САБАТЫ ОРЫТЫНДЫЛАУ ВЕНН ДИАГРАММАСЫ
  |
Оушыларды баалау.
йге тапсырма:
Кркем шыармалардан сйлемдер жазып, баяндауышты талдау.
Сабаты таырыбы: ндестік заы
Сабаты масаты:
1/ Білімділік: Оушыларды ндестік заы туралы білімдерін кеейту, шыдай тсу, оны трлерін пысытау
2/ Дамытушылы:. з бетінше ойлау абілетін, сздік орын, тіл байлыын, белсенділігін, ызыушылыын дамыту.
3/ Трбиелік: Ебексйгіштікке, білімділікке,бір - бірін сыйлауа трбиелеу.
Сабаты трі: Жарыс сабаы.
Сабаты дісі: Ой озау, сра-жауап, тест, талдау.
Сабаты крнекілігі: тірек сызба, кесте ааздар,
Венн диаграммасы, интерактивті тата.
Сабаты барысы:
йымдастыру:Психологиялы дайынды
й тапсырмасын срау.
1. /Дегейлік тапсырмалар арылы/
2. Оушыларды ш топа блу.
1-ші топ: Дауыстылар.
2-ші топ: Дауыссыздар.
3-ші топ: Буындар.
р топ здеріні таырыбын орайды.
1-кезе
Дегей
1/ Тіл дыбыстары деген не?
2/ Дауысты дыбыстара тн белгілер.
3/ Дауысты дыбыстарды трлерін ажырату, салыстыру.
Дегей
1/ Дауыссыз дыбыстарды трлері.
2/ Дауысты дыбыстармен салыстыру.
3/ Дауыссыз дыбыстара тн белгілер.
Дегей
1/ Буын деген не?
2/ Буынны трлерін ажырат.
3/ Буын мен тасымал.
2-кезе
Интерактивті татада берілген сздерге фонетикалы талдау. Мысалы.
| Сз | дауысты | ашы | ыса | жуан | жіішке | еріндік | езулік | дауыссыз | ата | я | нді |
| шегіртке | е,і | + | + | ++ | ++ | ш,г,р,т,к | +++ | + | + | ||
| баыт | а,ы | + | + | ++ | ++ | б,,т | ++ | + |
ЖАА САБА
1-кезе. ндестік заы.
Морфемаларды бірыай жуан не жіішке буынды болып жне оларды аралыындаы атар келген дыбыстарды біріне-бірі акустика-артикуляциялы жатан бейімделіп, йлесіп труын дыбыстарды ндесуі
немесе ндестік заы дейміз.
2. Негізі ндестік заы мынадай болып келеді.
1. Тбірді соы буыны жуан болса, оан жаланатын осымшалар да жуан буынды болады:
мал-шы-лы-та, ал-дыр-ыдар, ала-лы-тар-а, жылы-лар-ымыз.
2.Тбірді соы буыны жіішке болса, оан жаланатын осымшалар да жіішке буынды болады:
мектеп-тер-і-ді, кел-тір-ідер, ате-лік-тер-ді,
малім-дер-ге.
3. Тбірді соы дыбысы дауысты не нді болса, оан жаланатын осымшалар я не ндіден басталады:
бала-лар дауысты+нді. бала-а дауысты+я
жел-ге нді+я. жел-мен нді+нді.
4.Тбірді соы дыбысы я болса, осымша янан басталады: аз-дар, аз-а, жез-ді, мтаж-ды.
5. Тбірді соы дыбысы ата болса осымша тек атанан басталады: масат-а, масат-пен, тілек-пен, тілек-ті.
НДЕСТІК ЗАЫ
 |
аза тілінде дыбыстарды бір-біріне ыпалы ш трлі болады.
Ыпалды трлері
Ілгерінді Кейінді Тоыспалы
/прогрессивті/ /регрессивті/ ыпал.
ыпал ыпал
1. Ілгерінді ыпал. (прогрессивті)
Аш- са – аш – ша. ш-с = шш
 | | |
ара ой – ара ой. а – = а.
Жас бала – жаспала. с – б =сп
Ілгерінді ыпал-алдыы дыбыстарды кейінгі дыбысты зіне туелді етуі, игеруі.
2. Кейінді ыпал (регресивті)-прогрессивті ыпала
арама-арсы, кейінгі дыбысты алдыы дыбысты туелді етуі, игеруі.
Тара + ы – тараы. – ы = ы.
Крек + і – крегі. К – і = гі.
 |
Жан + бады – жамбады. Н – б = мб
Сз - жо – сж жо. З – ж = жж.
3. Тоыспалы ыпал- крші дыбыстарды ілгері-кейінді арсы сері. Бл сзбен сзді арасында кездеседі.
 |  |
1.Аман келді- Ама - гелді. нк-г
2.ан ызыл- а ызыл н-
 | |
3.Мен келдім-ме гелдім нк-г
4.Дос жаран- дошшаран сж-шш
2 – кезе
Теориялы материалды бекіту жаттыулары.
ле шуматарындаы сздерді орфоэпия, айтылуы бойынша жазу.
Мысалы:
Мен аза ыздарына айран алам.
Жанары жаны жаздай жайрадаан.
ыз ссе елді кркі деген сзді.
апысыз алай айтан айран бабам.
Ме аза ыздарына айра алам.
Жанары жаны жаздай жайрадаан.
ыз сс елді грк деген сзд.
апысыз алай айтан айрам бабам.
3-кезе
Тестпен жмыс
Уаыт шектеулі
1.Дыбыс ндестігіні неше трі бар?
А.1; В.2; С.3; Д.4; Е.5;
2.Д. . аза тіліні ай саласы арастырады?
А.лексика. Д.синтаксис
В.фонетика Е. стилистика
С.морфология
3.Сз аралыындаы ілгерінді ыпалды тап.
А. арыстанда бар. Д.ыры жігітті
В. кші бар Е. жігітті жрегі
С. жігітті кші
4.Кейінді ыпалды крсет.
А.Крікбай Д.Ашса.
В.Кк гл Е.Ала кз
Е.Жан пейіс.
5.Дыбыс ндестіне тн термин:
А алдыы ыпал
В Арты ыпал
С жанындаы ыпал
Д ілгерінді ыпал
Е шеткі ыпал
6. Кейінді ыпалы бар сйлемді тап.
А Пиязды друлігі адама ежелден – а млім.
В. Оны р трлі ісікке, жараа пайдаланып келіпті.
С. Пияз неге ащы?
Д. Пиязды трлері кп.
Е. Шлді слін тартан пияз, жанны жарасын сорма.
7. Тоыспалы ыпалды тап
А.бара алды.
В. ала кел.
С.он бес
Д. кн кешті
Е. абы
8. Жіктік жалауы жалананда згеріске шыраан сз:
А) дптер
В) й
С) атар
Д) бала
Е) ап
9. Сйлем ішіндегі тоыспалы ыпалды тап:
А) Еш адамды кндемегін.
В) Аттар жайылып жр.
С) Адамзатты е абзал асиеттеріні бірі – сйлей білу.
Д) Оны ерлігіне айран алды.
Е) Сол сйікті ана емес пе?
10. Дыбысты згеріске шырамаан сзді тап:
А) бгін
В) ааз – алам
С) тастай
Д) бізше
Е) біз келдік
4-кезе
ВЕНН ДИАГРАММАСЫ
Ілгерінді Кейінді
 |
5 –кезе
Сабаты орытындылау.
Сратар:
1) ндестік заы. Сингорманиз деген не?
2) Тіл ндестігі деген не?
3) Ерін ндестігі.
4) Дауыссыз дыбыстарды бір – біріне ыпалын алай атаймыз?
5) Дыбыс ндестігіні трлері.
6) Ілгерінді ыпалды ерекшелігі.
7) Кейінді ыпал.
8) Тоыспалы ыпал.
9) Дауысты дыбыстарды жіктелуі.
10) Дауыссыз дыбыстарды жіктелуі.
Кезе Баалау
| /С | Аты – жні | 1-кезе й тапсырмасы | 2-кезе жаттыу жмыстары | 3-кезе тест | орытынды | Жалпы баасы | лгерімі нашар. |
| Айтбек | 6/3 | + | |||||
| Атал А | 8/4 | ||||||
| лшер А | 9/5 | ||||||
| Бейсенлі А | 8/4 | ||||||
| Бейсенбаев Е | 4/3 | + | |||||
| Ерімбетова С | 10/5 | ||||||
| Карбозызы Б | 9/5 | ||||||
| ожамрат Н | 7/4 | ||||||
| Срсенбеклы С | 8/4 | ||||||
| Тірберген Т | 6/3 | + | |||||
| Омарова Д. | 10/5 |
йге тапсырма.
1. 5-сыныпа арналан оулы пен баса кітаптардаы ндестік заы туралы жазылан материалдарды салыстыру.
2. ле шуматарындаы дыбыстарды бір-біріне серін, ыпалын анытау.
Пайдаланылан дебиеттер:
1. Сайрамбаев Т."Сйлемні трлаулы мшелері" 1991 ж. 92-150б.
2. Мырзабеков С. "аза тіліні дыбыс жйесі" 1999ж.
3. "аза тілі мен дебиеті" журналы №7 2007ж.
4. Методикалы газет-журнал басылымдары.
5. Мектептегі 5-11 сыныптара арналан оулытар.
6. " Мектеп " журналы 2010 № 2
7. аза тілі БТ-ке дайындалу тесттері.Шыныбаева А.К. 2009ж
8. аза тілі. Дидактикалы материалдар.
9. "Отстік стаздары" газеті
10. "Болаша" газеті