Ксіпорындаы нім сапасын басару жйесі
Ксіпорынны ндірістік тиімділігін арттыруды бірден бір жолы - ндірілетін німні немесе сынылатын ызметті сапасын жетілдіру болып табылады. ндірілетін німні сапасын арттыру азіргі тада ішкі жне сырты нарытарда німні бсекеабілеттілікке ие болуына алып келеді. німні бсекеабілеттілігі елімізді беделін жне лтты байлыымызды арттыруды негізгі факторы болып табылады.
німні сапасы - бл белгілі мтаждылыты анааттандыруа лкен себепші болатын німні пайдалылыыны жиынты ерекшелігі. німні сапалылыы тек техникалы, тауар тану ана емес, сонымен атар е маызды экономикалы санаты болып табылады. Экономикалы санаты ретінде ол ттыну нына тыыз байланысты. Егер де ттыну ны - бл жалпы аланда тауарды пайдалылыы болса, ал німні сапалылыы - бл оны пайдаланудаы натылы жадайда ттыну ныны дегейіндегі крінуі.
нім сапасын басару – бл белгілеу, амтамасыз ету жне сапаны ажетті дегейін олдау масатындаы ру жне пайдалану немесе німді ттыну кезіндегі жргізілетініс-рекет.
Соы кездерге дейін ксіпорындарда сапа проблемаларын шешу нарытылы ажеттілік есепке алынбай нім сапасы тахникалы дегейге баытталады. Сапаны басару мселелерімен техникалы баылау жне сапаны талдау блімдері айналысты. Оларды функцияларына бйымдар параметрлерін тексеру, ндірістік процестерді рбір операцияларда олданылатын шикізаттар, материялдар, жабдытардыды длдік жмыстары, німде табылан кемістіктер, оларды талдау жне себептерін белгілеу кіреді.
німні сапасын басаруды жетілдіруде отанды ндірушілерді алдына ойылатын негізгі проблемалар, олар:
· німні сапалылыын басару жйесіне маркетинг ызметі механизімін осу;
· ттынушыа жне барлы нірістік ызметтерде сапаны басару жйесін алай баыттау;
· німні мірлік кезеіні барлы белестеріндегі сапаны басару жйесіндегі механизм серлерін кшейту;
Сапаны басару жйесін енгізу ксіпорында мынадай міндеттерді шешуге ммкіндік береді:
· жоары сапалы німні тратылыын амтамасыз ету;
· нім клемін лайту жне оны сататын нарыты табу;
· жоары баада сататын німді кбейту ммкінділігін арастыру;
· німні бсекеге жарамдылыы жне аржы жадайыны тратылыы жніндегі проблемаларды шешу;
 |
|
Сурет 28 – Ксіпорынны сапа жніндегі саясаты
Сонымен, німні сапасын басару рбір ксіпорындарда жйелі трде іске асыран жн:
• Ксіпорындарда шыарылатын німдерді сапасы — нарыты жадайда ызметті негізгі факторы болып табылады, себебі, нарыты саралымды кеейтуді, ксіпорынды жадандыруды, пайданы артуын амтамасыз етеді.
• Халыаралы тжірибе крсеткендей, сапалылыты арттыру ызметі жйелік басару шеберінде жргізілуі масата сай боланы дрыс, йткені, німні барлы міршедік кезеін амтиды — жобалаудан бастап жмысшылара жне кдеге жараттуа дейін.
• німні сапасын басару стандарттауа негізделеді Ол лтты шаруашылыты, халыты, оранысты, экспортты ажеттілігі шін дайындалатын німдерге демелі талаптарды анытайтын нормативті-техникалы негізі болып табылады.
• Дайындалан німні сапасыны тпкілікті баалылыы сертификат кмегімен жзеге асырылады, німді сапауды, тиісті сертификат беруді, баалау сынаыны кмегіен кейінгі ндірісті жадайы шін німді табалауды жне баылауды білдіреді.
• німні сапасын басаруда нормативтік актілерді іске асыру сапаны жне нім ауіпсіздігі задылыын амтамасыз етуде тиімділік жйені йымдастыруды талап етеді. Шетелдік жне отанды практиканы еске ала отырып, рылан німні сапасын баылауды нормативтік-ыты базасы азастан Республикасыны аумаында адамдарды жне жеке тлаларды ытарыны бзылуында ытарын жне мдделерін ораудан трады.
німні сапасын ктеру – кез-келген ксіпорын шін маызды мселе. йткені тек німні сапасын арттыру арылы фирманы нарытаы мір дегейін, ТП–ны арынын, ндіріс тиімділігін арттыруа жне ксіпорында олданылатын барлы ресурстарды немдеуге ол жеткіземіз.
азіргі нарыты экономика негізінде шыарылган німні сапасына басалай талап ояды. Бл азіргі дниеде кез келген ксіпорынны міршендігі, оны тауарлар нарыындаы жне ызмет крсетудегі орныты жадайы бсекеге жарамдылы дегейін крсетеді.
з кезегінде бсекеге жарамдылы екі крсеткішке байланысты - баа дегейіне жне нім сапасы дегейіне. Ал екінші фактор бірте-бірте бірінші орына шыады. Ебек німділігі, ресурстарды барлы трлерін немдеу німні сапасына тікелей орын береді.
Сапаны крсеткішін анытау оны сады маызын зін зі тсіну болып табылады. Ол шін практикада німні зіндік ерекшелігіне байланысты мына тмендегі дістер пайдаланылады:
· лшеуші діс (аснаитар, приборларды кмегімен);
· Тіркеу дісі - бл тіркеуге жне есептеуге негізделген. Тіркеу дісі мынадай крсеткіштермен, атап айтанда: ауіпсіздік, патенттік-ыты стандарттау, сйкестендірумен аныталуы ммкін;
· Есептеу дісі - німні сапасы жніндегі крсеткіштерді анытау шін арнайы математикалы лгілерді олдануа негізделеді;
· Органолептік діс - адам мшесін сезу-кру, есту, дм, тйсінуді талдауды амтиды. Табылан маыздылыты длдігі жне растылыы адамдарды біліктілігі, дадылыына жне абілеттілігіне байланысты;
· Социологиялы діс - нім, оны наты немесе ттынушыларды ммкіншілігі туралы пікірлерді талдау жне жинау негізінде жзеге асырылады;
· Сарапшылы діс - мамандар тобы арылы іске асырылады. Мысалы, дизайнерлер, дм айырушылар.
Практикада німні сапа дегейін баалау шін крсеткіштер жйесін пайдаланады. Онда зіне орытындылау жне німні сапасы жнідегі жеке крсеткіштер осылады.
Жапония, АШ елдері ндірушілер арасындаы бсекені ынталандыру арылы, бл ксіпорындардаы жмыс орындарына жоары білікті, тжірибелі мамандарды жмыс істеуіне ол жеткізді. Бл мамандар ксіпорындаы сапа мселесін шешуде жаа методтарды олдану арылы ксіпорынны лемдік нарыта бсекегеабілеттілігін арттырды.
Р – даы ксіпорындарды бсекеге абілеттілігін жоарылату шін келесідей шаралар олдану ажет:
· ИСО 9000 стандарттарына сйкес сапа менеджменті жйесін енгізу;
· ИСО 9000 стандарттарына сйкес сертификаттау процесін жзеге асыру:
· Кпсалалы жне айматы стандарттар жйесіні талаптарын сйкестендіру жне ИСО 9000 стандарттары арылы сапаны басару жйесіндегі талаптарды йлестіру;
· Сапаны сертификаттау жйесінен, тоталды сапа менеджментіне ауысу.
Осы халыаралы стандарттарды талаптарын анааттандыратын жйелер, лемдік тжірибеде сапаны басаруды е тиімді жйесі болып табылады. Ксіпорындаы рекет ететін сапа жйелеріні ИСО 9000 стандарттарына сйкестігі, бкіл лемдегі ттынушылара кепілдік ретінде нім сапасыны траты саталуын амтамасыз етеді.
Отанды німдерді бсекеге абілеттілігін арттыру – халыаралы стандарттарды енгізумен тыыз байланысты. Бл аксиома Р-ны ДС-на кіруіне жне лемдік нарыа шыуына жол ашады.
Отанды жне шетелдік тжірибелерді ескере отырып, нім сапасын жетілдіруді келесідей баыттарын сынуа болады:
· нім сапасын басару жйесін, німні сапасын жетілдіруге, яни ттынушыа баыттау. Барлы ксіпорындардаы ызметкерлер мен жмысшыларды «жасы жне сапалы» нім ндіруге ынталандыру. Ксіпорын басшылыыны саясаты бірінші орында німні сапасын, ал содан со німні клеміне баытталуы ажет;
· Жоарыда аталан баытты немі жаа инвестициялы жне инновациялы саясатпен байланыстырып отыру, дстрлі ндірілетін німні клемін арттырудан, німні сапасын арттыруа ауысу, негізгі орларды жаратау жне жаарту арылы німні сапасын ктеруге ол жеткізу;
· нім ндірушіні німні сапасы туралы апараттарды рационалды тадап алу жйесін, оны деу, талдау жне сатау шараларын міндетті трде жзеге асыру;
· Ксіпорындаы рбір німге талап етілген сапаны амтамасыз ету шін, ксіпорында німні арнайы сапасын басару жйесін ру;
· Материалды-техникалы жаратануды жетілдіру. немі жабдытаушылармен тыыз байланыста болу жне за мерзімді келісімшарта отыру;
· Басшылы ыпал нтижелі жне німні рбір мірлік циклында орын алуы тиіс;
· нім сапасын басару жйесі – ттынушыларды талаптарын анааттандыран жадайда ана тиімді болып саналады;
· німні сапасын басару жнінде здіксіз білім беру жйесін ру жне барлы оушылар мен студенттерді, жмысшылар мен шеберлерді ттынушылар мен тапсырыс берушілерге о кзбен арауа трбиелеу. нім сапасын басару жйесі барлы адама тсінікті болу керек;
· Мемлекеттік жне айматы дегейде сапа тірегінде дріс беру шін БА- ты, оны ішінде радио, теледидар, басылымдарды осу керек;
· Сапа тірегінде жне нім сапасын жетілдіру шін білім беретін жне жмысшыларды біліктілігін арттыруда арнайы мамандандырылан орталытарды, яни мектептер мен сапа курстарын ашу ажет жне мнда білім беруде шет елдерді мамандарын атыстыру. йткені, тек жоары білікті мамандар, жоары сапалы німді жасай алады;
· Жоары жне траты нім сапасын амтамасыз ету шін ндірісте ынталандыруды кшейту. Ол шін жоары сапа мен ебекке марапаттау, сыйаы беруді йымдастыру. Сонымен атар німні белгілі бір талаптардан ауытыаны шін, нормативтік-технологиялы жаттара сйкессіздігі шін ата сгістерді олдану. нім сапасын жасарту жне жетілдіру масатында трлі конкурстар ткізу;
· ндірістік ортада леуметтік, адамды факторды ескеру;
· нім сапасын басару жйесін жетілдіру. Ол шін німні сапасын басаруда тжірибелі мамандарды олдану.
азіргі уаытта кінішке орай, отанды ксіпорындарды кпшілігі ндірістік техникалар мен технологияларды артта алуымен байланысты бсекегеабілетсіз болып табылады. Сондытан німні сапасы тірегіндегі сратар азіргі тада те крделі экономикалы жне йымды мселелерді бірі болып келед