беру, тлім-трбие беру, біліктілігін арттыру, санасын трбиелеу, болашаа жол салу бізді олымызда транын сезіну шін тек ерінбей ебек ету, іздену, шыармашылыпен жмыс жасау деп тсінемін. Мен зім ебек еткен тжірибемде біршама жемісті ебектерім бар деп тсінемін.Оны айаы-БТ кезінде оушыларымны біліміні жоары дегейде болуы, мемлекеттік грант иегері болуы, р трлі байаулара атысып, алдыы атардан крінді.

 

БТ-ге дайынды курсыны масаты:

 

- Оушыларды оу абілетін, білім, таным ерекшелігін арттыру.

- Білімдерін тередету, айталау, пысытау.

- з жетістіктерін здеріне талдатып, зіндік баалау рекеттерін йымдастыру.

- Жаашыл ылым мен техниканы жетістіктерін пайдалана білу.

- Сздік орын, сйлеу мдениетін дамыту.

- Шыармашылыын, ізденісін арттыру.

- Таырыпты ылыми негізділігін алыптастыру.

- Таырып бойынша тестпен жмыс жргізу рекетін жетілдіру.

- Психологиялы дайынды.

 

Міндеттері:

 

- Оып йренген таырыпты мегеріп, есте сатау абілетін дамыту.

- Ой-рісін, белсенділігін, ызыушылыын, шыармашылы

ізденісін ояту.

- Таырыпты оытуды жаа технологиясына негіздеп жоспарлау.

- Таырыпа ынта оюа, оны масатын, мазмнын, болашаын

тсініп, іс жзіне асыра білуге дадыландыру.

 

Ктілетін нтиже:

 

-Оушылар таырыпты айталау, пысытау арылы білімін

жетілдіреді.

 

-Тест тапсыруда психологиялы трыдан зін-зі жан-жаты

дайындайды.

 

- иын сттерден зі жол тауып шыуа алыптасады.

- Ана тілі мен дебиетін рметтеп, оны дамытуа лесін осады.

лтты Бірыай Тестке даярлы курсыны бадарламасы.

Фонетика

 

/с	тілетін таырыптар	Саба трі	с/с
	Тіл дыбыстары. аза ліпбиі	лекция
	Дауысты дыбыстарды трлері.	интеграция
	Дауыссыз дыбыстарды трлері.	семинар
	Буынны трлері	Білімді тексеру
	Тасымал	лекция
	ндестік заы	Ізденіс
	Орфография мен орфоэпия	Семинар
	Екпінні трлері	Лекция

Лексика

	Сз бен маына	Семинар
	Сзді тура жне ауыспалы маынасы.	Сайыс
	Кп маыналы сздер	Пікірсайыс
	Омонимдер	Саяхат
	Синонимдер	Семинар
	Антонимдер	Білімді тексеру
	Эвфемизм	Лекция
	Траты тіркестер	Дебат
	Маал-мтелдер	Пікірсайыс
	Кнерген сздер	Лекция
	Диалект сздер	лекция
	Ксіби сздер	Семинар
	Термин сздер	Лекция

Сзжасам

	Тбір мен осымша	Сайыс
	Дара сздер мен крделі сздер	Саяхат
	Біріккен сздер	Ізденіс
	ос сздер	Лекция
	Тіркесті сздер	лекция
4. Морфология
1.	Зат есімдерді жасалу жолдары.	орыту
1.	Деректі жне дерексіз зат есідер	Ізденіс
2.	Сын есімдер	Лекция
3.	Сын есімдерді жасалу жолдары	Лекция
4.	Сапалы жне атысты сын есім	Жарыс
5.	Сын есімні шырайлары.	Білімді тексеру
6.	Сын есімдерді трлері.	Семинар
7.	Есімдіктерді трлері	жымды
8.	Етістікті трлері	Лекция
9.	Сабаты жне салт етістік	Ізденіс
10.	Етісті трлері.	Саяхат
11.	Есімше	Лекция
12.	Ксемше	Лекция
13.	Тйы етістік	Семинар
14.	стеуді трлері	орыту
2.	Еліктеу сздер	Дебат
15.	Одаай	орыту
16.	Кмекші есімдер	Семинар
17.	Кмекші етістіктер	Лекция
18.	Шылауды трлері.	саяхат
5.Синтаксис
1.	Крделі сздер	Лекция
2.	Траты тіркестер	Семинар
3.	Сздерді байланысу тсілдері	Ізденіс
4.	Сздерді байланысу трлері	Лекция
5.	Сз тіркесі білдіретін синтаксистік атынастар	Ізденіс
6.	Сйлемні трлері	Семинар
7.	Сйлем мшелері	Сайыс
8.	Бастауыш	Саяхат
9.	Баяндауыш	Лекция
10.	Толытауыш	Семинар
11.	Анытауыш	Ізденіс
12.	Пысытауыш	орытынды
13.	Айындауыш мшелер	Біліді бекіту
14.	Бірыай мшелер	Лекция
15.	Ошау сздер	Лекция
16.	Жай сйлемні трлері	Семинар
17.	Атаулы сйлем	Лекция
18.	рмалас сйлем. Салалас рмалас сйлемні трлері	Лекция
19.	Сабатас рмалас сйлемні трлері	Ізденіс
20.	Аралас рмалас сйлем	Ізденіс
21.	рмалас сйлемні тыныс белгілері	Білімді тексеру
22.	Тл сз бен тлеу сз	Лекция
23.	Тл сз бен автор сз	Лекция
6. Пунктуация
	Сйлем соына ойылатын тыныс белгілері	Лекция
	Сйлемні ішіне ойылатын тыныс белгілері	Лекция
7. Стилистика
	Ауызекі сйлеу стилі	Семинар
	Кркем дебиет стилі	Ізденіс
	Публицистикалы стиль	Шыармашылы
	Ресми іс ааздар стилі	Ізденіс
	ылыми стиль	ізденіс

 

Жоарыда аталан сзімні наты айаы ретінде БТ-ке дайынды

курсыны бірнеше саба лгісін сынамын.