Бірфакторлы дисперсиялы талдау
Дисперсиялы талдауды жргізу дісі:
1. Нлдік жне балама жорамалдарды рамыз:
Н0: топты бас орта мндер те, жне тадама орталар арасындаы айырмашылытар кездейсо, фактор олара ыпал етпейді.
H1: тадама орталар арасындаы айырмашылытар кездейсо емес жне олара фактор ыпал етеді.
2. мнділік дегейі беріледі ( мысалы, =0,05 немесе =0,01).
3. Есептеледі MSфакт жне MSкалд
Егер 
, онда нлдік жорамал абылданады.
Егер 
, онда 
Фишер статистикасы есептеледі.
4. Fтж есептегеннен кейін, Fсыни кесте бойынша Фишер таралуыны сыни мндерін табады. Ол k-1 жне k(r-1) еркіндік дрежелеріні сандарына сйкес келуі керек.
5. Fтж жне Fсыни салыстырылады.
Егер Fтж < Fсыни , онда берілген мнділік дегейінде Н 0 нлдік жорамалы абылданады жне фактор орта мнге ыпал етпейді деген орытынды жасалынады.
Егер Fтж > Fсыни, онда нлдік жорамал жоа шыарылады жне фактор ыпалы маызды деп танылады.
Дисперсиялы талдау кестесі:
| Вариациялар, дисперсиялар | Квадраттарыны осындысы (ауытулар) | Еркіндік дрежелеріні саны | Орта квадрат MS | 
| 
|
| Топаралы (фактор А) | 
| k-1 | 
| 
| 
|
| Топішілік (алды) | 
| k(r-1) | 
| ||
| Жалпы | 
| kr-1 | 
|
| Сыныулар номері | Фактор денгейі | |||
| A1 | A2 | … | Ak | |
| x11 | x12 | … | x1k | |
| x21 | x22 | … | x2k | |
| ... | … | … | ||
| nj | 
| 
| … | 
|
| Топталган орта мн | 
| 
| … | 
|
| Жалпы орта мн | 
|
Факторды р дегейі бойынша элементтерді тадама топты орта мндері:
Ауытуларды квадраттарыны жалпы осындысы:
немесе 
, мндаы 
, 
Ауытуларды квадраттарыны факторлы осындысы:
немесе 
Ауытуларды квадраттарыны алды осындысы:
мндерді шашырау дрежесін сипаттайды.
- жалпы дисперсия
- факторлы дисперсия
-алды дисперсия
Мысал: Темекі шегуді тыныс алу жолдары ауруларына ыпалы.
Белгілі бір жас шамасы категориясындаы лкейген трындар арасында екі жыл ішінде тыныс алу жолдары ауруына шыраан адамдарды саны белгіленді. Зерттеу масаты темекі шегуді тыныс алу мшелері ауруларына ыпалын статистикалы длелдеу. райсысы 4 адамнан тратын 3 топ кездейсо тадалынып алынды, оларды: І топ-темекі шекпейтіндер; ІІ- темекі шегу стажы 5 жыла дейін, ІІІ- темекі шегу стажы 5 жылдан кп.
Зерттелетін фактор А: темекі шегу.
Фактор дегейлері: А1 А2 А3 – темекі шегу стажы.
Темекі шегу факторына жауап – тыныс алу жолдары ауруларыны саны.
| Сыныулар номері | Фактор денгейі | ||
| A1 | A2 | A3 | |
1. Жорамалдарды йарамыз:
H0- темекі шегу тыныс алу мшелері ауруларына ыпал етпейді.
H1 - темекі шегу тыныс алу мшелері ауруларына маызды ыпал етеді.
k=3 r=4 n=12
| 1 діс | 2 діс |
T1=1+0+1+2=4
T2=3+2+2+1=8
T3=3+4+5+3=15
R1=12+02+12+22=6
R2=32+22+22+12=18
R3=32+42+52+32=59
R=6+18+59=83
Онда  
| 
|
, 
, яни нольдік болжам жоа шыарылады.
орытынды: темекі шегу тыныс алу мшелері ауруларына маызды ыпал етеді.
| Вариациялар, дисперсиялар | Квадратта-рыны осындысы (ауытулар) | Еркіндік дрежелеріні саны | Орта квадрат MS |
|
|
| Топаралы (фактор А) | =15,5
| k-1=2 | =7,75
|  
| 
|
| Топішілік (алды) | 
| k(r-1)= 9 | =0,75
| ||
| Жалпы | 
| к(r-1)=11 |
|
Тапсырма. Бірфакторлы дисперсиялы талдау жасау. Зерттелетін фактор серіні кшін баалау. орытындылар жасау.
р трлі текті й ояндарыны эмбриондарыны даму затыы (кндермен) зерттелді:
| Тектері | Альбиностар | Шиншилла | Голландытар | Поляктар |
| Эмбриондарды даму затыы | ||||
Тектілік й ояндары эмбриондарыны даму затыына ыпал ете ме?