Ана стіні биологиялы маызы.
Уыз бен ткінші стті кптеген антигендерге арсы иммунологиялы активтілігі бар, йткені оны рамында ртрлі антиденелер болады. Ана стінде сапрофитті жне энтеропатогенді эшерихиялара, шигелдерге, энтеровирустара, кокктік флоралара арсы баышталан антиденелер аныталан. Сонымен атар, бейспецификалы ораныс факторлары (макрофагтар, лизоцим жне басалар) болады. Ана стіні секреторлы А иммуноглобулині, баланы инфекциялы ауруларыны алдын алатын оранысты алдыы шебі болып табылады. Сонымен атар, ана стіні рамындаы лимфоциттер (1 мл уызда 0,5-10 млн лимфоциттер болады) ішек-арынны жергілікті иммунитетін стимуляциялауа атысады. Ана стінде лимфоцит-термен (Т–50%, В–34%) атар фагоцитозды абілеті бар макро- жне микрофагтар бар. Ана стіндегі лицозим мен макрофагтар грам о флораларада арсы активтілік білдіреді (ана стіндегі лизоцим дегейі сиыр стіне араанда 300 есе кп болады). Ана стінде антибактериялы асиеті бар комплемент жне лактоферрин бар. Ана стінде лактоферрон 2-6 г/л дегейінде болады. Бифидус флораны арынды суіне ыпал ететін бифидус-фактор ішекте патогендік микрофлораны пайда болуына арсы сер етеді.
Табии таматанатын балалар сирек ауырады, ауырса жеіл ауырады. Ерте жастаы емшек еметін балаларда, жасанды таматанатын балалара араанда, лім бірнеше есе сирек кездеседі.
Емгендегі жа-тіс жйесіні имылы, оны дрыс алыптасуына ыпалын тигізеді. Ему процессі ст безіне физиологиялы массаж ретінде сер етеді. Дниежзілік статистиканы мліметі бойынша кп бала туып, оларды емізіп асыраан йелдер арасында ст безіні жне жыныс жйесіні залалды ісіктері оншаты есе сирек кездеседі.
Ана стінде эволюциялы даму кезінде баланы дрыс сіп жетілуіне ыпал ететін ртрлі биологиялы асиеттер пайда болады. андай да болмасын жасанды ст оспалары, химиялы рамы алай делген болса да ана стіні, сіресе, алашы 2-3 айда, орнын толы баса алмайды. Ана стіні рамына ананын денсаулыы, кн тртібі, таматануы ыпалын тигізеді.
Бала емізіп жрген ананы таматануы
Бала емізіп жрген ананы ас мзірінен барлы аллергенді таматарды алып тастау сынылады. Оларды атарына ызыл жне ызылт сары жемістер мен ккністер кіреді. Сіздер сбіз, ызыл алма, апельсин, мандарин жне басаларын пайдалануа болмайтындыын естіген боларсыздар. Сондай-а ккністерді бірнеше трін олдануа болмайды. Бала емізіп жрген ананы ас мзірінде а ырыабата, ияра, ызанаа орын жо. Себебі ырыабат ішті кептіреді, ал ияр баланы дретін бзады. Тіпті ол баланы ас мзіріне емес ананы лесіне тсседе сер етеді. Егер р азы-тлікті сапасын зерделей бастаса, бізді кнделікті лесіміздегі таамны кп блігі бала емізіп жрген ана шін даусыз тыйымды екендігін креміз. Біра біз азы-тліктен ажетті друмендерді, минералдарды жне оректі заттарды аламыз ой. зіізді азаыз бен балаызды азасын «рылыс материалдарынан» айыруа бола ма? Бала емізіп жрген ананы жеткіліксіз жне мардымсыз таматануынан тек ана ананы азасы ана емес, сонымен атар балсыны азасына сер етеді. Бл жнінде мытпаан жн.
БАЛА ЕМІЗЕТІН АНАЛАРДЫ 1 КНГЕ АРНАЛАН ТААМ НІМДЕРІНІ ШАМАМЕН АЛЫНАН МЛШЕРІ
| Таам атаулары | Млшері, | Белок, | Май, | Кмірсулар | Калория, |
| г | г | г | г | Ккал | |
| Ет німдері | 16,2 | 9,12 | - | 147,6 | |
| Балы німдері | 100,0 | 16,0 | 0,4 | - | |
| Сзбе | 23,8 | 0,81 | 5,4 | 112,5 | |
| Айран | 6,7 | 6,7 | 7,4 | ||
| Ст | 9,0 | 10,5 | 13,5 | ||
| Сары май | 30,0 | 0,12 | 23,54 | 0,15 | 220,2 |
| айма | 50,0 | 1,0 | 14,0 | 1,5 | 142,58 |
| сімдік майы | 35,0 | - | 32,48 | - | 270,2 |
| ант | - | - | 47,75 | ||
| ара нан | 7,0 | 1,0 | 45,0 | 223,0 | |
| Бидай наны | 7,1 | 1,0 | 47,0 | ||
| н таамдары | 150,0 | 8,55 | 17,7 | 83,55 | 541,95 |
| Жарма, макарон | 60,0 | 7,44 | 1,5 | 208,0 | |
| Картоп | 3,73 | - | 42,1 | 189,0 |
Кк-ніс:
| Капуста | 1,2 | - | |||
| ызылша | 1,1 | - | 10,3 | 47,0 | |
| Сбіз | 1,29 | - | 7,6 | 36,0 | |
| Томат | 1,34 | - | 4,0 | 21,3 | |
| Жуа | 0,95 | - | 3,5 | 16,1 | |
| Жеміс-жидек | 1,2 | - | |||
| Барлыы | - | 122,91 | 114,25 | 419,25 | 3121,58 |
Бала емізетін аналарды витаминдерге, сіресе, С витаминіне (100-200мг), В1 витаминіне (2 мг), В2 витаминіне (2 мг), В6 витаминіне (4 мг), В12 витаминіне (20 мг), Д витаминіне (тулігіне 500 ХБ), мтаждыы арытады.
Аналара жаа жемістер мен шикі кк-ністер беру ммкін болмаан жадайларда витаминдік дрілер беру ажет. Балаларда ана сті арылы гипервитаминоз болады деп орыпау керек. Себебі, витаминдерді абылдау, ртрлі жеміс-жидек шырындарын ерте беруден пайдалыра болып келеді.
Ст безіні кедергілік функциясы жасы дамыан боланы мен, кейбір заттарды, сіресе ішімдектерді ішуге, тіптен болмайды. Себебі, алкоголь стке тіп, сбиді уландыруы ммкін. Сонымен атар, емізетін йел исі жаман заттарды абылдаанда (пияз, сарымса, жне т.б.) ана стіні дмі жне иісі бзылады, сондытан, бндай таамдарды емшекте баласы бар аналарды жемегені жн.
Емшекте баласы бар аналар за уаыт дрілер олдананда, оларды сби организмінде жинаталып алуы ммкін. Цистостатиктерді, активті гормондарды, оларды аналогтарын жне гормондар ингибиторларын млдем олдануа болмайды. Олар сби организмінде эндокриндік бзылыстарыны пайда болуына себепкер болуы ммкін. Асазан жолында ыдырайтын (заымсызданатын) гормондарды (инсулин, адреналин, АКТТ жне т.б.) олдану керек.
Емізетін аналар абылдаан антибиотиктер сбилерде дисбактериоза сотыруы ммкін. Кптеген дрі-дрмектер дрілік аллергия себебі болады. Бала емізетін йелге шылым шегуге болмайды.
детте туліктік су млшері кбірек болып келеді, дегенмен, ст млшері кбеймейтін боландытан, туліктік су млшері 2л дегейінде болады.
Тиімді таамдану тртібін жеткілікті демалыспен (кндіз 1-2 саат йытау, таза ауада ыдыру) штастыру керек.
3-4 кн бойына лактация алыптаспаса, сбиді бір емізгенде екі емшекті де беру керек. Тек ана барлы ммкіндікті пайдалаианнан кейін стеме (осымша) тама олдану керек. Лактацияны жасарту шін емізуден 10-15 минут брын шай, компот, итмрын тнбасын ішуді сынуа болады.
Дрі-дрмектерден никотин ышылы (40-50 мг, кніне 2-3 рет, емізуден 10 минут брын), С витамині (10-15 мг-нан кніне 2 рет, 10-15 кн бойына); апилак (кніне 0,01 г-нан 3 рет, 2 апта бойына) беріледі. Сонымен атар, ультраклгін сулесімен сулелендіру, ультражоары жиілі то, ультрадыбыспен сер ету, вибрациялы массаж, инемен емдеу, ст безін жылтышпен тау сияты процедуралар олданылады. Фитотерапия олдануа болады: алаай жапыратарыны айнатпасы, 1 ас асыымен 3 рет (алаайды 3-4 ас асыын 1 литр суда айнатады), доланы сыындысы (экстрактасы) 20-30 тамшыдан кніне 3-4 рет тама алдында, 10-14 кн бойына. Бабаты тамырыны, жй киікшпті тнбасын, асккті (укропты) айнатпасын олдануа болады.
2. Емшекті шыны ыса,ішіне тартылан, жалпа, инфантильді, тыыз болып, тріні згеруі. Бндай жадайда балаа емшекті, дейі осыан арналан, емізікшелер арылы сорызады. Массаж жасап, уалап, олымен тартып, сауып, біртіндеп баланы емізуге йретеді.
3. Емшек шыны жарылуы– лактацияны алашы аптасында пайда болады, кбіне маститті пайда болуына себепкер болады.
Емшекті шыны жарылуына ртрлі даму ааулары, бала емгенде заымдану, ананы жеке гигиенасын толы сатамауы себепкер болады. Бндай жадайларда баланы сауылан стпен таматандыруа немесе арнайы емізікшелер арылы емізуге мжбр болады. Емшекті сттен толы босауын адаалап отыру керек. Анестезин осылан май, А витамині, бриллиантты ккті 1%-ды ертіндісі, дезинфекциялайтын препараттар, ультраклгін суле сияты эпителизациялауа бейімдейтін шаралар олданылады.
4. Мастит– ст безіні абынуы. Емшек шыны жарылуы сырттан инфекциялануына байланысты пайда болады. Маститті пайда болуына жеке гигиенаны сатамау, ст бездерін дрыс ктпеу, ст безінде стті тоырауы серін тигізеді.
Мастит безді ісінуі, жекеленген тыызданып ауруы, лимфа тйіндеріні лкеюі, организмні уыттану белгілеріні жне ызбаны пайда болуы сияты клиникалы белгілерімен аныталады.
Алдын алу шаралары:ст бездерін кыпты кту, емшекті жарылуын мезгілінде дрыс емдеу, баланы дрыс емізу, емшекте стті тоырауын мезгілінде жойып отыру.
Жаа басталып келе жатан абынуды жою шін абайлап стті сауу, емшекті жоары тартып, байлап тастау пайдалы болады. Маститті емдеу тиісті млшерде антибиотик таайындау жне заымдалан емшектен стті тгел сауып тастаудан басталады. Маститті жергілікті трлерін емдеу хирургпен бірігіп жргізіледі. Баланы заымдалан емшекпен емізу мселесі клиникалы белгілеріне анасы, баланы жадайларына байла-нысты рбір жадайда жеке шешіледі. Организмні уыттану жне ызба белгілері айын білінгенде баланы емізуге болмайды. Сауылан стті балаа беруге болама деген мселені шешу шін бактериоскопиялы жне бактериологиялы зерттеулер жргізу керек.
5. Стті тоырауы(ст зектеріні бітеліп алуы) стті кбеюімен атар
емшегі ауырады. Кейде дене ызуы ктеріледі. Бл белгілер стті тзілуімен бала еметін стті млшері теелгенде, жойылып кетеді. Егер бл белгілер жойылмай за байалса, емшекті сауып тастауа тура келеді. Бндай жадайда ст безіне жылы спиртті жылытыш салан, ішетін сйыты млшерін лайтан жн.
6. Галакторея – стті зінен зі ауы, 2 трлі болады:
а) емшектен ст сби екінші емшекті еміп жатанда ана аады,
б) ст емшектен зінен-зі емізу аралытарында да аа береді. Баланы емізе беру керек. Тек жиі емген ст млшерін тексеріп, ажет болса стеме тама беру керек.
7. Эпилепсия, истерия, босананнан кейінгі психоз.