Ахуалды жаттыу дісі.
Ситуациялы жаттыу дісінде жым немесе рекетті алыптасуыны тарихи анытамасы жайлы тренингке атысушыа мтін сынумен ерекшелінеді. Сондай-а жымда пайда болан ситуациялар мен масаттарыны суреттелуі, кейде бір адамны жасаан рекеттеріні дрыстыына анализ жасау сынылады. Кей жадайларда,тренингке атысушы андай да бір процедураны зі іске асыруы тиіс жне содан кейін ана шешім абылдауы тиіс.
Ситуациялы жаттыу тренингіні масаты білімді игеру, ксіби шеберлікті игері, масатты рекеттегі абілет болып табылады.
Ситуациялы тапсырмалар негізінде мыналар енеді:
- наты білім мекемелеріні анализі, рылымдылыы
- суреттелген ситуацияларды болуы
- сратар жйесін рау,оны басты міндетін, шешілу нсаларын іздеу
- педагогикалы рекеттерге апараттарды жетіспеушілігі
- ммкін болан шешімдерді ке нсалыы
- топты арым-атнастар, жарыстарды жне бсекелестікті жеу.
« Кейс стади» дісі.
« Кейс стади» дісіні тренингке атысушы проблеманы негізімен танысып,ситуациялы зі баалап, диагностика жасап, з ойын жне шешімін баса атысушылармен пікірталаса салады.
« Кейс стади» дісі 5 негізгі мінездемеге ие.
- педагогикалы рекетте дйекті проблемаларды олдану
- кп млшерлі адамдарды атысуы жне трлі жым шешімдері мен кзарастарын салыстыру
- тренинг мшелеріні бір-бірімен минималды трде байланыстылыы
- р адамны дрыс немесе дрыс емес жауапа ылыы
- тренинг жргізуші тренинг мшелерін сценарийді барлы кезедерімен ткізеді жне экспертті барлы функцияларын атарады.
Наты ситуацияларды анализдеуде басты тла тренинг мшелері болып табылады.Олар наты ситуацияларды шешуде басты атысушылар болады, сондытан олар басты позициясын игереді. Тренер олара шын мірден алынан жадайлар мен фактыларды сынады.Бл технология топты лкен роль ойнауа мжбр етеді: ой мен шешім топ мшелеріні бірлескен рекеті жне ызметтес, іскерлік серіктес болуа интерактивті мінездеме алып жреді. Дстрлі ситуациялара араанда « Кейс стади» дісіні зіндік ерекшелігі бар. Оны ерекшелігі технологиялы дістеріні ртрлігі болып табылады. Сабаты жаласуы ситуацияа жне тренинг мшелеріні біліміне байланысты.
Ситуацияларды арастыру оларды шаын топа блумен ткізілуі ммкін. Бл ситуацияны маыздылыы жне атысушыларды кмегімен аныталады.
Топтаы талылаулар материалмен танысаннан кейін басталады. ркім з шешімін немесе з нсасын жасайды, содан кейін топаралы пікірталас басталады. Талылау кезінде ммкін болатын пікірлер жне шешімні оралуы, сонымен атар аудиторияда эмотцияналды кш салуды олдау мен пайда болуын кту ажет. ортынды жасау жне шешімді айту тренермен жргізіледі. Тренингті шыармашылыа бейім атысушылар шешімні балама тріне анализ жасауды дрыс деп санайды. Олар педагогикалы, психологиялы, деп, басару жне оудаы жоары мотивацияны крсетеді.
« Кейс стади» дісіні негізгі сипаттамасы:
- практикалы ситуацияларды модельдеріні бар болуы жне шешім жасаудаы орта масаттылы
- жымды, шаын топты ,жекеше трде шешімдерді абылдау
- кп баламаны шешу
- басаруда эмоцияналды ынтаны бар болуы
- тренинг мшелеріні топты рекетіні баасын жне шешіміне трлі анализ дістеріні трлері
«Кейс стади» дісіні кмегімен тренинг жргізуді маызды сті ойын топтарындаы атысушыларды эмоциялы ынтасын олдау болып табылады .атысушылара белгілі ситуацияда ойылан міндеттеріні сйкес келмеуі жаттыуды (теориялы білімні шектелуі, практикалы шеберлік, шешім абылдауа уаытты шектелуі, обьект жайлы апаратты жетіспеуі, топ мшелеріні сай келмеуі) стсіз болуына келіп соады.
11.Педагогикалы арым-атнасты модельдері.
Педагогикалы арым-атнасты информатциялы модельі. Мндай модельдер детте информатцияларды алу шін немесе жіберу шін, сол информатцияларды талдау шін, оны интерпритациясыментсініктемесін алу шін олданылады. Жіберіп отыратын хабарландырулар информатция алушыларды арым-атнас кеістігін кеиітеді.Жаа жаалытарды жеткізеді. Болып жатан ситуацияны жадайларынанытайды . Наты фактілермен статистикалы мліметтерді сынады. Блар сіресе жаа білім алып жне эффективті шешім абылдаанда те ажет болады.
Егерде осындай информатцияны жеке бір адама емес, жалпы топа жеткізетін болса,онда ол топа бірдей за олдалынады. Сонымен лекция стінде ,сіресе лекция оып,транда,немесе презнетацияда транда жартысынан тастап трып кетуге болмайды. Осындай жиына атысып отыран мшелер оайлыпен бір-бірімен арым-атнаса тсіп з еркіндігімен барлы ситуацияа згерістер енгізбейді: айтылан мселені айта озау, ткен дрісті айта басынан айталау.
Зертеулер бойынша кп жадайда атысушылар оам алдында сйлеп тран адам з ойын соына дейін айтып біткенше кедергі жасамайды. Сондытан зіні апараттарды жеткізгенде тек ана оны апаратты мазмнына, оны жаымды естілуіне, шыармашылыына ана мн бермей тыдаушылар оны тсініп тыдап оны адекватты трде абылдайтындай етіп дайындау керек.
Апаратты арым-атнас моделіне баяндама, хабарландыру, лекция немесе саба, кеес, консуьтация, крнекіліктер видео телевидения арылы оу трлері, сондай-а жазбаша жмыстар реферат, баылау, курсты жмыстар, дипломдар, жобалау жмыстары, анкеталы сауалнама трлерін жатызуа болады.
Педагогикалы арым-атнастаы сенімділік модельі . сенімділік моделі тланы арым-атнаса тскенде біржаты ойларын, андай да бір ситуациядан лкен жетістікпен шыу шін зіне деген сенімділігін арттыруа кмектеседі. Бірата сенімділік ол те ауыр коммуникативті процесс, сенімділік арылы кез-келген адам зіні е жоары жетістігіне жете бермейді. Сенімділік осыдан екі мы жыл брын гректерді білім жйесіні бір блігі ретінде олданан демі сйлеу, нері кезінде п.б. Арестотель «сенімділікті айнар кзі», «логикалы тсініктер»,»эмоцияналды сезімдер», деген маына беретін алаш «эта», «логос», «пафа» деген ымдарды енгізеді.
Сенімділік –бл егер коммуникатив арым-атнаста немесе баса индивитті мінез лында, сенімді адам жалпы бір топ индивитке жаа апарат жеткізген жадайда зін еркін стау шін жргізілітін іс-рекет немесе процессс. Мндай анытаулар педагог ретінде жиі кездеседі яни осы діс арылы ол трбиеленушілерді кзарасын дрыс алыптастырып, оларды сенімділіктерін артырып алады
зіні кеесшілірді кілімен сенімділігін зіне аудару шін баса да рекеттер жасауа болады.
Сенімділік сіресе мынадай жадайларда олданылады:
- арама-арсы пікірлер бейтараптарыннемесе згеріс.
- Латантті пікірлерді криссталдануы жне кеесшілермен арым-атнасты жаымды орнату шін;
- Жасы пікірлерді олдау шін.
дебиеттерде жиі кездесетін эффективті сенімділікке сер ететінбазалы принциптерге тоталса.
Апарата толы мегеріп, шынайы жаымды арым-атнас жасау шынмнінде эффективті болады. Ауызша айтан хабарлар жазбаша хабарларды жайында сенімді болады, бірата ауыр немесе те за хабарлама болса жазбаша боланы дрыс.
Кеесуші зіні мселесіне аса кіл бліп арамаанда кеес берушіні эмоцияналды жне ауіпті арым-атнасы эффекті болмайды.
Жоары білімді, ксіби даярланан аудиторияда логикалы арым-атнаса наты длелдер мен олданан жн.
Адамдарды з ызыушылытарын игеру шін альтруистік ажеттіліктері кп кмек береді.
зіні коммуникативті шеберлігіне ызыушылы тудыратын араторлы асиет хабарлауа кп кіл аударады.
Педагогикалы арым-атнаста тмендегідей сенімділік техникаларын олдануа болады.
Мселелерді ою- оны баса жердегі орныны шешу уатындаы актуалдылыы, оларды мні, шешу жолдары, оны жетістіктерімен кемшіліктері , ажетті ралдары, шыындары , баса да келісімдері.
сыныстар жетістіктеріні суі жне кемшіліктеріні азаюы негізгі нсауларды су ндылытарымен алтернативті нсау ндылыыны тмендеуі.
сынысты маыздылыы – оны пайда болу ммкіншілігі мен арапайымдылыы.
Баяу атнасы білу принципі: сыныстарды бірнеше этапа бліп оны сатылап зерттей отырып аырындап жетістікке жету.
Педагогикалы арым-атнасты экспрессивті моделі. Бл модельз масатында кеес алушылармен педагог арасында психоэмоцияналды дайынды орнатып сезімін шыара білуге, обалжып алуа , ажетті леуметтік іс-рекетке ажетті кездерде зсезімін оята алуа йретеді.
12. Педагогикалы арым-атынас дегейлері:
Малім ебегіні зіндік ерекшелігі оны нтежелері кейінгі уатта ысырылып тастаандай бірден кріне оймайды. Малім ызметтіні таы бір ерекшелігі олында нтеже лшеуші жо. Е басты жмысы- оыту мен трбиелеу барысында туындайтын арым-атнасты басару.
арым-атынасты сендіру моделі
Бл арым-атынасты сендіру моделі. Педагогикалы практикада ке маынада айтылып ана оймай, мысалы, кішігірім жиналыстарда, педсоветтерде, кафедра жиынындаы жиналыстарда арнайы топтармен (студенттермен, ріптестермен), ажеттілік коррекциясын ажет ететін, иландыру жне сендіру нері. арым-атынасты бл лгісін, демі гімелесуді барынша жиналыстарда олдана отырып, апараттандырылан, наты, масатты трде жарнамалап, орныты сезім туызу.
- жоары- зара тсінісу, зара арым-атнас орната білуі, сенім артудаы жылылыпен сипатталады.
- орта- зара тсіністігі,сенімділігі боланымен басаларамен арым-атына орнатуда иыншылытара кездеседі, іс-рекетнде тартыншаыты, жасаншаты байалады;
- тмен-тсінбеушілік, бір-біріне жат болу, суы арау, зара кмекті болмауымен сипатталады; басалара жне зіне сеніміні жеткіліксізідігі;
Б.Г. Аноньевті пікірі бойынша, арым-атнасты дегейлерін екі трге
блуге болады:
- о сер ету- олпаштау, з бетімен орындалан іс-рекеті екенін мойындау, матау, сенім арту, сыныс, кеес айту.
- Теріс сер ету- ескерту, маза айту, орыту, намысына тию, сзбен аып тастау.
Педагогикалы арым-атнас стилі педагогикалы жетекші стилден
келіп шыады.
Жетекші стилдер:
-авторитарлы жетекші стиль- педагог з іс-рекетін тсіндірмейді,
шектен тыс талап ояды, оушыны пікіріне, инициативасына алай болса арайды, сыни ескертпелер мен кзарасын айтуа рсат бермейді. Ал арым-атнас трлері- бйры беру, йрету, айайлау, рысу.Бл стиль тланы дамуын тежейді, белсенділігін басып, тастайды, адекватты емес баа беруін туызады.
-демократиялы жетекші стиль-арым-атнас пен іс-рекет біріккен шыармашылы ызметтен ралады. Педагог оушыны пікірін тыдайды, з кзарасын алан баланы олдайды, белсенділігін арттырады. Ал арым-атнас трі кеес, сыныс беру, бйымтай айту.
- либералды жетекші стилде іс-рекетті йымдастыру мен баылау жйесі болмайды. Педагог сырттай баылаушы роль атарады, жымны міріне араласпайды, аздаан жетістіктерге мз болады. Ал, арым-атнас –ымраа шаыру. Бл стиль трбиеленуші инициативасын оятпайды, «маліс-оушы» зара рекеті болмайды.
Педагогикалы арым-атынас кезедері:
- Прагностикалы
- арым-атнасты бастапы кезеі
- Педагогикалы процесте арым-атнасты басару
- Болашаты іс-рекетті арым-атнас жйесін жне арым-атнасты модельдеуді жзеге асыруда талдау.
В.А. Кан-Калек жеке арым-атнас стиліне мынадай алыптастыру жйесін береді.
1. зіні жеке асиеттері мен ерекшеліктерін таныпбілу жне талдау.
2.Тлалы арым-атнасты жасы жне жаман тстарын білу, ялшаты, ысылуды жее білу шін жмыс жасау.
3. Жеке ерекшеліктерді ескере отырып, педагогикалы арым-атнасты элементтерін мегереді.
4.Педагогикалы арым-атнас технологиясын мегеру (сер етуді трлерін олдану, вервалды жне вервальды емес рамын сатау, эмпатиялы трыда абылдау.
5.Шын педагогикалы іс-рекеттегі жеке арым-атнас стилін бекіту.
Сендіру жне суггестия- бл бір адамны екінші бір адама сері, яни пікірлеріні, шешімдеріні бір-біріне сер етуі. Соны салдарынан адам зіндік ажеттілігін жоалтады, зіне баытталан серлерге арсы тра алмайды.
Психологтар адамны біралыпты жадайында немесе кезінде оны зіне сенімділігі кштірек болады, ал алады, озу жадайында – оны сенімділігі, керісінше, тмендейді деп тжырым жасайды. Бл арым-атынаста педагог жетістікке ол жеткізу шін, мамана барлы арым-атынас модельдерін білу ажет, сонымен атар ол рбір адамны сенімін бірдей туыза алмайтынын жне оларды оны алай абылдайтынын білу керек. Яни субъективті дайындау, сендіруді олдану жне оларды кілінен шыа алу, оан кну.
Педагог адамдармен арым-атынаста сенім факторларыны абілетін біліп жне оны дрыс пайдалана білу ажет:
- зіне сенімсіздік
- рейлену, уайымдау
- зін-зі тмен баалау
- эмоцияа берілу, маюы
- логикалы абілеттігіні тмендігі
- авторитетке сену.
Сендіру адамны сезіміні рекеті, сол арылы ойлауы мен еркін сезінуі.
Суггестивтілік – педагогикалы зара рекетте оны рамы мен формасы немесе бір уаыт аралыында екеуіні де атар жруі. Сендіруді негізгі мні – оны рамына кіретін аргументтерді байланысы. Суггестивтілік сонымен атар эмоциональды жаы мен крінеді. Педагог адамны трлі ситуациялы факторларына сауатты трде рекеттер жолай алу керек:
- кейбір психологиялы кйлерде (атты эмоциянальдік озу, стресс, жадайлары немесе керісінше тынышталу, босасуы);
- шынайы апаратты болмауы, зырлы дегейіні тмендеуі;
- проблеманы мнділігіні жоары дегейі, срата, істі болуында;
- ситуацияны маынасыздылыы, аныталмаан жадайда туатындыында;
- уаытты жетіспеуі.
Педагогикалы арым-атынаста ашы сендіру ретінде «маан сенііз», «сіз азір зііз ку боласыз», сол сияты жабы сендіру коорпаративті принциптер, белгілер, ткізілетін коммуникациялар, визуальды эффектілер кіреді.
Ритуальды модель. Ксіби педагогикалы іс-рекетті конвенциональды арым-атынасты маыздылыын ныайту жне олдау шін олданады: лкен жне шаын топтаы адамдарды леуметтік психологты регуляциясын амтамасыз ету, йымны ритуальды салтын сатау т.с.с.
Коллективті интеграциялы маыздылыы арым-атынас йымыны формальды жне формальды емес жаында, оны осылуында деп біледі. Моральды психологиялы климат коллективте бірлік дегейін анытайды. Жоары болан сайын педагогикалы атмосфера тапсырманы ойылан талаптара сай орыдайды. Егер коллективке формальды емес арым-атынас жйесінде, дамыан жадайында адамдарды сенімі айын байалады.
Педагогикалы арым-атынаста, тренингте ереже трінде, барлы алдын-ала арастырылан модельдерді олдануа болады, ал тадауда индивидуальды ерекшелігіне жне тренерді ксіптілігіне байланысты.