Таырып 1.6 Асаба ккністеріні сараптамасы
Масаты: 1. ияр, арбыз, ауын, асабаа ойылатын негізгі талаптар мен нормаларды зерделеу. 2. Асаба ккністерін ветеринарлы - санитарлы сараптау дістерімен танысу.
Жмыс мазмны:
иярды ботаникалы сорттары жеміс лшемдері бойынша мынадай жіктерге блінеді:
- ыса жемістілер;
- орташа жемістілер;
- зын жемістілер.
Балын кйде олдану шін ашы жне оралан жерден алынан ыса жемісті, орташа жемісті жне зын жемісті иярларды пайдаланады; тздау шін ашы топыратан алынан (осы масаттаы сорттар шін пайдаланылатын жерлер) ыса жемісті иярлар пайдаланылады.
Балын кйде пайдаланылатын иярлар 7 кестеде крсетілген сипаттамалар мен нормалара сйкес болуы керек.
7 кесте – иярларды сипаттамасы жне нормасы
| Крсеткіш атауы | Сипаттамасы мен нормасы |
| Сырты крінісі | Жемістер балын, ттас, кейіпсіз емес, сау, ластанбаан, механикалы заымсыз, тпті жне тпсіз, пішіні мен тсі жаынан ботаникалы сорт типтес болуы керек. Муромский 36, жергілікті Ржавский, Призыв 238 гибриді сорттарында жоары жаы аздап сарайан, Нежинский типтері мен Сигнал 235, Успех 211 гибриді сорттарында саба жатары аздап оырланан тамырлы жемістерге рсат етіледі. зын жемісті жне орташа жемісті иярлар шін иілген (иілуі 0,2 аспаан) жемістерге рсат етіледі. Сабаы жлынып, тптері сынан (заым диаметрі 1,0 см-ден аспауы керек) жемістерге рсат етіледі. |
| Иісі мен дмі | Аталан ботаникалы сорта сйкес, бгде иіссіз жне дмсіз болуы керек. |
| Ішкі рылысы | Жмсаы тыыз, дндері судырла, абытанбаан, толы пісіп жетілмеген болуы керек |
| Жеміс лшемі, см | 11,0-25,0 |
| рбір лшемдік топты массадан пайызы, аспауы керек: зындыы бойынша белгіленген лшемнен 3,0 см арты аспайтын, аздап ысыланан, ластанан, ысаннан пайда болан аздап араюлар, біра езілмеген, абыы жырылан жне аздап солан жемістерді болуы, жиынтыпен: ашы топыратан, соны ішінде ысаннан пайда болан араюлары бар жабы топыраты, шіріген, буланан, бдырланан, ірі абыталан дндері бар сары жемістерді болуы | 10,0 10,0 5,0 3,0 Рсат етілмейді |
| Жемістерге жабысан топыраты болуы, массадан пайызбен, аспауы керек: ашы топыратан жабы топыратан | Рсат етілмейді 0,5 |
Сапаны анытау дістері
Сынаманы іріктеу дістері
1 зындыы 14 см - ден арты емес иярлар партиясы шін жшікті р абатынан (жоары, ортаы, тменгі) нктелік сынамалар іріктеледі.
2 рбір нктелік сынаманы салмаы 1 кг-нан кем болмауы керек.
3 Біріккен сынамаларды лшеп, тексеріп кестеде крсетілген крсеткіштер бойынша фракциялара сорттайды.
Сырты трін, иісін, тсін, шіріген, буланан, скен, солан, бртпелі, заымдалан жне ірі абытанан дндері бар сарыш тсті тамырлы жемістерді болуын органолептикалы, ал лшемін сызыш, лшеу дгелектері жне штангенциркульмен лшеу арылы анытайды.
рбір фракция жемістерін лшеп, біріккен сынаманы атысы бойынша оларды рамындаы лесі есептеледі.
Сатау
Ауа температурасы 10-нан 14оС-ты оса аландаы оралан топырата жне ауа температурасы 7-ден 10оС-ты оса аландаы ашы топырата сірілген иярлар 85-тен 95 пайыза дейін атысты ауа ылалдылыында 15 кннен асырмай саталады.
арбыздар 8 кестеде крсетілген талаптар мен нормалара сйкес болуы керек.
8 кесте – арбыздарды сипаттамасы жне нормасы
| Крсеткіш атауы | Сипаттамасы мен нормасы |
| Сырты крінісі | Жемістер балын, ттас, кейіпсіз емес, сау, ластанбаан, механикалы заымсыз, пішіні, тсі жне жылтыр абыы жаынан ботаникалы сортпен типтес болуы керек. Дрыс алыптан ауытыан, біра кейіпсіз емес, кесіліп, жырылып, абытары заымдалан жемістерге рсат етіледі. |
| Піскендігі | Жмсаы піскен, біра атты пісіп кетпеген, шырынды, босамаан, тсі жне дндері осы ботаникалы сорта сйкес болуы керек. |
| Аса клдене диаметр бойынша жемісті лшемі, см, кем болмауы керек. ерте піскен жне орташа піскен орташа піскен жне кеш піскен Амур облысы шектерінде зірленіп, жеткізіліп, іске асырылатын Огонек, Стокса 647/649 сорттары шін | 13,0 17,0 Белгіленбеген |
| Аздап ысылан жемістерді болуы, массадан пайызбен, аспауы керек: Тиеу жерлерінде Таайындау жне іске асыру жерлерінде | Рсат етілмейді Шектелмеген |
| Езілген, жарылан, мыжылан, піспеген, пісіп кеткен, зиянкестермен заымдалан, аурулармен жараланан, шіріп бастаан жне шіріген жемістерді болуы | Рсат етілмейді |
йілмемен транспортталатын арбыздар сапасын тиеу жне жктеу барысында массасы 5 тоннаа дейінгі партияны 3 пайызын, 5 тоннадан жоары болан жадайда рбір келесі тоннаа 10 кг-нан кем болмайтындай етіп, р абаттан (жктеу кезінде жарамсыз деп танылуа тиісті жарылан, езілген, мыжылан, аурумен жараланан, шіріп бастаан жне шіріген жемістерді оспаанда) жемістер іріктеледі.
ауындар пісу мерзіміне арамастан, ерте піскен, орташа піскен жне кзгі - ысы болып блінеді.
ауындар 9 кестеде крсетілген талаптар мен нормалара сйкес болуы керек.
9 кесте – ауындарды сипаттамасы жне нормасы
| Крсеткіш атауы | Сипаттамасы мен нормасы |
| Сырты крінісі | Жемістер балын, ттас, кейіпсіз емес, сау, ластанбаан, арты ылалсыз піскен, пішіні жне тсі жаынан ботаникалы сортпен типтес болуы керек, ерте жне орташа піскен сорт жемістері сабаты немес сабасыз, кзгі-ысы сорт жемістері сабаты болады. Дрыс алыптан ауытыан, біра кейіпсіз емес, кесіліп, жырылып, абытары заымдалан жемістерге рсат етіледі. Кзгі-ысы сортты таайындау орындарында сабаты жне сабасыз, біра оны бекітілген орны заымдалмаан жемістерге рсат етіледі. Бір партияа бір мезгілде піскен біра сорттары р трлі ботаникалы сорттарды жалпы массаны 10 пайызынан асырмай осуа рсат етіледі. |
| Иісі мен дмі | Аталан ботаникалы сорта сйкес, бгде иіссіз жне дмсіз болуы керек. |
| Піскендігі | абыы мен жмсаы р тсті, жуандыы, шырындылыы жне балындыы осы ботаникалы сорта сйкес болуы керек. Днді яшыы піскен болып, дндері оай алынуы керек, жмсаы р трлі тыыздыта, біра пісіп кетпеген жне осы ботаникалы сорта сйкес болуы керек. |
| Аса клдене диаметр бойынша жемісті лшемі, см, кем болмауы керек. ерте піскен жне майда жемісті орташа піскен жне кзгі-ысы сорттары шін | 10,0 15,0 |
| Кесілген жерлерінде ауытулары бар жне аздап ысылан жемістерді болуы, массадан пайызбен, аспауы керек: сонымен бірге тиеу жерлерінде, таайындау жне іске асыру орындарында ысыланнан пайда болан жеіл заымдары бар жемістерді болуы | 5,0 5,0 |
| Езілген, жарылан, мыжылан, піспеген, пісіп кеткен, антрикоздармен жараланан, шіріп бастаан жне шіріген жемістерді болуы | Рсат етілмейді |
Асаба сапасы бойынша 10 кестеде крсетілген талаптар мен нормалара сйкес болуы керек.
10 кесте – Асабаты сипаттамасы жне нормасы
| Крсеткіш атауы | Сипаттамасы мен нормасы |
| Сырты крінісі | Жемістер балын, ттас, кейіпсіз емес, сау, ластанбаан, арты ылалсыз піскен пішіні жне тсі жаынан ботаникалы сортпен типтес болуы керек. Дрыс алыптан ауытыан, біра кейіпсіз емес, кесіліп, жырылып, абытары заымдалан жемістерге рсат етіледі. Бір партияа бір мезгілде піскен біра сорттары р трлі ботаникалы сорттарды жалпы массаны 10 пайызынан асырмай осуа рсат етіледі. Аталан ботаникалы сорта сйкес, бгде иіссіз жне дмсіз болуы керек. |
| Аса клдене диаметр бойынша жемісті лшемі, см, кем болмауы керек. зын алыптаы сорттар шін дгелек жне жолатары бар сорттар шін | 12,0 15,0 |
| Езілген, жарылан, мыжылан, жемістерді болуы | Рсат етілмейді |
Талдау дістері
1 Сырты крінісі, аурумен жаралананы, заымдануы, баса сорттарды оспасы кзбен шолып, лшемі сызышпен лшеу арылы аныталады.
2 арбыздарды кесіп, піскендігін кзбен шолып, піскен, піспеген жне пісіп кеткен деп сорттау керек.
3 Сауда желілерінде сату барысында арбыздарды піскендігін анытау шін рбір арбызда кішкене ойы кесіледі.