Инновацияларды маызы мен жіктелуі

Нарыты экономикадаы ылыми ызметті нтижелерін пайдалану ммкіншілігіні мол болуы, «инновация» деген экономикалы категорияны мірге келді. оамды атынастардаы пайда болан осы былыс «жаалы енгізу» деген маынаны білдіретін «инновация» сзімен атала бастады.

«Инновация» сзі 1440 жыл француз тіліндегі «жаыру жне жаа» намесе «зат жасауды жаа жолы» деген маынаны білдіретін «innovatіon» сзінен пайда болан.

«Инновация» термині, «жаалы» жне «ашылым» тсініктерімен тыыз байланысты болады. «Жаалы» тсінігі, адаммен шыарылан жаа ралдар, механизмдер, жабдытармен тсіндіріліеді. «Ашылым» тсінігі, брын белгісіз болан мліметтерді алу рдісі жне брын белгісіз болан табии былыстарды крінісімен тсіндіріледі. Инновацияа араанда, ашылым термині е алашы сатыда жасалады жне андай да бір кіріс алу масатын кздемейді.

азіргі кезде бл инновацияа деген кп кз-арас бар, ркім ртрлі анытама берген, соларды е алашысы жне инновация теориясын алыптастырушы - Й.Шумпетер болатын. 1920 жылдары Австриялы алым Й.Шумпетер зіні «Экономикалы су теориясы» ебегінде алаш рет инновация тсінігіне кіл аударды. Оны ойынша экономикалы тратылыты жаашыл ксіпкерлер бзады. Бл ксіпкерлер рынока жаа нім енгізіп сонысымен баса ксіпкерлерді бсекелестікке шаырады. р ксіпкер бсекеден озу шін, з тарапынан баса да жаа німдер ойлап табуа мтылады жне мжбр болады. Й.Шумпетерді айтуынша р ксіпорынны ішкі факторларын жаадан біріктіру арылыда да жаалы алуа болады деді. Й.Шумпетер теориясы бойынша жаа комбинацияларды бес трі бар, олара:

· жаа німді алыптастыру;

· жаа технология пайдалану;

· ндіріс рдісін йымдастыруды жаа трлерін пайдалану;

· сатуды жаа рыноктарыа шыуы;

· ресурстарды жаа трлерін немесе жаа айнар кздерін пайдалану жатады.

Й. Шумпетерден кейін Джеймс Брайен Куинн инновацияны жалпы сипаттарына тоталып келесілерді атады: ажеттіліктерді анааттандыруа баытталады; ытималды сипата ие; крделілігімен ерекшеленеді; кп уаытты талап етеді; кедергіні пайда болуына, арсыласуа, тотатылыма жне шапша дамуа бейім деп атап крсетті.

Аылшынша-азаша сздікке сйкес, «инновация» - жаадан енгізу, жаашылды, згеріс. Дегенмен интеллектуалды ебекті нтижесі болып жаашылды табылады. Жаашылды, ыса маынада – интеллектуалды ызметті жемісі, ке маынасында – ноу-хауды, тымды сыныстарды, тауар белгісіні, патентті, нертапышты, ашылымдарды бейнесінде жасалан инновациялы дерісті нтижесі. Егер, жаадан енгізуді экономикалы немесе леуметтік ндылыы болмаса, ол инновация ретінде саналмайды, йткені инновация болуы шін белгілі бір пайдалы серді амтамасыз ететін инновациялы дерісті ндіріске енгізген нтижесі болуы ажет.

Ал В.А. Макаренконы редакциясымен шыан заманауи тсніктер мен терминдерді ысаша сздігінде толыыра анытама берілген. «Инновация (аыл. innovation – жаа енгізу, жаалы, лат. innovation – айта жаару, жаару) бл:

· техникалар мен технологияларды буынын амтамасыз ету шін, экономикаа аржы салу;

· ылыми-техникалы дерісті нтижесі болып табылатын жаа техника, технологиялар ойлап табу;

· жаа идеяларды жасау мен жинатау, жаа теория, модель жасау, оларды жзеге асыру: айталанбайтын, жеке саяси бадарламалар;

· тіл білімінде – жаа скін, салыстырмалы жаа былыс, сіресе морфологияда.

азіргі олданыстаы «Инновациялы ызмет туралы» азастан Республикасыны Заыны 1-бабы бойынша, «инновация – жаа немесе жетілдірілген нім, жаа немесе жетілдірген техникалы прогресс, жаа йымдастырушылы техникалы, аржылы – экономикалы немесе баса да нерксіп немесе оамды басару салаларына прогрессивті ыпал ететін, р трлі оамды атынастар салаларындаы шешімдер ретіндегі жзеге асырылынан, инновациялы ызмет нтижелері». Е алдымен, бл анытамада инновацияны ыты атынастардаы трлі кріністері крсетілген. Екіншіден, инновация – инновациялы ызметті нтижесі ретінде келтірілген.

Инновация тсінігіні базалы ртрлі анытамалары бар. леуметтік маынасы жаынан Г. Мюлганны айтуы бойынша леуметтік инновация – бл негізгі масаты леуметтік баытты білдіретін, йымдарды кмегімен таралатын, леуметтік ажеттіліктерді анааттандыратын ызмет крсету жне инновациялы ызмет. Аталан автор негізгі масаты табыс табу болып табылатын леуметтік жне бизнес инновациялар аралыындаы айырмашылыты крсеткен. Бірата леуметтік инновацияны тымды лгісін крсететін луметтік ксіпкерлік, бір кезде леуметтік мселелерді шешеді жне ттынушылар мен ксіпкерлерге табыс табуа ммкіндік береді.

Т.А. Тумина леуметтік инновацияларды былай анытайды:

· ызметтерді жаа немесе жетілдірілген німдері жне технологиялары, соны ішінде е біріншіден халыты мір сру дегейін ктеруге жне адам капиталын дамытуа баытталан леуметтік басару технологиясы;

· осындай жаалытарды жасау жне тжірибеде жзеге асыру рдістері дтте жобалы ызмет аидаларына негізделеді. Бл жадайда леуметтік инновация леуметтік баыттаы инновациялы ызметті нтижесі жне рдісі ретінде крсетілген.

Ю.Ф. Косинцева леуметтік инновациямен материалды-техникалы инновацияны ажыратуды сынады. Ол леуметтік инновацияны жаа, ойлап табумен, игерумен, олданумен байланысты жаалытарды оамда тарату мен байланыстырды. Ю.Ф. Косинцева леуметтік инновацияларды топтамасын сынды. Мазмны жаынан леуметтік инновациялар келесідей блімдерге блінеді:

· экономикалы (ебкті леуметтік йымдастыру жне материалды ынталандыру саласындаы инновация);

· йымдастырушылы - басарушылы (жаа йымдастырушылы рылымдар, ебекті йымдастыру формасы, шешім абылдау жне оларды орындалуын баылау);

· леуметтік-басарушылы (жым ішіндегі арым-атынасты згеруі);

· ыты (ы объектілері мен субъктілері арасындаы жаалы);

· саяси (леуметтік топтар арым-атынасы саласындаы масатты згерістер).

Экономикалы маынасы жаынан менеджмент теориясында жне тжірибеде олданылуы жаынан инновацияны бес тобын бліп крсетуге болады.

ртрлі экономикалы анытамалар тсінігі жаа технологияларды олдануда, инновациялы ызметті коммерцияландыруда, леуметтік жйеде, экономикалы дамуда жне леуметтік-экономикалы саясатты баыттарын алыптастыруда олданылады. Экономикалы маынасы жаынан инновацияны келесідей бес топа бледі.

 

Кесте 14 - Инновацияны экономикалы мазмны жаынан блінуі

 

Инновация ... ретінде	Анытамасы
Масат	Инновация – шыармашылы ойды жзеге асыру Инновация – жаалы ашу мен жаа ойларды экономикалы, техникалы, леуметтік жне де баса салалардаы енуі. Инновация – экономикалы тиімділікті, сапаны, йым ттынушыларыны жаалытар енгізілуі арылы анааттандырылуын жоарылату
Стратегия	Инновация – білімні ашаа айналуы Инновация – ксіпорынны леуметтік немесе экономикалы леуетіні масатты згеруі Инновация – жаалытарды жасау траекториясы
рдіс	Инновация – жаалытар енгізу жолымен жасарту рдісі Инновация – жаа ойларды тымды олдану
Нтиже	Инновация – инновациялы рдісті соы нтижесі. Инновация – жаа ой, діс немесе рал. Инновация – ызметтегі жаа аспектіні алыптастыратын згеріс.
Жйе	Инновация – йым жне білімді німге айналдыру ортасы мен адамдар арасындаы крделі арым-атынас жйесі. Инновация – адамдар арасындаы арым-атынастар жйесіні згеруі

 

Инновация тсінігіне баса да алымдарды кзарасы бар, соларды бірі Р. Нельсон. Ол экономикалы эволюцияда бірінші рет инновация тсінігіне байланысты екі рдісті атады, олар ндірістік инновацияларды пайда болуын білдіретін «згермелілік» (variation) жне бсекеге тзімді жне бейімделгіш «тадау» (selection) рдісі деді. Ал Л. Водачек инновацияны «Ксіпорынны жйе ретінде ызмет етуіні масатты згерістері» деп.

Экономикалы зерттеулерді барысында инновацияа деген екі кзарасты байауа болады, яни инновация шыармашылы рдісті нтижесі ретінде жне жаалы енгізу рдісі ретінде. Я. Кук жне П. Майерс инновацияны нарыта жзеге асатын, пайда болан идеядан бастап дайын німге дейінгі толы рдісті айтты. Б. Твиссте инновацияны рдіс деді біра ол жаа жасалым экономикалы мазмна ие болатын рдіс деді.

Инновация терминіне, алаш рет идеяны пайда болу кзіне байланысты П. Друкер келесідей типология сынды:

· инновацияны негізінде ктпеген оиа жатыр;

· инновацияны негізінде аиат жне оны кре алу арасындаы сйкессіздік жатыр;

· инновация, ндіріс рдістеріні сранысына негіз болып табылады;

· инновация, нарыты немесе саланы рылымыны згерістеріні нтижесі;

· инновация, демографиялы згерістер негізі болып табылады;

· инновация, ндылытарды белгілеу жне кіл-кйдегі, абылдаудаы згерістерді негізі;

· инновация жаа білімні негізі болып табылады.

Друкерді айтуы бойынша инновация ол жаа білімні негізі жне те маызды болып табылады. Сонымен атар оны растыран инновация теориясыны таы бір аспектісі ылыми-техникалы жаалытарды ртрлі білімдерді негізінде жасалатындыы жне ол білімні ылым мен техникаа атысы болуы міндетті емес.

К. Фриман, Дж. Доси. К. Перес здеріні зерттеу дістемесінде экономикалы динамиканы жне экономикалы суді негізгі озаушы факторлары деп келесілерді крсетті: инновация негізінде бсекелестік; экономикалы дамуда білім мен зияткерлік асиет маызды рл атарады жне инновациялы ызметті институционализациялау оны мазмны мен рылымына тікелей сер етуші фактор балып табылады.

Инновация теориясын зерттей келе біз ртрлі кзарастара кездестік. Біреулер инновацияны зияткерлік ызметті нтижесі десе, баса біреулер оны белгілі бір саладыы згерістерге теейді, ал кейбір алымдар инновацияны білімді німге айналдыру дейді. Соы жылдары инновацияа брын нарыта болмаан жаа немесе жетілдірілген нім деген анытама берілген. Сонымен халыаралы стандарттара сйкес инновация - (инновациялы ызметті соы нтижесі) жаа немесе жетілдірілген німге айналан, жаа немесе жетілдірілген технологиялы рдіс нарыына енгізілген, тжірибе жзінде пайдаланылатын немесе леуметтік ызметтерге атысты пайдаланылатын инновациялы ызметтерді соы нтижесі.

Инновацияны ртрлі анытамаларын талдау нтижесінде, инновацияны спецификалы мазмнын згерістер райды, ал инновациялы ызметті негізгі функциясы згеріс функциясы болатынын анытады.

 

Сурет 19 - Инновацияны негізгі масаттары

 

Бізді бдан байайтынымыз, осы уаыта дейін инновация терминіне бір траты анытама берілмеген. Біз инновация тсінігіне атысты ртрлі кзарастарды зерттей келе, оларды бір жйеге келтіруге тырысты. Мндай талпыныс бізге инновация тсінігіне келесідей анытама беруге ммкіндік беріп отыр.

Инновация – адамны аыл-ой ебегіні нтижесінде пайда болан, ылыми негізделген жаа нім немесе ызмет трі, сонымен атар, белгілі бір німді ндіруде немесе ызмет крсетуде олданылатын жаа діс-тсілдерді жиынтыы. Сонымен атар, біз инновацияны пайда болуындаы негізгі масаттарын атап крсеттік. Инновацияны негізгі масатттары 19 -суретте крсетілген.

азіргі тада лемні дамыан жне дамушы елдері инновацияа атты кіл блуде. йткені лемдік нарытаы жадай крсетіп трандай инновацияа негізделген экономика ана бсекеге абілетті болады. Белгілі бір салада инновацияны пайда болуы белгілі бір кезедерден теді:

· келіп тсетін идеяларды бір жйеге келтіру;

· идеяларды срыптау жне жаа нім туралы идеяны деу;

· жаа німні экономикалы тиімділігін талдау;

· жаа німді ру;

· нарыты тестілеу;

· нім жніндегі маркетинг бадарламасы негізінде ндіріске жаа німді енгізу туралы шешімді абылдау.

Аталан кезедерден байайтынымыз. инновациялы німді алыптастыру жне оны нарыа енгізу зіндік ерекшелігі бар белгілі бір кезедерден теді. Сонымен атар, инновацияны зіндік масаттары бар. Инновацияны негізгі масаттары 19 -суретте крсетілген.

азіргі тада лемде кптеген елдер экономикасына инновацияларды енгізуде зара трт шешуші ресурс шін бсекелестікке тседі:

· табии ресурстар;

· адам ресурстары (дарындар);

· аржылы ресурстар;

· замануаи тауарлар мен ызмет крсетулерді жаанды нарыы.

Аталан ресурстарды тиімді пайдаланып экономиканы бсеге абілеттілігін арттыру шін лемні дамыан жне дамушы елдері экономикасын иннновацияа негіздеу барысында здеріні ылыми-техникалы леуетін арттыруда. Яни ресурстарды тиімді пайдалану шін инновациялы нім мен инновациялы ызмттерді дамытуы керек.

Зерттеу барысында аныталан инновацияа деген ртрлі кз-арас бізге инноацияны сипаттарына арай келсідей жіктеуге негіз болды. Инновацияны жіктемесі 15 - кестеде крсетілген.

 

Кесте 15 - Инновацияны жіктелуі

 

Жаалы дегейіне байланысты инновациялар келесідей жіктеледі:	Пайдалануына байланысты инновациялар келесідей жіктеледі:
· Жасартылан инновациялар – нарытаы бар тауарларды, ызметтерді жмыстарды, парамертлерін анытап жетілдіруге баытталан; · Базистік инновациялар – нарыта брын соды болмаан жаа німдерді, ызметтерді, жмыстарды пайда болуына ммкіндік береді; · Кешенді инновациялар – бкіл лемдік тжірибеде сынатан ткен жетістіктерді жинатап, ртрлі салалар мен ндірістерді ммкіндіктерін бірге пайдалануа ыпал жасау; · Радикалды инновациялар – жаа ізденістер мен ылыми идеялара негізделеді, жаа салалар мен баыттарды алыптасуын амтамасыз етеді.	· ылыми инновациялар – жаа ылыми баыттарды алыптастыруа жне ртрлі салаларда ылым жетістіктерін пайдалануа ммкіндік береді; · йымдастырушылы басарушылы инновациялар – брыннан келе жатан басару жне йымдастыру дістерін, ебекті йымдастыру формаларын, шешім абылдау жйесін жне т.б. жаартуды кздейді; · Технологиялы (ндірістік) инновациялар – олданыстаы бар техника мен технологияларды жаартуа жне ылыми-техникалы жетістіктерді ндіріске пайдалануа баытталады; · Экологиялы инновациялар – оршаан ортаны ластануын азайтып шикізатты алдысыз дейтін, зиянды алдытарды тазалайтын инновациялы рдістерді амтиды; · Рухани саладаы инновациялар – ылымда, білімде, мдениетте жаа ізденістер мен туындыларды пайда болуы.
Технологиялы параметрлеріне байланысты:	Жаалы тріне арай инновациялар:
· азы-тлік инновациялары, блара жаа материалдар, жаа жартылай фабрикаттар жне леуетті жаа нім алу жатады; · рдістік инновациялар – ндірісті йымдастыруды жаа дісі (жаа технологиялар). рдістік инновациялара ксіпорын рамына жаа йымдастырушылы рылымны пайда болуы да жатады.	· лемдік салада жаа; · елдегі салада жаа; · ксіпорына жаа (лкен ксіпорындар).
Жйедегі орнына байланысты (ксіпорындаы, фирмадаы):	згерістерді крделілігіне байланысты инновациялар:
· ксіпорын кірісіндегі инновациялар (апаратты, жабдытарды, машынаны, материалдарды жне шикізатты олдану мен тадаудаы згерістер); · ксіпорынны шыаруындаы инновациялар (бйымдар, ызметтер, технологиялар, апараттар жн т.б.); · ксіпорынны жйелілік рылымындаы инновациялар (технологиялы, ндірістік, басарушылы).	§ радикалды инновациялар - детте жаа німдер мен технологиялар. § комбинаторлы инновациялар белгілі элементтерді жаа йлесімі. Комбинаторлы инновациялар ттынушыларды жаа топтарын тарту немесе жаа нарытарды игеруге баытталан. · модификациялы инновациялар - нарыта бар німдерді жасарту немесе толытыруа баытталан. Бл инновациялар ксіпорынны нарытаы орнын сатауа немесе кшейтуге негізделген.

 

Аталан инновацияны жіктемесі инновация тсінігіні экономикалы мні мен маынасын ашады. Сонымн атар инновацияны масаттарын, жаалы дегейін, оамды жйедегі орнын жне технологиялы параметрлерін крсетеді. Экономикада инновация саласында жиі олданылатын инновациялы ызмет деген тсінік бар. Бл тсінікке толыыра тоталатын болса. Инновациялы ызмет дегеніміз – инновациялы идеяны іздеумен басталады жне німді ндіру мен оны нарыта жылжыту мен аяталады.

Инновациялы ызметке келесідей ызмет трлері жатады:

· инновациялы німді жасау шін ылыми-зерттеулік, тжірибелік-конструкторлы, жне технологиялы жмыстарды жргізу;

· инновациялы німді жасау шін кешенді жмыстар жргізу, яни ылыми-тхникалы, индикативтік жоспарлау жне масатты бадарламалар жасау йымдастырушылы жне нормативтік-ыты амтамасыз ету;

· технологияны немесе инновациялы німді шыаруа ндірісті дайындау жне технологиялы жабдытау;

· инновациялы німді ттынушылара ткізу жне сынатан ткізу;

· технологияны коммерцияландыру рдістерін басару;

· инновациялы німні ішкі жне лемдік нарыа шыарылуы жне німдегі интелектуалды ызмет нтижелеріні ыын орау;

· инновациялы инфрарылымны алыптасуы жне дамуы;

· инновациялы німді алыптастыру, жзеге асыру жне жетілдіру бойынша кеес берушілік (консультациялы), апаратты, занамалы сараптама жргізу.

Инновациялы ызмет саласы ш компоненттен трады: жаалытар нарыы, инвестициялар – капитал нарыы, жаа енгізулер (новациялар) – жаалытар нарыыны таза бсекесі. Осы компаненттерді жиынтыы инновациялы ызметті райды.

Экономиканы инновациялы трыда дамыту шін е алдымен инновациялы инфрарылымды дамыту керек. Инновациялы инфрарылымды дамыту инновациялы ызмет субъектілерін ынталандыру мен байланысты.

Инновациялы инфрарылым – материалды-техникалы, аржылы, дістемелік-йымдастырушылы, апаратты, кеес берушілік жне т.б. ызметтерді атаратын инновациялы ызмет субъектілері мен объектілері.

ЮНЕСКО-ны сынысы бойынша инновациялы инфрарылыма ке маынада келесі ызметтерді атаратын йымдар жатады:

· ылыми-техникалы апаратты тарататын (институттар, орталытар, кітапханалар, мражайлар, ботаникалы жне зоологиялы батар);

· ылыми-техникалы апаратты интернет арылы тарату, соны ішінде наты тапсырыс бойынша (жйелі орталытар, провацдерлер);

· ылыми-техникалы дебиеттерді шыару, тзету жне аудару, соны ішінде электронды нсасында;

· пайдалы азбаларды іздеу (географиялы, гидрологиялы, топографиялы, метеорологиялы, кадастрлы);

· леуметтік-экономикалы былыстар жайлы млімет жинау (леуметтік сауалнама, маркетингтік, экологиялы сараптама);

· нім жне технология сапасын баылау жне стандарттауды, метрологияны, сертификаттауды сынатан ткізу;

· патенттік-лицензиялы ызмет;

· техника лшеуіштерді, ылыми жабдытарды лизингке жне жала алу;

· шаын бизнеске жне жаадан бастаан ксіпкерлікке жрдемдесу (технопарктер мен инкубаторлар);

· венчурлы аржыландыру;

· наты инновацияларды жзеге асыруа жне баалауа, жобаларды, бизнес-жоспарларды дайындауа кеес беру;

· іздестіру орталытарыны ызметі.

Аталан ызметтерді жзеге асыру, инновациялы ызметті жзеге асыру барысындаы шаруашылы субъектілеріні арым-атнасы инновациялы рдісті амтиды. Инновациялы рдісті жаашылдарды ткізу рдісінде болатын ылыми-техникалы, технологиялы жне йымдастырушылы згерістерді жиынтыы ретінде анытауа болады. Ал жаашылдарды ру, тарату жне пайдалануды инновациялы цикл деп атайды. Инновациялы рдіс белгілі бір кезедерден трады.

Инновациялы рдісті негізгі кезедері:

· идеяны пайда болуы;

· идеяны ндіріске енгізу шін оны тиімділігін негіздеу;

· инновациялы жоба жасау;

· технологиялы игеру;

· алынан німді жарнамалап нарыа сыну;

· німні нарытаы мір сру затыын амтамасыз ететін шаралар жргізу;

· лдырау кезіндегі инновациялы німді жаарту жмыстары

Инновациялы рдісті зі циклды сипата ие. Инновациялы рдісті келесідей трлері бар:

· іргелі зерттеулер;

· олданбалы зерттеулер;

· жасау(деу);

· жобалау;

· рылыс;

· игеру;

· нерксіптік ндіріс;

· маркетингтік зерттеу;

· німді ткізу.

Инновациялы здісті е алашы кезедері кбінесе ылыми зертеулермен жне ылыми ызметпен байланысты жне де инновациялы цикл элементтеріні райсысы ылыммен толы байланыты болып табылады. азіргі кезде лемдік тжірибе крсеткендей фундаменталды зерттеулерді 10% ана тжірибеде олданыс табады екен, ал алан 90% теріс нтиже беруде. Сондытан ылым жетістік терін тжірибеде тиімді жзеге асыру шін инновациялы менеджментті орны ерекше. азіргі кездегі инновациялы менеджментті маынасы – инновациялы ызметтерді жне рдістрді, осы рдіске атысатын жне инновациялы ызметпен айналысатын йымды рылымдарды жне сол йымдардаы ызмткерлерді тиімді басару аидалары, дістері жне формаларыны жиынтыы болып табылады. Инновациялы менеджментке з алдына масат ою жне стратегияны тадау тн. Инновациялы менеджментті зіндік циклды кезедері бар жне инновацияны басару осы кезедер арылы жзеге асырылады. Инновацияны басару схемасы 2-суретте келтірілген:

Аталан циклдарды рбір кезеінде инновациялы ызметке байланысты белгілі бір мселелер шешіледі. Натыра айтса жоспарлау кезеінде стратегияны жзеге асыру жоспары рылады. Шарттарды анытау жне йымдастыру кезеінде – инновациялы циклды жзеге асыру шін ажетті ресурстарды анытап жмысшыдарды алдына негізгі мселелер ойылады жне жмысты йымдастыру жзеге асырылады. Жоспарды орындау кезеінде ылыми зерттеулер мен жасалымдарды жзеге асыру жне жоспарды іске осу. Ал басшылы ету кезеінде атарылып жатан жмыстарды баылау жне талдау, негізгі іс-рекеттерге тзетулер енгізу, тжірибе жинатау жне т.б. жзеге асырылады. Сонымен атар Инновациялы жобаларды басаруда абылданатын шешімдерге жаалытарды олдану тиімділігін баалау жзеге асырылады.

 

 

Сурет 20 - Инновацияны басару схемасы

 

Инновациялы ызметті стті жне тиімді басару шін инновацияны жете зерттеу ажет. Негізінен инновациялар ылми техникалы прогресті жылжуыны нтижесінде пайда болады. ТП зіндік кзедері бар жне сол кезедерге байланысты инновациялар ерекшеленеді жне келесідей салаларда пайда болады:

· техникалы – жаа немесе жетілдірілген асиеттермен нім ндірісінде пайда болады;

· технологиялы – німді ндіруді жаа немесе жетілдірілген дістерін олдану барысында пайда болады;

· йымдастырушылы басару – ндірісті, німді ткізуді жне амтамасыз етуді тиімді йымдастыру рдісімен байланысты пайда болады;

· апаратты – ылыми-техникалы жне инновациялы ызметті амтитын салалардаы апаратты амтамасыз ету жне оны негізгі аымдарын йымдастыру мселелерін шешу;

· леуметтік – ебек жадайын жасартуа, денсаулы сатау, білім беру, мдениет саласындаы мселелерді шешуге баытталан.

Зерттеу объектісіне байланысты инновацияны келесідей арастыруа болады:

· инновация – рдіс ретінде (Б. Твисс, А. Койре, И.П. Пинингс, В. Раппопорт, Б.Санта, В.С. Кабаков, Г.М. Гвишиани, В.Л. Макаров жне басалары);

· инновация – жйе ретінде (Н.И. Лапин, Й. Шумпетер);

· инновация – згерістер ретінде (Ф. Валента, Ю.В. Яковец, Л. Водачек жне басалары);

· инновация – нтиже ретінде (А. Левинсон, С.Д. Бешелев, Ф.Г. Гурвич).

Сонымен инновациялы рдіс – экономиканы жаа німмен немесе ызмет трімен амтамасыз ету барысында ылыми-техникалы жне апаратты аымдарды олдана отырып ндірісті йымдастыру жне басару ызмттеріні жиынтыын амтиды.

Экономиканы инновациялы трыда дамыту жне бсекеге абілеттігін арттыру рдайым аамды рдістерді жаалытар негізінде дамып отыруын ажет етеді. Инновацияны пайда болуы мн дамуы азіргі кездегі компютердерді пайда болуы жне космосты жер серіктеріні дамуы, байланыс желілеріні дамуы жне роботатехниканы дамуымен тсіндіріледі.