Ндіріс рентабельділігі – ксіпорын жмысыны тиімділік крсеткіші ретінде

 

Ксіпорынны аржылы жадайын бейнелейтін крсеткіштер ішінде тімділік коэффициентіні маыздылыы зор. Ксіпорынны сзсіз тлем абілеттілігін білдіреді жне активтер мен міндеттемелерді арасындаы жалпы сомасы бойынша да, келіп тсу уаыты бойынша да рдайым тедікті крсетеді. Ксіпорынны активтерді тиімді пайдалану крсеткіші ретінде рентабельділік крсеткіші алынады.

Рентабельділік крсеткіштерін факторлы талдау дістемесі крсеткішті есептеуді бастапы формуласын ндіріс белсенділігі мен шаруашылы ызмет тиімділігін жоарылатуды сапалы жне санды сипаттамасын блуді арастырады.

Рентабельділікті талдау шін ш жне бес факторлы модельдер олданылады.

ш факторлы модельде нім табыстылыы згерісіні, ор сыйымдылыы згерісіні жне айналым аражаттарыны айналымдылы-ыны сер етуі зерттеледі.

Капитал рентабельділігіне сер етуші факторларды анытауда бес факторлы модельді де олдануа болады. Капитал рентабельділігіне бес фактор сер етеді: німні материал сыйымдылыы факторы, німні ебек сыйымдылыы факторы, німні амортизация сыйымдылыы факторы, тозу коэффициенті факторы, айналым аражаттарыны бекітілу коэффициенті факторыны згерісіні сері.

Рентабельділікті факторлы модельдері ксіпорынны аржылы жадайы крсеткіштері мен аржылы нтижелері арасындаы маызды себепті байланыстарын ашып крсетеді. Сондытан олар берілген жадайды «тсіндірме» (баалау) ралы болып табылады. Сонымен атар рентабельділікті факторлы модельдері ксіпорынны аржылы тратылыын болжамдауды басарушы модельдері болып табылады.

аржылы стратегия – бл ксіпорынды ашалай аражаттармен амтамасыз ету бойынша рекеттерді басты жоспары. Ол аржыларды рылу теориясы мен тжірибесі, оларды жне нарыты шаруашылы жадайында ксіпорынны аржылы тратылыын жоспарлау мен амтамасыз ету сратарын амтиды. аржылы стратегия рамы: негізгі жне айналым аражаттарын оптимизациялау, табысты блуді оптимиза-циялау, олма-олсыз есеп-айырысу облысында саясат, баалы ааздар облысында саясат. Ксіпорынны аржылы стратегиясын алыптастыруа байланысты сыныстар ксіпорынды аржылы талдау нтижелеріне бойынша орытындылар негізінде жасалады.

Тиімділік деп ксіпорын ызметі тиімділігіні е басты экономикалы крсеткіші аталады. Оны екі трі бар:

· ксіпорынны тапан пайдасыны ндірісті негізгі жне айналмалы орларыны нына атысы;

· ксіпорынны тапан пайдасыны сатылан німні зіндік нына атысы.

Ксіпорын ызметіні тиімділік дегейін баалау шін алынан нтижеге (жалпы табыс, пайда) кеткен шыындар немесе пайдаланан ресурстармен салыстырылады. Пайданы шыындармен лшемдестігі пайдалылыты немесе толыынан пайдалылы млшерін білдіреді.

Практикада пайдалылы млшерін лшеу екі нсада пайдаланады. Бл пайданы аындаы шыындарымен атынасы (ксіпорын шыындары,зіндік н) немесе авансты жмсау (негізгі ндірістік орлар жне айналым аражаты).Бл екі лшеулі авансты жмсау айналымы жиынтыыны крсеткішіне зара байланысты. Ксіпорынны пайдалылы млшерін мына тмендегі формуламен есептеуге болады:

П_м =

мндаы, -нім клемі;

Б-нім клеміні баасы;

-зіндік н;

Н-негізгі ндірістік орларды ны;

А-айналмалы аражатты клемі.

Практикада ксіпорын ызметіні бірнеше пайдалылы крсеткіштері олданылады.

· німні пайдалылыын барлы сатылан німні жне оны жеке трлерін есептегенде ана ммкін болады. Бірінші жадайда ол німді сатандаы пайданы жне оны ндіруге жне сатуа кеткен шыындарды атынасын анытайды. Барлы сатылан німні пайдалылыын тауарлы німді сатудан алынан пайданы ткізуден алынан тсімні атынасына есептеп шыарады;балансты пайда жнінде -німді сатудан алынан тсім;таза пайда жнінде - німді сатудан алынан тсім.Барлы німді сатудаы пайдалылы крсеткіштері ксіпорынны аымдаы шыындарыны тиімділігі жне німді сату табысы жнінде тсінік білдіреді.

· ндіріс орларыны пайдалылыы балансты пайданы негізгі ндірістік орларды жне айналым аржыларыны жылды орташа нына атынасы. Бл крсеткішті таза пайда арылы да есептеуге болады.

· Ксіпорынны жмсалым пайдалылыы оны арауындаы мліктерді ны арылы есептелінеді. Есептегенде балансты жне таза пайданы крсеткіштерін пайдаланады.

Ксіпорын ызметіні экономикалы тиімділігін молайтуды басты шарты – ебек німділігін барынша арттыру жне зіндік нды арзандату. Баса да біркелкі жадайларда німні зіндік ны нерлым арзан болан сайын, тиімділік сорлым жоары болатыны белгілі. Ксіпорынны тиімділігіне сонымен атар,німні немесе шыаратын тауарларды сапасы да едуір ыпал етеді, йткені жоары сапалы ндірілетін тауарларды ктерікі баамен сата алады.