Тадаманы статистикалы таралуы.

Таырыбы: Тадама тсіл

Бас жиынты жне тадама

Біртекті обьектілерді жиынтыын оларды сипаттайтын сапалы жне санды белгісі бойынша зерттеу керек болсын. Мысалы, бір партия ралдар бар болса, оларды сапалы белгісі ретінде стандарттылыы санды белгісі ретінде-ралды лшемі арастырылады.

Кей кезде жиынны р обьектісін ажет белгісіне атысты зерттеп, жаппай зерттеу жргізеді. Алайда, практикада мндай жаппай зерттеу салыстырмалы трде сирек олданылады.

Тадама жиынты немесе жай тадама деп кездейсо тадап алынан обьектілер жиынын айтады.

Бас жиынты деп ішінен тадама жргізілетін обьектілер жиынын айтады. Жиынты клемі деп осы жиынтыты обьектілер санын айтады.

Практикада тадаманы трлі дістері олданылады. Бл дістерді 2 трге топтауа болады.

І. Бас жиынтыты блшектеп блуді ажет етпейтін тадама, оан:

а) жай кездейсо айталанымсыз тадама;

б) жай кездейсо айталанбалы тадама;

ІІ. Бас жиынты блшектеп блінетін тадама, оан:

а) типтік тадама;

) механикалы тадама;

б) сериялы тадама

жатады.

Жай кездейсо тадама деп барлы бас жиынтытан обьектілерді бір-бірден алатын тадаманы атайды. Егер алынан карточкаларды бумаа айтармаса, онда тадама жай кездейсо айталанымсыз болады.

Типтік тадама деп, обьектілер бас жиынтыты барлыынан емес, оны рбір «типтік блігінен алынатын тадаманы атайды.

Механикалы тадама деп бас жиынты тадамаа анша обьект ажет болса, сонша топа блінетін тадаманы атайды, рбір топтан бір обьект алынады.

Сериялы тадама деп бас жиынтытан обьектілерді бір-бірден емес, жаппай зерттеуге шырайтын обьектілер «сериялармен тадап алатын тадаманы атайды.

 

Тадаманы статистикалы таралуы.

Алынан тадамалы зерттеулерді жйелендіруде таралуды статистикалы дискретті жне интервалды атарлар олданылады.

Бас жиынтытан тадама алынсын, жне х₁-n₁ рет, х₂-n₂ рет, ..., х_k-n_k рет айталанады, ал -тадама клемі. х₁ мндерін варианталар деп, ал су ретімен жазылан варианталар тізбегін вариациялы атар деп атайды. арастырылатын мндер санын жиіліктер, ал оларды тадама клеміне атынасын салыстырмалы жиіліктер - деп айтады.

Тадаманы статистикалы таралуы деп варианталар мен олара сйкес жиіліктер немесе салыстырмалы жиіліктерді тізімі аталады.

1. Статистикалы таралуды интервалдар тізбегі жне олара сйкес жиіліктер (интервала сйкес жиілік ретінде осы интервала тскен жиіліктер осындысын абылдайды) тізбегі трінде беруге болады. Мода (Мо) – кездейсо шаманы е жиі кездесетін мні

2. Медиана (Ме) – тадаманы а ортасынан блетін кездейсо шаманы мні. Барлы мндерді ранжрленген атара орналастыру керек.

Тадаманы 50% жоары не тмен орналасан мнді крсетеді.

3. Минимал мні

4. Максимал мні

5. адам

6. Орташа атесі (стандартты) – тадама крсеткішті (статистика) оны генеральды параметрінен ауыту шамасы: