Таырып 3.15 Араларды инвазиялы ауыруы кезіндегі ара шаруашылыы німдерін Ветеринариялы-санитариялы баалау
Масаты: араларды инвазиялы ауруларын зерделеу.
Жмыс мазмны:
Акарапидоз (кенелі ауру) лкен араларды анаттарыны негізінде жне кеірдегінде паразиттелетін Acar apis микроскопиялы кішкене ара кенесімен келеді. Тек тірі араларда мір среді, гемолимфамен оректенеді. Кенемен заымдалан кеірдек пен анат негіздерінде сары, кейін ср жне ара датар пайда болады – бл жансызданан абат. Ауру аралар ша алмайды жне леді. Ара ліктерінде, крездерде, я абыраларында жне сырта ортада кенелер ырылады.
Олар инвазияланан аралардан сауларына арай таралады. Ара денесінде бір жыл аымында болуы ммкін, біра аса атты заымдалу ыста, ал тмен заымдалу – жаз ортасында байалады.
Ауруды негізгі белгісі – анат ассиметриясы (бір анаты заымдалан), салдарынан аралар ша алмайды. шып жрген аралар секіргіш жндіктерге сайды. ос анаты да заымдалу жадайлары кездеседі.
Диагноз араларды алдыы жп кеірдектерін клиникалы адаалап, зертханалы зерттеу зерттеу негізінде ойылады. Зертханаа шуа абілетсіз анаттары ассиметрияланан 50 ауру араны жібереді.
Ветеринариялы-санитариялы баалау жне шаралар. Акарапидоз жне баса да кене аурулары бойынша олайсыз омартадаы ара отбасыларын кктемде фольбекс немесе тедион аэрозолімен дейді.
Негізгі алдын алу шарасы – араларды стауды Ветеринариялы-санитариялы ережелерін орындау болып табылады.
Варроатоз (варрооз). Varroa jacobsoni кенесімен келетін араларды эктопаразитарлы ауруы. Кене биологиясы толы зерттелмеген.
Кенелерді араларда, сіресе аптал еттерінде, сегментаралыындаы мшелерінен сирек жадайларда табылады. лген аралар мен кенелерді аралар ядан латырып тастайтындытан, я астындаы оыса арауды пайдасы жо. Кенелерді арусыз кзбен немесе микроскоппен табуа болады. я тбіне а ааз тсеп, отбасыны андай да бір акарицидпен, мысалы фенотиазинмен дейді. яда болан бірен саран кенені зі де ааза келіп тседі.
Варроатоз бойынша олайсыз омарталара карантин жорамалдап, Ветеринариялы-санитариялы іс-шаралар ткізеді. Сонымен атар 5-10 км радиуста орналасан омарталарды да адаалайды.
Варроатозды емдеу кезінде фенотиазин, кельтан, фольбекс, варроатиз, эфирсульфонат, нафталин, ымыз ышылыны ерітіндісі жне т.б. олданады. Біра бларды кбісі улы дрі-дрмектер жне бала сіеді, сондытан да оларды бал жинаудан бір ай брын пайдалануа болады.
Браулез. оздырыш – ара мен аналы денесінде паразиттелетін ара биті немесе браула. лкен браулалар – зындыы 1,3 мм, ені 1 мм, ызыл ср тсті, домала пішінді, жнді жндіктер. рашылары бал крездеріні апатарына немесе ашы яшыты абыраларына а сары сопаша жмырталарын алдырады. Шыан балапан рттар балтоза жне балмен оректенеді, кейде уыршаталан ара ліктерін де жейді.
Браулезді ерекше мазасызданан аралар мен аналытарды тексеру негізінде диагностикалайды. Браулалар арусыз кзбен де жасы крінеді. Аналытарда кейде оларды тынысын тарылтатын бірнеше ондаан паразмиттерге дейін табылады. Жмысшы араларда ондайлар аз болады, кбіне кеудеде немесе анат араларында кездеседі. Паразит рылысы ерекше жне бл микроскоппен лайтып кру барысында аны байалады. Диагнозды растау шін заымдалан араларды жаын мадаы зертханаа жібереді. Барлы ауру отбасылар баыланады.
Ветеринариялы-санитариялы баалау жне шаралар. Ара мен аналытарды, сонымен атар ара шаруашылыыны німдерін баса шаруашылы пен аудандара сатуа тыйым салынады. Омартада паразит пен оны рттарын жою бойынша іс-шаралар ткізу ажет.
Брауладан баса араларда баса да паразиттер: сенотаинии трикуспис шыбын рттары, мелае тегіндегі оыздарды рттары, балауыз ара кйесі жне т.б. кездесуі ммкін.
Баылау сратары
1 Араларды инвазиялы ауруларын сипаттау.
Таырып 3.16 Араларды жпалы емес аурулармен ауыруы кезіндегі ара шаруашылыыны німдерін Ветеринариялы-санитариялы баалау
Масаты: араларды жпайтын ауруларын сипаттау.
Жмыс мазмны:
Араларды жпайтын ауруларына азыты токсикоздар, аштыпен, тмен температураны серінен келетін аурулар жатады. Азыты токсикоздарды тозады, шірнелі, шірелі жне химиялы деп бледі.
Мамыр ауруы (тозады токсикоз) араларды улы сімдіктерді: аконита, живокости, томар дрі, басты пияз жне т.б. тозаымен улану нтижесінде немесе оректендіруші араларды ашы рбуі млшеріні бзылуы салдарынан туындайды. Улы емес сімдіктерді тозаы да егер оларда у тудыратын микроорганизм дамыан болса, сонымен атар уландыру ммкін.
Тозады токсикозды алашы белгілері – жас араларды луі. Аралара ас орытуа ажет болатын су жеткіліксіздігі мен тоза кп жиналан жадайда ауру дей тседі.
Кейбір аудандарда аралардаы токсикоз мамыр айында баыланады. Ауру басында аралар аздап обалжып, кейін кштерін жоалтады жне солып алады. лімнен алдын олар жан таласа жлынады, ауру жне лген араларды кк еті лаяды.аралар 10-13 туліктік жасында ырылады. Зертханалы жадайларда диагнозды натыра ояды.
Ветеринариялы-санитариялы баалау жне шаралар. Тозады токсикоз сімдікті глдену кезінде туындайды. Бл уаытта тоза жинауды тотатып, ядан араларды шыармау керек. Ол жадайда ара отбасын 33 пайыз ант шрбатымен амтамасыз ету керек, сонымен атар ара отбасын баса жерге кшіруге де болады.
Созылмалы аыс кезінде яларда балтоза рамасын ауыстырады, йткені ауру ара отбасыларыны балтозаын таама пайдалану сынылмайды.
Шірнелі (сімдік) токсикоз рамында улы осылымдары бар улы жне зиянды сімдіктерді шірнесімен келеді. атты уланан кезде жинаыш-аралар тез леді, кейде яларына да жете алмай алады. Мндай шірнеден алынан бал улы болады. Ауру кбіне глдеумен жне шірне жинаумен сйкес келеді. Аралар солып, я жанында баяу жоралайды немесе тбінде жатады. Кбісі ерекше сауыып кетеді. Алколоид беленамен уланан кезде аралар ызбалыа салынып, адамдар мен жануарлара шабуыл жасайды. 7-10 туліктен кейін аралар жаппай ырыла бастайды.
рамында андромедотоксин улы заты бар рододендрон шірнесінен алдымен шыш аралар, кейін жас ядаы жне баса аралар мен рттар леді. Ауру араларды тік ішегі созылып, аралар шін улы болып саналатын ашы сары сйытыпен толады.
Ветеринариялы-санитариялы баалау жне шаралар. Негізгі алдын алу – улы сімдіктері жо аймаа уаытша кшіп-ону.
Шірнелі токсикозды орташа белгілері кезінде улы шірнені аз млшері болса да барлы крездерді жояды. Оларды азыты масатта пайдалануа болмайды.
Ветеринариялы-санитариялы шаралар тоза токсикозына арналан шаралармен бірдей болып келеді.
Шірелі токсикоз – шірелі балмен келетін ауру. Клиникалы крсетілуі осылай. Шірелі бал ара немесе оларды рттарыны ішегіне тсе отырып, асорытуды, кейін барлы азаны бзады. Аралар ырылады. Ауыру кезінде олар я абыраларына жне тіпті крездерге оыр ср бліністер шыарады. Жазы уаытта ауру аралар детте жерде жне я алаында жоралайды, кк еттері лаяды. Ортан ішегі болбырап, оыр ср немесе ккшіл оыр тсті болады. Шірелі балды улылыы ондаы бактерия жне ара кйелермен блінетін орытылмайтын кмірсуларды, алкалоидтерді, гликозидтерді, сапониндерді, тері илейтін заттарды, минералды тздар мен токсиндерді млшеріне байланысты болады.
Диагнозды ауру аралар мен ліктерді клиникалы адаалап, сонымен атар аралар яда оректенген крезді балды зертханалы зерттеу негізінде ояды. Жарын жарыта шірелі бал ашы сары фонда оыр ср арал трінде ерекшеленеді. Біра дмі бойынша глді бала сайтын млдір бал да кездеседі. Сондытан да балды сапасын тек зертханалы зерттеу арылы наты анытауа болады.
Ветеринариялы-санитариялы баалау жне шаралар. Зерттеу шін зертханаа ртрлі рамадаы аралар отбасынан 80 г бал алып, таза шыны ыдыспен аптап жібереді. Шірнелі балы бар барлы крездерді алып тастап, жасы глді балы бар крездермен ауыстырады. Бал жеткіліксіз болан жадайда ант шрбаты пайдаланылады.
Егер андай да бір себептермен аралар арты шірнелі немесе глді-шірнелі балмен ыстауа алатын болса, аралара арнап кшейтілген суат йымдастыру ажет. Осы масатта олара жылы су немесе 40оС-а дейін жылытылан сйы ант шрбатын беру керек. Араларды ерте кктемде сапалы азыа шып шыуын жіті баылау те маызды.
Химиялы токсикоз ртрлі химиялы улы заттармен келеді. Ауылшаруашылы зиянкестеріні сер ету сипатына арай пестицидтерді трт топа бледі: тйіспелі, жйелі, ішектік жне фумиганттар.
Ауру белгілері іс-рекетіні сипатына жне шірне мен тоза рамында болатын улы химиялы затты осылымына арай аныталады. Кшті сер ететін пестицидтерден аралар тез леді, кейде тіпті яларына жете алмай да алады. Улану имыл рекеттеріні координациясы бзылумен немесе сал болумен айындалады.