Сурет бойынша гімелеуге йрету

 

Сурет бойынша гімелеу – жалпы тзету жмыстарында ЖСТД (жалпы сйлеу тілі дамымаан) бар балаларды байланыстырып жне грамматикалы дрыс сйлеуін дамытуда маызды орын алады. Оыту дістемесі сйлеуінде бзылысы бар балаларды танымды жне психикалы даму ерекшеліктерін ескере отырып рылады. Бл арнайы дайынды жмыстарын жргізуде, суреттік материалды іріктеу мен оны кезектілігі бойынша олдануда, тзетушілік жмысты рылымы мен тсіліне атысты болады. Балаларды зейініне жне кру, есту арылы абылдауына, логикалы ойлауына т.б. баытталан осындай тсілдерге ерекше назар аударылады. (132, 135-136 бет )

ЖСТД мектеп жасына дейінгі лкен топтаы балаларды байланыстырып сйлеуін алыптастыру масатында суреттік материалдармен жргізілетін келесі саба трлерін жзеге асыру сынылады:

 

Ø Топта бірнеше адам бейнеленген сюжеттік суреттернемесе сюжеті балаа таныс бірнеше сахналы ойылымдар арылы гіме растыру.(«Отбасы», «Ойын ауласы», «ысы ойын-сауытар» жне т.б.) Мндай суреттер алашында рбір кейіпкерге жеке-жеке ысаша гіме растыруа, ал кейіннен тгел бейнеленген суретке байланыстырып гіме растыруа жеіл болу шін балалара осындай ммкіндік беріледі.

Ø Сюжеттік суреті клемі бойынша шаын гіме – сипаттама растыру кезінде, бейнедегі іс-рекет орны, заттар, оиалар суретті жалпы маынасын айындауда бірінші кезекке шыады.

Ø Бейнеленген суретті іс – рекетіні дамуын жеткілікті жне толыыра, сюжеттік суретті топтамалары бойынша гімелеу. Н.Радловты сюжеті бойынша топтамалы суреттер («олшатыр», «Саыраула», «Жолбарыс жне ояндар» т.б), В.Г.Сутеевті сюжеті бойынша (серия «Находка» т.б.), В.В. Гербованы суреттік материалдары олданылуы ммкін. Оуды екінші жылында тапсырмаларды крделендіру сынылады:

- гімені суретті блек-блек бейнеленген топтамалары бойынша растыру;

- «жасырын сурет» рекеттері бойынша ;

- сондай-а андай да бір буынны алып алуы жадайында растырылады. (Н.Радловты сюжеті бойынша «Аылды кірпі», «оян мен йректер» суреттер топтамасы, Т.Б.Филичеваны, Г.А.Кашені нсаулытары бойынша сюжеттік суреттерді топтамалары т.б. ).

Ø Бір сюжеттік сурет бойынша гімелеуге йрету. Балаларды алдыы жне кейінгі оиаларды ойлап табуымен (тірек сратар арылы) сипатталады. Осы масатпен «Біз допты тарамыз», «Шар шты» т.б. суреттерді олданса болады.

Ø Пейзаж бейнеленген суретті сипаттау.

Сондай – а соы екі тапсырма оуды екінші жылында жргізіледі.

Сюжетті суреттерді гімелеп айтуа йрету жалпы абылданан дістеме негізінде келесі нсада жргізілу керек. Бірінші сабата рбір суреттерді жйелі талдау сериясы жргізіледі; сонымен оса бл балаларда масатты талдау крнекі жргізушілерімен пндік стауда абылданан. Олар "прменді" блуді, оиалар негізін (кейіпкерлерді іс-рекеттерін анытау, оларды арасындаы байланысты тсіну) жне кескінні маызды бліктерін йренеді.Осыдан кейін, о масаттаы реттілікпен бір немесе екі баланы жиынты (штатив) бойынша орналастырылады. Малім ойан сра бойынша оианы жалпы не туралы екені суреттеледі. Содан кейін балалар рбір суретке арап «тізбек» тріздес трып райсысына млімдеме жасау керек. Екінші сабата олар кезекпен бірнеше сурет фрагменті шін жне ттастай барлы сериясы бойынша гімелер райды . Оыта абылдау негізінде бастапы іс – имылды суретінде сюжеттік абылдау сынылады ( малім сраына немесе берілген лгі бойынша).

Балаларда алашы берілген сурет бойынша суреттеу гімесін руды дадыларын алыптастыру шін В.А.Езикееваны («ыс», «Кктем») таырыпты топтамасынан табиат крінісіні суреттері жне таы баса суреттер олданылуы ммкін. Суреттерді талдау барысында балалар суреттеу схемасыны мысалын мегеріп алады: жыл мезгілдеріні атын атап, белгілі бір кріністерді, оларды айындайтын орнымен бірізділікпен айтып, бейнеленген нысандарды сра ою арылы суреттейді(орман, зен, жаалау, жайылымны крінісі андай). Баланы суреттеу гімесін рып жатан кезде оан мынау секілді баыттаушы сратар ойылады: «Ал енді айыдар туралы, оны андай ааш екені туралы айт» жне таы сол сияты сратар.

Логопетті – тзету жмыстарын алыптастыруда балалара саба барысында, суреттер арылы баланы грамматикалы дрыс сйлеуді дамуын алыптастыру жне сз арасын дамыту, сздік орын кеейту мен белгілі бір бейнені апаратты жеткізу. р масат кезеінде сол масатпен оыту. Бірінші III жылды мерзімде, ммкіндігінше баланы сз орыны дамуына арай, сйлемдерді байланыстыруа арнайы тапсырмалар осылады, сол тапсырмаа байланысты з тжірибесінен немесе жымды таырыпа сйлем растырылады. Бндай тапсырмалар мектепке дейінгі балалара арналан мекемелерде – ертегілік іс – шаралар , экскурсия «демалыс ызметтерде» жне серуендеу кезінде ткізіледі. Балалар бала башада ткен мерекедегі ойындар жайлы жне экскурсияда кргендерін айтып сздік орларын молайтады. гіме педагогты сратары мен дебі бойынша тізіліп теді. Кбінде жымды мазмндаулар олданылады. жымды ралан гімені суреттер, слайд жне балаларды здері салан суреттерін олданып, оларды мірде болан жайттарын бейнелеуін мектепке дейінгі мекемелерде дамытуа болады. Жне балалара оларды гімелерін растыру шін видеофильм даярлап крсетуге болады. Бндай гімелеу дістер логопедттік жне трбиелеу сабатарында ткізіледі. растырылан гімелерден ралан, жиналан балаларды суретінен крме йымдастырса болады.