Ебек німділігі

 

Ксіпорында ебек ресурстарын пайдалануды тиімділігін жмыс уаыты бірлігінде ндірілген нім санымен аныталатын ебек німділігі сипаттайды.

Ебек німділігі – бл ксіпорын жмысшыларыны ебегіні экономикалы тиімділігін сипаттайтын крсеткіш. Ксіпорында ебек німділігіні дегейін баалау шін жалпылама, жеке жне кмекші крсеткіштер жйесі олданылады.

Жалпылама крсеткіштерге: бір жмысшыны орташа жылды, орташа кндік жне орташа саатты нім ндіру клемі, нды лшемдегі бір жмысшыа шаандаы орташа жылды ндіру клемі жатады.

Ал жеке крсеткіш болып 1 адам-кндегі немесе адам-сааттаы заттай нысандаы німні белгілі бір тріні ебек сыйымдылыы табылады.

Кмекші крсеткіштерге: жмысты белгіленген бір трін орындауа кететін уаыт шыындары немесе уаыт бірлігінде орындалан жмыс клемі жатады.

Ебек німділігін баалау шін жалпы, жеке жне кмекші крсеткіштер олданылады. Жалпылама крсеткіштерге орташа жылды, орташа кндік, орташа шыатын ебек німділігі жатады. Жеке крсеткіштерге белгілі бір трдегі нім бірлігіні ндірісіні уаыт шыындары жатады. Кмекші крсеткіштерге белгілі бір нім трін ндіруге кеткен уаыт шыыны жатады.

Ебек німділігіні жалпылама крсеткіштеріне бір жмыскерді орташа жылды нім німділігі жатады. Оны клемі тек ана жмысшылар ндірісіне байланысты емес, сондытан жмысшылар санына, нім санына, орындалан кндер жне затыына байланысты.

Аналитикалы талдау барысында жмыскерді орташа жылды ебек німділігі бір жмысшыны бір жылдаы істеген кндері, жмыс затыыны кндер бойынша жне орташа саатты німділігіне байланысты.

ГВ=Д * П * ЧВ

мндаы, ГВ– орташа жылды ебек німділігі;

Д – бір жмысшыны бір жылдаы істеген кндері;

П – жмыс затыы;

ЧВ- орташа саатты німділігі.

Ебек німділігіні крсеткіші ретінде орташа саатты німділігі міндетті трде талданады, оан жмыскерлерді орташа кндік жне орташа жылды німділік туелді болып келеді.

Орташа саатты німділікті талдау шін німні ебек сиымдылыы жне оны баасына байланысты. Бірінші топ факторына техникалы ндіріс, йымды ндірісі, ндіріссіз уаыт шыыны. Екінші топа нім ндіріс клеміні згерісі, тасымалдау ндірісі жатады.

Жоспар жне наты баса орташа саатты німділікті таы 3 шартты крсеткіштерін талылау ажет.

Орташа саатты ндірім крсеткіштерді бірінші шарты.

ЧВусл1 = (ВПф +;- ВПстр) / (Тф – Тн +;- Тэ)

мндаы, ВПф– наты кмекші крсеткіштер.

ВПстр – кмекші крсеткішті рылымды ілгерімі.

Тн– жмыс уаытыны німсіз шыыны.

Тэ– жоспардан тыс немділік енгізу шарасы.

Екінші шартты крсеткіш – бл крсеткішті біріншісінен айырмашылыы Тэолданылмайды.

ЧВусл2 = (ВПф +;- ВПстр) / (Тф – Тн)

шінші шартты крсеткіш – бны айырмашылыы екіншісінен жмыс уаытыны німсіз шыыны олданылмайды.

ЧВусл3 = (ВПф +;- ВПстр) / Тф

Орташа саатты німділік дегейіне сер ететін факторлар шін корреляциялы-регрессиялы талдау лкен роль ойнайды. Орташа саатты німділігіні кп факторлы корреляциялы моделіне мына факторларды енгізуге болады: ормен жаратандырылу жне уатпен жаратандырылу ебегі, жоары жне орта квалификациясы бар жмысшыны пайызы, ралдарды орташа олдану мерзімі жне таы баса.

Осы факторлар арылы жмысшыны орташа жылды німділігін анытау шін, ол шін алынан орташа саатты німділік сімін бір жмыскерді істелген саат санына кбейтеміз.

ГВхі = ЧВхі * Дф * Пф

Жмысшыны орташа жылды німділігіне серін анытау шін, алынан жмысшыны орташа жылды німділігін ндірістік-нерксіптік ызметкерлерді наты лес салмаына кбейтеміз.

ГВхі = ГВхі * УДф

Осы факторларды нім шыару клеміні згерісіне серін есептеу шін, жмысшыны орташа жылды німділік сімін і –нші факторы бойынша нерксіптік-ндірістік ызметкерлерді тізімі бойынша орташа санына кбейтеміз.

ВПхі = ГВхі * ПППф

немесе і-нші фактор бойынша орташа саатты німділік згерісін кбейтеміз жмыс кніні затыына, бір жмыскерді бір жылда істеген кндер санына, жмысшыны лес салмаыны жалпы санына жне ксіпорын жмысшыларыны тізімі бойынша орташа санына кбейтеміз.

ВПхі = ЧВхі * Пф * Дф * УДф * ПППф

Ебек німділігіні жоарлауын амтамасыз ету шін наты шара ойластыру керек жне жмысшыны орташа саатты, орташа кндік, орташа жылды німділігіні резервін анытау керек.

Ебек німділігіні жоарлауына жету шін мына жадайлармен байланысты:

а) нім шыысыны жоарлауы ксіпорынны барлы німділік уаты арылы, себебі бл жадайда німділікті тек ана жмысшыны уаыт шыынын згермелі блігі жоарлайды, ал траты блігі згеріссіз алады. Аыр аяында нім шыару уаытыны шыыны тмендейді.

б) ебек німділігіні ысарту шыыны арылы ндіріс интенсификациясы, сапа німіні жоарлауы, ндірісті механикалы жне автоматикалы комплекстеріне енгізілуі, ндірісті техника жне технологиялы жааруы, уаыт шыынын ысарту арылы ндіріс йымын жасарту.

Орташа саатты німділік резервтеріні жоарлауын мына крсеткіштер арылы есептеуге болады.

РЧВ = ЧВв – ЧВф = ВПф + РВП / Тф - РТ + Тд – ВПф / Тф

мндаы, РЧВ – орташа саатты німділік резервіні жоарлауы.

ЧВв,ЧВф – ммкін жне наты орташа саатты німділік дегейі.

РВП – жалпы німні жоарлату резерві.

Тф - нім шыарылымны жмыс уаытыны наты шыыны.

РТ – жмыс уаытыны ысарту резерві.

Тд – осымша ебек шыыны.

Резерв сімін орташа саатты німділікті жмыс кніні жоспарлы затыына кбейтсек, резерв сіміні орташа кндік німділігін аламыз. Егерде осы резервті бір жмыскер уаытыны жоспарлаан клеміне кбейтсек, онда резерв сіміні орташа жылды ндірімін аламыз.

нім шыысын жоарлату резервін анытау шін, ол шін орташа саатты німділікті кбейтеміз барлы жмысшыны жмыс уаытыны жоспарланан орына.

РВП = РЧВ * Тв

Ебек німділігіні резерв сімін белгілі бір шара ткізу арылы мына формуламен есептеуге болады.

РПТхі = РЧР %хі / 100 - РЧР %хі

мндаы, РЧР %хі - жмысшылар саныны салыстырмалы ысарту пайызы