Баылау сратары

1 Крахмалды, нды, асты жне брша німдерін органолептикалы баалау.

2 Жарма мен крахмалдаы ылалдыты анытау.

3 Крахмалды трлі партиясындаы ышылдыты анытау.

4 нны сапалылыын зертханалы діспен анытау.

 

 

Таырып 1.17 сімдік майларыны сараптамасы

Масаты: Майларды ветерианрлы - санитарлы сараптау дістерімен танысу.

Жмыс мазмны:

Р май нерксібі рамындаы май ышылдары, ндіру тсілдері, ілеспелі заттардан тазартылуы, органолептикалы асиеттері жне баса да крсеткіштері бойынша бір - бірінен айырмашылыы бар сімдік майларыны шамамен 40 трін ндіріп шыарады. аныан жне аныпаан, сонымен атар тмен жне жоары молекулярлы май ышылдарыны рамындаы май ышылдарыны ара атынастарына байланысты сімдік майлары ртрлі консистенциялы болады жне оларды екі топа: атты жне сйы майлар деп бледі.

Сйы сімдік майлары рамында болан олеиндік, линольдік жне линолеиндік май ышылдарыны шексіздігімен жне оларды біріні басымдылыымен сипатталады. Майды жоары трлеріні бірі рамында олеин ышылдары бар - жоары олеиндік (кнбаысты жоары зйтн дндерінен жасалан) кнбаыс, зйтн, жержаа, бадам жне рік майлары болып табылады. рамында линолен ышылы басым майлар – кнбаыс, соя, жгері, мата, асаба жне ккнр майлары болып табылады. Линолендік топты майлары - зыыр жне сора болып келеді. Майды таы бір жеке тобын рамындаы аздаан эрук ышылдарымен ажыратылатын рапс, ыша жне ышабас майлары райды.

атты сімдік майлары екі топа блінеді: рамында шпа май ышылдары болмайтын - какао жне пальма майлары; рамында шпа май ышылдары бар - пальмаядролы жне кокос майлары. Олар шін екі крсеткіш сипатталады:

1 Суда еритін шпа май ышылдарыны млшерін крсететін Рейхер - Мейссель саны.

2 Суда ерімейтін шпа май ышылдарыны млшерін крсететін Поленске саны.

Органолептикалы зерттеу

Органолептикалы зерттеумен сімдік майларыны тсін, млдірлігін, тнбасыны бар – жотыын, дмін жне иісін анытайды. сімдік майларыны дмін 18-20^оС температурада баалайды. Майды иісін анфтау шін лгіні немесе сынаманы блігін 45-50^оС-а дейін ыздырып шыны пластинкаа немесе шыны зата жа абатпен жаады. Тсін баалау шін майды ыдыса йып арайды, ал натылау шін оны алдын ала тндырып, сзіп, со тссіз шыныдан жасалан химиялы стаана яды жне а аазды ткінші жарыында арап анытайды. Суы мезгілдерде майды баяу балитын фракцияларыны кристалдануы салдарынан сімдік майларыны тсі блдырап кетеді. Майды сатау шін санитарлы талапа сай температураны пайдаланады.

Кнбаыс майы. Сапалы кнбаыс майы млдір, жеіл блдыры бар, кнбаыс майыны аситіне тн иісі мен дмі, згеше иіссіз жне ащы дмсіз болуы керек.

Зыыр майы. Сапалы тнан зыыр майы сары тсті, тнбаны сті млдір тсті, жас майа тн хош иісті, керемет дмді, ащысыз жне кйіксіз болуы керек. Арамшптерді дндерімен ластанан дндерден жасалан зыыр майы оыр тсті, блдыр, аздап тнбасы жне ащы дмі болады. Зе басып, сіп кеткен дндерден жасалан, сонымен атар кп трып алан майларды кгерген иісі мен ащы дмі болады жне осыны салдарынан оны тсі згеріп, тнба пайда болады.

Сора майы. Сапалы тнан сора майы млдір, ртрлі арындылыы бар оыр жасыл тсті, ерекше хош иісті, керемет дмді, ащысыз жне кйіксіз болады. Бгде оспалармен ластанан жне зе басан дндерден жасалан сора майы борсыан жне ащы болады.

Аса кп тнбасы мен оспалары бар, блдыр, сонымен атар иісі мен дмі сай келмейтін кнбаыс, зыыр, сора жне баса майды трлерін таамды масата пайдалану шін сатуа рсат етілмейді.

сімдік майларыны сапасына жне олдан жасаландыына кмн тудыран жадайда зертханалы зерттеу жасалады, жне ол арылы ышылды санын анытап, тоты пен альдегидтерге реакция жасап, сімдік майларыны брмалануын анытау дістерін пайдаланады.

Зертханалы зерттеу

ышылды санын анытау. ра таза шыны ттікшеге 3-5 г майды лшеп, стіне 50 мл спиртті эфирмен нейтралды оспасын йып, ерігенше араластырады. Ерітіндіге индикатор (1 пайызды фенолфталеинні спиртті ерітіндісінен 5 тамшы немесе оыр майлар шін 1 пайызды тимолфталеинні спиртті ерітіндісін) осып, ащы калий ерітіндісімен ашы ызылт тске бояланша 0,1 н титрлейді. Майды ышылды санын (Х) мына формула бойынша есептейді:

Х=

 

мнда 0,1 н ерітіндіні 1 мл рамындаы 5,611 кристалданан ащы калий миллиграммыны млшері, а - титрлеуге кеткен ащы калийді алыпсыздандырылан ерітіндісі миллилитріні млшері, с - майды алынан ілмегі.

Кнбаыс, зыыр, сора жне жгері майларыны ышылды саны 6,0-а дейін, тазартылмаан мата жне ккнр майларында 7,0-14,0 болуы керек.

Ескертпе: Спиртті эфирмен нейтралды оспасын мынадай жолмен даярлайды: спирт - ректификатты 1 блігі мен пролеиндік эфирді 2 блігін араластырып, оспаа 1 пайызды фенолфталеин ерітіндісіні бірнеше тамшысын тамызып, ащы калийді 0,1 н ерітіндісімен ызылт тске бояланша титрлейді. Ота ауіпті боландытан оспаны мол етіп жасауа тыйым салынады.

Йодталан калиймен тотытыруа арналан реакция. Шыны сауыта 3 мл май йып, хлоформ (7 мл), мздай сірке ышылы (5 мл) жне йодталан калийді аныан ерітіндісінен (1 мл) тратын ерітіндіні осады; со 60 мл тазартылан су йып, оспаны араластырып, оны тсін анытайды. Майды сапасын оспаны тсіне арай анытайды: оспаны тсі сарыш сабан немесе сары тсті болса - сапалы май, оспаны тсі сары – ср, кейде ызылт рекі болса - сапасы кмн тудыратын май, ал оспаны тсі ызыл кре тсті болса - сапасыз май болып саналады.