Мектепке дейінгі жастаы балаларды таматануы
Баланы жне бала емізетін ананы нутриентті амтамасыз етілуі
.
Жойылан энергияны жне негізгі зат алмасуды амтамасыз ететін заттарды организм тамапен абылдайды. Емшек жасындаы бала шін негізгі таам - ана сті. Оны рамы ананы тамаыны рамына тыыз байланысты. Балаларды физиологиялы таматануыны ересек адамдарды физиологиялы таматануынан айырмашылыы, оны суі мен дамуды амтамасыз етуіне баытталуында. Балалы ша диетологиясы е бірінші даму диетологиясы болып келеді.
Балаларды таамды заттар мен энергияа мхтаждыы
Таам – бала азасыны дрыс дамып, алыптасуын, оны белсенді іс – рекеті мен сырты ортаны олайсыз серлеріне арсы тру абілетін амтамасыз ететін мірлік маызды заттар : ауыз, май, кмірсулар, минералды заттар мен витаминдерді айнар кзі болып табылады. Таамды заттар крделі химиялы жолдармен деліп, олардан тзілген ыдырау німдері азаны ауызбен, ауызды заттармен, липидтермен, кмірсулармен, минералды жне таы да баса кешенді осылыстармен амтамасыз етіп отырады. Олар морфологиялы рылымдарды жанаруын жне тратылыын амтамасыз етуге, функциялы белсенді осылыстар – ферменттер мен гормондарды тзілуіне ажет.
Таам – суші аза болып санатын бала азасы шін маызды.
Ртрлі жастаы балаларды таматандыру ерекшеліктері
• Тек ана емшекпен таматандыру – емшек стімен емшекті емізіп таматандырумен атар анасыны сауылан стін алашы 4-6 ай бойына беру
• Кбіне емшекпен таматандыру – жоарыдаы сияты,оан оса аздап су немесе баса сусындар беру.
• Толы емшекпен таматандыру – тек ана жне кбіне емшекпен таматандыру ымдарын амтиды.
• Толы емес осымшаланан емшекпен таматандыру – емшекпен таматандырумен атар жасанды ст оспаларын, немесе 4-6 айдан бастап 30г арты ою осымша таамдар беру.
• Шыныдан таматандыру – жасанды таматандыруды баламасы, таматандыру тсіліне байланысты шыныдан кез келген таамды оспалармен таматандыру.
Бір жастан асан балаларды таматануы
Бір жастан асаннан кейін балаларды асазан ішек жолдарыны асты орыту абілеті жоарылап се бастайды, дмді сезу абілеттері біртіндеп жіктеледі. Шайнау аппараттарыны жіктеліп жетілуі ас – мзірінде ыпты шайнауды ажет ететін атты таамдар енгізуге ммкіндік береді.
Таматандыру кезіндегі саталуы тиіс ережелер:
1.Барлы таамдарды біртіндеп жне белгіленген млшерде беру керек. Бастапы кезде те аз млшерде блшектеп, содан кейін лкенірек блшектен, біртіндеп, деттегі дайындалан арапайым тама беріледі;
2.рбір жаадан берілетін таамды анасы жргізуі ажет. Бл талап, сіресе баланы баса адам таматандыратын болса, те маызды.
3.Бір кнде тек бірана жаа тама осу дрыс
4.Балаа таматы зіне арналан йреншікті ыдысынан берген жн
5.АС мзірінде жаа таамдар осанда олайлы жадайларды тадау ажет. Баланы тісі шыып келе жатанда, жаа тама енгізуге болмайды. Яни, жаа тама тек ана дені сау балаа жаадан беріле басталуы керек
6.Ас мзіне згеріс, бала азды кпті болса да зін аш сезініп транда енгізілуі ажет
7.Таматану ережесіне згеріс енгізгенде баланы даму ыраын есепке алып отыру керек. Біра, бл згерісті енгізуге кеш алуа да болмайды, себебі, жасы скен сайын ол згерістерді енгізу иындай тседі.
1 жастан 1,5 жаса дейінгі балаларды таматанатын тамаы механикалы деуден ту шін таам блікшесіні негізгі млшері 2 – 3 см болуы ажет. Таамны тыыздыы бота трізді, пюре, суфле, пудинг, буа пісірілген котлет сияты болуы керек. Егер балада 8 – 10 тіс болатын болса, жеткілікті млшердегі ажеттіліктерді нан, кептірілген нан, печенье, жмса алмаларды шайнауа абілеті болады.
1 – 1,5 жаса дейінгі балаларды таматану саны тулігіне 5 рет, туліктік рационны жалпы клемі 1100мл. Туліктік клем жне калория блінісі жеткілікті млшерде толы амтамасыз етіледі.
Мектепке дейінгі жастаы балаларды таматануы
Мектепке дейінгі жастаы балаларды физикалы жне нервтік – психикалы дамуыны е отайлы крсеткіштері, оны кнделікті рационындаы 1 кг дене салмаынаесептелген белок, май, кмірсуларды атынасы 1:1:4 раан кезде байалады.
Егер таамды заттарды зара атынасы бзылса, онда рацион те жоары энергетикалы ндылыта болса да, тиімсіз болады.
Мектепке дейінгі балаларды таматануында ст маызды орынды алады. Туліктік рациондаы стті клемі 500 г райды. Оан минералды заттарды, толыанды белокты, ауыстырылмайтын аминышылдары кзі болып табылатын ст ышылды німдерін осады. Белок кзі сиыр еті, тауы еті, оян еттері, майлы аз жне йрек еті, балалара арналан ет консервілері жатады. Кндізгі рациона нанны ртрлі сорттары жне блкенандар німдері (кептірілген нандар, тоаштар) кіреді. ара нан друмендерді В тобына бай. Кондитерлік таамдар мектеп жасына дейінгі балалара зефир, а, айнатпалар, повидло, жидектен жасалан тттілер, карамелдер сынылады. ант орнына жиі бал таайындалады. Кріш, манная, арамы жармалары таайындалады. 5-7 жастан бастап ас мзіріне бидай жне слы осылады. Табии жне консервіленген шырындар, морс, сусындар, компоттар, жаа жеміс – жидектер олданылады. Таматану арасындаы зіліс 3,5-4 саат болуы керек.