Ксіпорынны негізгі ралдарын баалау дістері

Негізгі орларды баалауды ндіріс процесінде за жылдар бойы атысып тозуына байланысты жне осы уаыт аралыындаы айта ндіруді жадайына байланысты бірнеше трі болады.

Негізгі орларды ызмет ету мерзіміні затыына, оны біртіндеп тозуына жне дайы ндірісті згеріп труына байланысты негізгі орларды нын баалауды келесі дістері олданылады:

 

 
 

 


 
 

 


Сурет 5 – Негізгі орларды нын баалауды дістері

 

Негізгі орларды бастапы ны дегеніміз – бл негізгі капиталды салуа, сатып алуа, келіп жеткізуге, орнатуа кеткен шыындардан, сондай-а сатып алу барысында тленген салы сомаларынан, рылысты салу кезінде алынан несие шін тленетін пайыз сомалары мен бл ралды белгілі масата пайдалану шін жмысын алпына келтіру жадайына тікелей байланысты кез келген шыындарды жиынтыы.

Негізгі ндірістік орларды бастапы ны - бл орларды жасатауа немесе сатып алуа шыындалан сома. Ол амортизация нормасын, амортизациялы есеп клемін, ксіпорын активіні пайдасы мен рентабельділігін, оларды пайдалану крсеткішін анытау шін олданылады.

- Негізгі орларды пайдалану процесінде олар тозып, біртіндеп бастапы нын жояды. Оларды шын лшемінен тозан нын алып тастау керек. Міне, осы негізгі орды алды ны болып табылады, яни алды н - негізгі орды бастапы ны мен тозу сомасыны айырмашылыы болып табылады.

Негізгі капиталды аымдаы ны – бл негізгі орларды белгілі бір мерзімдегі нарыты баасы бойынша бааланан ны.

Негізгі капиталды алпына келтіру ны дайы ндіріс жадайында ызмет жасап жатан сас негізгі капиталды нысанны нымен аныталады, яни сйкес негізгі капитал трлері шін осы кні аныталан нарыты баа бойынша айта баалау жолымен табылады.

Негізгі орды алпына келтіру ны - ісжзіндегі ебек ралдарыны сол периодтаы баадаы ны. Бл азіргі кездегі негізгі орды ндіруге шыындалан сома, ол орларды айта баалау кезінде ойылады. Негізгі орды алпына келтіру нын баалау шешімі тез сіп, ксіпорындарды аржылы-экономикалы крсеткішін тмендетеді.

Негізгі орларды айта баалау (индексациялау) кезінде оны осы кездегі, яни бгінгі кні жасауа кететін нына байланысты аныталады. Бл негізгі капиталды алпына келтіру ны деп аталады. Ксіпорындар мен йымдарда негізгі капиталды тиісті трде айта баалананнан бастап оларды тедестікте алпына келтіру нымен есептейді.

Негізгі капиталды тедестік ны –негізгі капиталды бастапы немесе аымдаы нынан жинаталан амортизация млшерін алып тастаандаы алан н.

Амортизацияны есептеу дістері. Амортизация млшерлері амортизация клеміне арай ерекшеленуі ммкін:

· ол уаыт бірлігіне (бір жыла) – негізгі ор ныны пайызды блігі (%);

· шыарылатын нім бірлігіне - теге;

· жмыс бірлігіне (тонна – км. жріс жолы, шу саатына) сйкес белгіленеді.

нерксіпте амортизация млшерлерін белгілеуді алдыы екі дісі олданылады.

Амортизацияны есептеу дісі деп, детте, негізгі орлар ныны орнын толтыру тсілі тсініледі.

Амортизацияны есептеуде келесі дістер олданылуы ммкін:

· нды біралыпты (тзу сызыты) есептеп шыару дісі;

· нды орындалан жмысты, ндірілген німні клемінетепе-те млшерде есептеп шыару дісі (ндірістік діс);

· жылдамдатып есептен шыару дістері: алды ныны кему (алдыты азайту) дісі; сандарды жиынтыы бойынша нын есептеп шыару дісі (кумулятивтік діс).

ртрлі негізгі капитала р трлі діс олдануа болады. Субъектіні тадап алан амортизациялы аударымын анытау дісі есептік саясата сйкес жне бір есептік кезенен екіншісіне терде бір ізділігін сатауы тиіс.

Амортизацияны біралыпты есептен шыару (тзу сызыты) дісі. Е арапайым болып табылатын бл дісте нысанны амортизацияланатын ны негізгі капиталды жмыс істейтін мерзіміні ішінде шаруашылы субъектісіні шыындарына бір алыпты осылып отырады. Бл діс бойынша амортизациялы аударым млшері тек ана нысанны жмыс істеу мерзіміні затыына байланысты деген болжама негізделінген. Бл діс бойынша р есепті жылда негізгі капитала есептелетін амортизациялы аударым сомасы осы негізгі капиталыны барлы пайдалану мерзімінде амортизацияланатын сомасын, яни бастапы н мен алды ныны айырмасын нысанны пайдалану кезеіндегі есеп беретін жылдарды санына блу арылы есептеліп шыарылады.

Мысалы: Амортизация сомасын ызмет ету мерзімі бойынша анытау мысалын арастырайы. Субъектіні сатып алан кшірме рал-жабдыыны бастапы ны – 30 000 000 теге, бес жылды ызмет жасааннан кейін болжамды алды ны 3 000 000 тегені райды. Осы мліметтерге сйене отырып, бір жылды амортизациялы аударым былайша аныталады:

(30 000 000 теге – 3 000 000 теге) / 5 =5 400 000 теге.

Бл кшірме рал-жабдыыны барлы амортизацияланатын сомасы 27 000 000 тегеге (30 000 000 – 3 000 000) те, ал оны пайдалану мерзіміне блу арылы бір жылды амортизациялы аударым сомасы табылады. Бл кшірме рал-жабдыыны пайдалану мерзімі 5 жыл боландытан барлы амортизациялануа тиісті соманы 100 пайыз деп алып, ал бір жылды амортизациялы аударым млшерін сол соманы 20 пайыз деп те табуа болады (100/5=20%). Осы амортизация млшерін пайдалана отырып, жоарыдаы крсеткішке те соманы табуа болады.

27 000 000´20/100 = 5 400 000

Осыан скес ай сайыны амортизация сомасы 450 000 теге те болады (5400000:12).

Кесте 8 - Негізгі капиталды амортизациясын біралыпты есептеп шыару дісі

 

Мерзімі Бастапы ны Амортизацияны бір жылды сомасы (теге) Жинаталан тозу сомасы (теге) алды ны (теге)
Сатып алынан кездегі: 30 000 000     30 000 000
1-ші жылды соында 30 000 000 5 400 000 5 400 000 24 600 000
2-ші жылды соында 30 000 000 5 400 000 10 800 000 19 200 000
3-ші жылды соында 30 000 000 5 400 000 16 200 000 13 800 000
4-ші жылды соында 30 000 000 5 400 000 21 600 000 8 400 000
5-ші жылды соында 30 000 000 5 400 000 27 000 000 3 000 000

 

Бл кестеден ш жадайды круге болады:

· негізгі капиталды пайдалану мерзімі ішінде оан есептелетін амортизациялы аударым сомасы згермейді (траты);

· жинаталан тозу сомасы біралыпты сіп (кбейіп) отырады;

· негізгі капиталды алды ны біралыпты азайып отырады.

Негізгі капиталды пайдалану барысында біралыпты табыс алынатын болып топшыланса ана, біралыпты діс пайдаланады, яни ол нысанны пайдалылыыны біртіндеп азайанын крсетеді.

Біралыпты дістерді біратар кемшіліктері де бар. Оларды пайдалану кезінде негізгі капитал толы амортизацияланбайды, сондытан нын жоалту, шыына шырау аупі тнеді.

ндірістік дісті пайдалану мерзімі субъектіні шаруашылы ызметіндегі згерістермен немесе техникалы крсеткіштермен шектелген жадайда те отайлы діс болып табылады.

Амортизацияны есептеуді жеделдетілген дісіні екі трі болады:

· сандарды жиынтыы бойынша нын есептеп шыару дісін (кумулятивтік);

· алды ныны кему (алдыты азайту) дісін.

Кумулятивтік діс – латын тілінен аударанда - су, жинау деген маынаны білдіреді, яни сандарды осу арылы тозу сомасы есептелінеді, демек нысанны ызмет ету мерзіміндегі жылдар санын осу арылы аныталады.

Негізгі капитал (негізгі орлар) бірнеше баыттарда талданады. Инфляцияны есепке аландаы негізгі орларды нары баасындаы динамикасы. Бл динамиканы траты баадаы шыарылан німмен салыстырып, негізгі орлардан айтарым суде ме, жо па екендігін анытауа болады.

Негізгі капиталды рылымын талдау: оны ішінде:

· ндірістік (салалы) рылымды, себебі ол негізгі орларды ндіріс (сала) бойынша блінуін крсетеді;

· технологиялы рылымды, йткені негізгі орларды активтік блігі (нім шыаруа тікелей атысатын жмыс машиналары, жабдытар) мен пассивтік блігіні (имараттар, салынымдар, т.б.) араатынасын крсетеді;

· жасты рылымын, негізгі орларды ызмет ету уаытына байланысты сипаттайды. Машиналар мен жабдытар бойынша азастан нерксібінде орташа ызмет ету уаыты – 25 жыл.

Негізгі орларды жаартылуын, шыуын жне тозуын талдау:

Кжан = Фкірс

Кш = Фжб

мндаы Фкір, Фж – бір жыл ішінде кіргізілген жне жойылан негізгі орларды ны, теге

Кжан, Кш – жаарту жне шыу коэффициенттері

Фб, Фс – негізгі орларды жылды басындаы жне жылды соындаы ны, теге

Негізгі капиталды технологиялы дегейі. Ол ішкі жне сырты нарытаы фирманы бас бсекелестерімен салыстыру арылы аныталады

Негізгі орларды олдануды тиімділігі ртрлі коэффициенттермен аныталады:

· негізгі орларды уаыт лшемінде олдануды жеделдету коэффициентімен, оны ішінде жабдытарды сменалы жмысыны коэффициентімен

· ндірістік уатты олдануды коэффициентімен, яни жабдыты наты уатын жаттаы уата блу арылы

Негізгі ндірістік орларды орайтарымы жне німні орсыйымдылыы. Негізгі ндірістік орлар жиынтыын пайдалану дегейін сипаттайтын нерлым жалпылама крсеткіш – орайтарымы крсеткіші, ол сала, ксіпорын немесе нысанны негізгі ндірістік орларды бір тегесіне ндірілген нім дегейін білдіреді. Бл крсеткіш белгілі бір кезеде (жылда) ашалай (немесе табии) шыарылан нім клеміні К ксіпорынны, негізгі ндіріс орларыны жалпы орташа жылды тедестік нына Н (тозуды есептеп шыармай ) атынасымен аныталады:

= К / Н

мндаы: –орайтарымы;

К- ндіріс клемі;

Н – негізгі ндірістік орларды орташа жылды ны.

орайтарымына кері крсеткіш - німні орсыйымдылыы негізгі ндірістік орларды орташа жылды ныныбелгілі бір кезеде (жылда) ашалай немесе табии трде шыарылан нім (тауарлы, жалпы) клеміне атынасымен аныталады:

С = Н /К

німні орсыйымдылыы- орайтарымына кері шама. Ол шыарылатын німні рбір тегесіне келетін ор лесін крсетеді. Егер орайтарымы жоарылауа бейім болса, онда орсыйымдылыы – тмендеуге бейім келеді.

Ксіпорын жмысыны тиімділігі, кбінесе, негізгі ндірістік орлар ныны жмыскерлер санына (жмыскерлер, нерксіптік-ндірістік персонал) атынасымен аныталатын ормен жабдыталудегейімен аныталады. Бл шама рдайым жоарылап отыруа тиіс, себебі оан техникалы жаратану, демек ебек німділігі туелді болады.

ндірістік негізгі орды рылымы оам арасында салынатын аражат салмаыны айырмашылыын крсетеді. Яни актив блігінде негізінен ндірісті айнымалы аржыларыны жмсалуы кзделеді. Сондай-а ндіріске ызмет ететін шешуші блімні жне ндірісте сипатталуа ммкін болатын ксіпорын шыаран бйым, сонымен атар рал-саймандар яни німді ндіруге атысатын негізгі орлар жатады. Негізгі орды актив блігіні суі ндірісте ебек німіні артуына ндірісті тиімді дамуына сер етеді. Пассив блігіне имараттар, транспорттар, беріліс ондырылар жатады. Олар ндіріс процесінде бірнеше рет атысып ндірісті актив блігіні тиімді жмыс жасауын амтамасыз етеді.

Жоары крсеткішті ор айтарымынан шыарылан баса да нім шарты, ндірістік негізгі ор айналымыны лес нына те. Сондытан ксіпорынны ашалай жинаын кбейту, зіндік нды тмендету, ндіріс шартын сіру, негізгі ор рылымын жасартуды арау. Негізгі ор есеп жне жоспарын ашалай немесе заттай лгіде жргізеді. Негізгі орлар баасы амортизациялы есеп клемі, тозу дегейі шін ажет.

Негізгі ор баасыны оларды ндіріс процесіне атысуына байланысты бірнеше трі бар. Олар:

1. Бастапы н

2. алды н

3. алпына келтіру ны

Сондытан ксіпорын шін, аржылы крсеткішіні тмендетілген баасын амортизация коэффициенті абылдайды.

Негізгі ксіпорынны айналымы мына сатылардан трады:

1. Негізгі орларды тозуы: табии жне моралды тозу.

а) табии жне моралды тозуы, яни ебек ралыны ттыну баасын жойан кез.

Табии тозу мына жадайда болады:

- Дайын німні нымен алпына келтіретін ебек ралыны пайдалану процестері

- Ебек ралдарыны іске пайдаланылмай труына ралдарды ны

жойылады.

Негізгі орды бірдей элементтері табии тозу тесіздігінен шыарылан. Толы жне ішінара тозуды негізгі ордаы айырмашылыы: толы тозу- шін ора жаадан тарату немесе айырбастау (негізгі ордаы капиталды рылысты тозуын аымды ауыстыру), ішінара тозу- жолды ремонттарды теу.

Табии тозу ндірістік ызмет мерзімін процентпен белгілейді, яни мына формуламен аныталады: (Иф)

Иф=Tф/Tн*100

Мндаы Tф-ндірістік негізгі орды наты ызмет мерзімі, жыл

Tн-нормативті ызмет мерзімі, жыл.

Кездейсо, наты ызмет мерзімін салыстыру млшері немесе оны алдын-алу, табии тозу пайызы мына формуламен аныталады:

Ифффв*100

Мндаы: Тф- ндірістік негізгі орды наты ызмет мерзімі, жыл

Тв-ндірістік негізгі орды ызмет мерзіміні ммкіндігі, жол экспортын санау, жыл.

б) моралды тозу кнеруден туады. Негізгі аржы конструкциясы німділігі, тиімділігі, немділігі бойынша аныталады. Негізгі ндірістік орды нсыздануы.

Моралды тозу клемін баалау:

1. Негізгі капиталды толы жне алашы ны = ебек ралын оны пайдалану баасы бойынша сатып алу.

2. Негізгі капиталды алды ны - толы ны - амортизация

3. Негізгі капиталды алыпа келтіретін ны - іс жзіндегі ебек ралдарыны сол периодтаы, баадаы ны

Моралды тозуды алашы лгісінде (ИМ1) бастапы нды алпына келтіру, негізгі орды салыстырмалы баасы мен немесе пайызбен аныталады. Оны формуласы мынадай болады:

ИМ1н - Пс / Пн * 100

Мндаы Пс жне Пн - ндірістегі жаа жне моралды кнеру машиналарыны сйкестігі.

Табии жне моралды тозу есебінде орды алпына келтіру ны, ызмет мерзімі алмастырылан жне амортизация нормасы мен суммасын анытау кзделген.

Келесі топ крсеткіштері негізгі орды актив блігін пайдалану дегейін жне ндірістік уатты, сонымен атар оларды пайдалануды жасарту ммкіншіліктеріні жасырын резервтерін сипаттайды. Олара негізгі орларды интенсивті, экстенсивті, жне интегралды пайдалану коэффициенті кіреді.

Экстенсивті пайдалану коэффициенті (Кэ), Н актив блігін пайдалану дегейін сипаттайды. Ол рал-жабдытарды істелген уаытты орды календарлы уаытына атынасы (Тк):

Кэф/ фреж

рал-жабдытарды экстенсивті пайдалану коэффициентіні мні бірлікке жаындауы тиіс

Интенсивті пайдалану коэффициенті (Ки)- бл крсеткіш маштналар мен жабдытарды пайдалану дегейін мінездейді:

Ки = Пф / Пв

Мндаы, Пф – машиналар мен жабдытарды наты ндірісі;

Пв – машиналар мен жабдытарды ндірістік ммкіншілігі.

Интегралды коэффициент (Кинт) - бл крсеткіш маштналар мен жабдытарды уаыт жне уаттылыы бойынша пайдалану дегейін мінездейді:

инт) = Кэ * Ки

Негізгі орларды амортизациясы. «Амортизация» термині тікелей маынада негізгі орларды лімі жотыын, оларды тозуды толтыру, алыптасу ммкіндіктерін білдіреді.

Амортизация процесі негізгі орларды ызмет ету уаыты ішінде зіні нын блектеп шыарылатын німге ауыстыруын жне ттынылан негізгі орларды теу шін осы нны келесі пайдалануын айтамыз.

Негізгі орларды ауыстырылан нім рамындаы ны ндіріс сферасынан кетіп айналу сферасына тседі.

німді шыараннан кейін сйкесінше негізгі ор нына ауыстырылан аша блігі амортизациялы ора тседі, онда толы млшерге дейін негізінде бастапы нына сйкес жиналады (тозан негізгі орларды шегергенде). Бл амортизациялы ор (жиналан аша сомасы) тозан негізгі орлар орнына жаа негізгі орларды затты элементтерін сатып алуа пайдаланылады, яни негізгі орларды айта алыптасуы жреді.

Амортизацияны негізгі функциялары – айта ндірісті амтамасыз ету, негізгі орларды есебі жне айта алыптасуы.

Одан баса аныталан дегейде негізгі орларды толы пайдалануын арастырып ынталандырушы ызметті де орындайды: рал-жабдыты ызмет ету мезгілі анша за болса, сонша кп нім шыарылады жне сонша тез негізгі орларды ны ауыстырылады.

Шаруашылы практикада амортизацияны есептеу шін амортизациялы аударымдар олданылады, яни аударылан нны ашалай крінісі.

Амортизациялы аударымдар німні, жмысты, ызмет крсетулерді зіндік нын райтын негізгі бір элементтері болып табылады. Амортизациялы аударымдарды сомасын ктеру немесе тмендету ндірісте шыындарды, осылан жылды табысты млшеріні бзылуына, сйкесінше салы салуда айшылытара алып келеді.

Амортизацияны объективті негізі болып ндірістік рдісте жне бааны алыптасуында ебек ралдарыны атысу ерекшеліктері табылады. Осыдан негізгі орларды жмыс уаытыны затыы оларды ны бір ндірістік циклда німге тгел емес блшектен ауыстырылады, оларды табии жне моральды тозу шамасына байланысты. Амортизация нім ныны бір блігі есебінде бірнеше кезедерден теді: бітпеген ндіріс элементі ретінде, дайын жне шыарылан нім ретінде. Бітпеген ндіріс жне дайын нім кезедерінде оны озалысы айналым ралдарыны аванс беруін ажет етеді.

Амортизациялы аударымдар шыып кеткен негізгі орларды айта ндіруге баытталады. Сондытан етуіні барлы кезеіндегі амортизациялы аударымдар оны бастапы нына те болуы керек, оларды жоюдан тскен таза тсімінен баса болуы керек.

німге ауыстырылан н клемі келесіндей аныталады; біріншіден негізгі орларды бастапы нымен, бастапы н анша жоары болса, сонша негізгі орлар ныны ауыстырылатын блігі кп болады.

Екіншіден, бл млшер негізгі орлар трімен аныталады, мысала: нерксіпте имараттарды млшерлі ызмет ету уаыты 30-50 жыл (ндіріс мамандыына байланысты), ал машиналарды жне рал-жабдытарды ызмет ету уаыты – 3-15, 15-20 жыла дейін.

шіншіден, німге ауыстырылатын негізгі орлар ныны млшері ндіріс мамандыыны саласымен де шартталан: бір салаларда нерксіптік нім ндірісіне шыын амортизация лесі нерксіптердегі орташадан жоары, бірінде тмен болады.

Амортизациялы аударымдарды клемі норма амортизациясы бойынша негізгі орларды бастапы нынан оларды жмыс уаытыны млшерін есептеумен аныталады.

Осыан байланысты амортизация нормасы мына формула бойынша аныталады:

На = Фп (б) – Фп / Фп · tсл · 100%

Мндаы, На – жыл ішіндегі амортизация нормасы (%);

Фп (б) – негізгі орларды бастапы ны;

Фп – жойылатын н;

tсл – негізгі орларды жмыс жасау мерзімі.

Амортизация нормасы негізгі орлар ныны жылды процентін теумен байланысты. Амортизация нормасы амортизациялы аударымыны жылды млшеріні негізгі орларды ортажылды нына атынасымен аныталады.

Кпшілік салаларда ндірісті технологиялы ерекшеліктеріне, рал-жабдытар жмысыны ауыстырылуына жне режиміне, жасалан жмысты жктеме дегейіне жне табии клеміне, сырты ортаны шарттарына, географиялы орналасуына (объектілерді) жне т.б. факторлара байланысты амортизация млшері ктерілуі немесе тмендетілуі ммкін.

Амортизация нормалары экономикалы ошауланан жне негізгі орларды уаытында тлеуге баытталуы ажет. Оларды есептегенде негізгі орларды экономикалы лайыты жмыс жасау уаытын келесі факторларды есебімен дрыс анытау маызды болып табылады: моральды тозуы (бірінші жне екінші трі); техникалы айта ралдануыны перспективалы жоспары; рал-жабды балансы; модернизация ммкіндіктері жне капиталды жндеу. Амортизация дегейі капитал салымдарыны жне жаа техниканы тиімді вариантын тадауда маызды роль ойнайды.

Бухгалтерлік есепті 6 стандартына сйкес амортизацияны есептеу шін келесі дістер олданылады:

1. Біралыпты нды тізімнен шыару;

2. Жасалан жмыс клеміне сйкес нды тізімнен шыару (ндірістік діс);

3. Жеделдетілген тізімнен шыару:

а) кішірейетін алды

б) сандарды сомасы бойынша нды тізімнен шыару (коммулятивтік діс).

Бір алыпты нды тізімнен шыару дісі – объектіні амортизацияланатын нын ай сайын те сомада тізімнен шыару. Бл діс негізгі орларды объектісін пайдаланудан тскен пайда оны пайдалану уаытыны р кезеінде бірдей деп болжаан кезде олданылады, яни объектіні алатын пайдалылыы біралыпты болады.

ндірістік діс амортизациялы аударымдар тек ана объектіні пайдалану мерзімен аныталады, яни амортизация сомасыны жне ндірістік уаттылыты арасында тікелей байланыс бар. Бл кезде амортизацияны анытау шін жмыс жасау мезгілі ескерілмейді. ндірістік ауттылы нім шыару бірлігімен, олдану саатымен, жріс бірлігімен жне т.б. берілуі ммкін. Активті алды ны жойылу нына жеткенше ндіріс уаттылыына тіке тепе-те жыл сайын тмендей береді. Бл діс олдану уаыты техникалы крсеткіштерге немесе субъектті шаруашылы ызметінде згерулермен шектеулі болан кезде олайлы.

ндірістік дісті тадауда объектіні ндірістік уаттылыын пайдаланудан байланысты амортизацияны ауыту клемі жылдан жыла амортизацияны згеретін тенденциялар туралы наты анытамалар бермейтінін жне зіндік нды жне аржылы жадайын анытауда тікелей серін тигізетінін ескеру ажет.

Технологияны жетілдіру жадайында рал-жабдытар моральды тез тозады. Сондытан аржылы шарттарды ру масатында ндіріске ылыми техникалы жетістіктерді енгізуді тездету шін жне негізгі орларды жаартуда мдделігін ктеру шін субъектілер амортизацияны жеделтілген есептеу дісін олдануларына болады:

а) сандарды сомасы бойынша нды тізімнен шыару дісі (коммулятивті);

б) кішірейетін алды дісі.

Сандарды сомасы бойынша нда тізімнен шыару дісі есептік коэффициентін анытаудан трады, коэффициент блімі пайдалы жмыс істеу жылдарыны сомасына те, ал алымы кері атардаы ызмет мезгіліні алан жыл млшерінен трады. Бл коэффициент р трлі олдану мезгілінде р трлі, біра амортизацияланатын нны траты млшеріне олданылады. Бл дісті олдананда бірінші жылдары амортизациялы аударымдар сомасы келесі жылдара араанда айтарлытай жоары болады.

Кішірейетін алды дісі амортизацияны есептеу бастапы нмен емес балансты нмен жргізуден трады. Тіке сызыты дісте амортизация нормасы екі еселенеді. Бл кезде амортизация сомасы жылдан-жыла тмендейді, алашы жылдары ол айтарлытай кп болады. Амортизацияны есептеген кезде алды нды жойылу нына дейін тмендету шін пайдаланатын амортизация сомасы млшерімен шектелетін соы жылды оспаандаы жоспарланатын жойылу ны амортизацияны есептеген кезде ескерілмейді.

Бекітілген орнатылан тртіптегі сйкескен инвентарьлы объектіні амортизация нормасы скен кезде ксіпорынны жеделдетілген амортизациясын есептеу біралыпты діс базасында жргізеді.

Соы жылдары дамыан елдерде машиналарды нын тез тізімнен шыарудан жаа дісі – амортизацияны регрессивті жне прогрессивті дістер комбинациясы олданылады.