Ксіпорындарды ндірістік – шаруашылы ызметіне баылау жасау.

Халы шаруашылыы салалары, бірлестіктері, ксіпорындарды экономикалы ызметі саласында ндірістік атынастарды зіндік ерекшеліктері, аржы атынастарыны баса аша атынастарымен астасуы, оларды ндірістік орлар айналыммен тыыз байланысы, кейбір алымдарды пікірінше, халы шаруашылыы салалары, бірлестіктері, ксіпорындары аржысыны жалпы мемлекеттік аржыдан ерекшеленуіне кеп соады.

аржы саласындаы ксіпорындар мен йымдарды сан илы атынастары ірілендірілген топтарда жинаталады; бл атынастар лаймалы дайы ндіріс процесінде мыналарды арасында пайда болады:

Ксіпорындар аржысыны негізгі белгілері:

· аржы атынастарыны кп ырлылыы, оларды формалары мен масатты арналымыны сан алуандыы;

· ндірістік орларды міндетті болуы, оларды ралуы, траты толытырылуы, кбеюі, блінуіне байланысты атынастар туындауы. ндірістік орлар — ндірісті серпінді элементі. Олар, ндірісті зі сияты, дайы озалыста болады; оны стіне н формалары немі згереді. Ксіпорынны ндірістік орлары оны ызметі кезінде материалды – затты жне аша формасы алады;

Жоары белсенділік, ксіпорынны шаруашылы ызметіні барлы ырларында ыпал жасау ммкіндігі.

Сйтіп, ксіпорындар аржысы – халы шаруашылыындаы ашалай табыстарды, жинатарды жне орларды жасауа, блуге жне пайдалануа байланысты туындайтын экономикалы атынастар.

Нарыты экономика жадайында болатын экономикалы атынастар жйесінде аржы маызды орын алады.

Ксіпорын аржысы деп оны арамаындаы барлы аша аражаттар жиынтыын, сондай-а оны алыптастыру, блістіру мен пайдалану жйесін айтамыз. Ксіпорынны шаруашылы іс-рекеті барысында аржылы арым-атынастар алыптасады.

аржылы арым-атынастар трт топтан ралады:

· зге ксіпорындармен

· йымдармен;

· зінен жоары тратын жне бірлесіп жмыс атаратын серіктестермен тзілетін ксіпорын ішіндегі арым-атынас;

· аржы-несиелік жйемен арым-атынас.

зге ксіпорын жне йымдармен тзілетін арым-атынастара жабдытаушылармен, сатып алушылармен, рылыс-ру жне клік мекемелерімен, ндірістік жне леуметтік инфрарылым ксіпорындар жне шетел ксіпорындары арасындаы арым-атынастар кіреді. Клемі жаынан те кп аша айналымдарына ксіпорындарды бір-бірімен зара іске асыратын операциялары кезінде шаруашылы іс-рекетті йымдастыруа ажетті материалды ндылытар сатып алумен жне дайын німді сатумен байланысты ажетті аша айналымдары жатады. Мндай операцияларды йымдастыру тікелей трде ксіпоран іс-рекетіні аржылы нтижесіне сер етеді.

Ксіпорын ішілік аржылы арым-атынастара ксіпорынны ішкі блімшелері арасындаы аржылы операциялар кіреді. Блімше аралы атынастар бекітілген басару жйесі мен ішкі коммерциялы есеп жйесіне негізделеді. Оларды абылдаан міндеттемелерді орындалуы шін материалды жауапкершілік пен ынталандыруды тиімді тетігін руа арналан.

Ксіпорынны аржылы іс-рекеті дербес рылымды блімшесі—аржы блімімен жзеге асырылады. аржы бліміні бастыы тікелей ксіпорын басшысына баынады. аржы бліміні жмысында пайданы блу, німні зіндік нын тмендету мселелері маызды орын алады.

Осыан байланысты, аржы бліміні міндетіне мыналар кіреді:

· ндірістік жне леуметтік дамуа ажетті аржы ресурстарын ру, пайданы лайту, табыстылыты арттыру;

· аржылы жоспарында крсетілген бюджет, материалмен жабдытаушылар, акционерлер алдындаы, сондай-а, баса да аржылы міндеттемелерді орындау жне есеп айрысуды йымдастыру;

· ндірістік орлар мен инвестицияларды нерлым тиімді жолмен пайдалануа кмек крсету;

· аржылы, несиелік жне кассалы ( азынагерлік) жоспар зірлеу;

· орларды тиімді пайдалану, меншікті айналмалы капитал млшерін экономикалы трыдан негізделген нормативтерге жеткізу жніндегі іс-шаралар кешенін жобалау, айналмалы капиталды айналымдылыын жеделдетуді амтамасыз ету, аржы ресурстарыны дрыс пайдаланылуын адаалау;

· Дайын нім шін есеп айрысуды тиімді трде йымдастыру жне нім сату жоспарыны орындалуын, тсетін пайданы здіксіз адаалап отыру жне баса да міндеттер.

азіргі тада кптеген ксіпорындарды аржылы жадайы иын кйде алып отыр (ндіріске ажетті капиталды тапшылыы, несиелік млшерлемелерді тым жоары болуы, тлемдерді дер кезінде телмеуі жне т.б.), сол себепті дл азір ксіпорынны аржылы кйін ныайту басты міндет болып отыр.