АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫ КІМЕТІ СУ РЕСУРСТАРЫН БАСАРУ ЖНІНДЕГІ МЕМЛЕКЕТТІК БАДАРЛАМАНЫ ОЛДАДЫ
2013 жылды 24 желтосанында азастан Республикасыны Премьер-Министрі Серік Ахметов бейнеселекторлы режимде айма басшыларыны атысуымен кімет отырысын ткізді.
Отырыс барысында Р оршаан орта жне су ресурстары министрі Нрлан аппаров азастан Республикасыны Президенті Нрслтан Назарбаевты тапсырмасы бойынша, сондай-а, елімізді 2050 жыла дейінгі даму стратегиясын жзеге асыру жніндегі Жалпы лтты жоспарына сйкес зірленген 2014-2040 жылдара арналан Су ресурстарын басару жніндегі мемлекеттік бадарламаны жобасын сынды.
«Су ресурстарын басару бадарламасын зірлеу азастанны «жасыл» экономикаа кшуі жніндегі тжырымдамасында да арастырылан. Бл жатта су саласын реформалау мселелеріне бір тарау арналан»,- деді Н. аппаров.
Министр 2040 жыла дейін шет елдерден келетін суды азаюы мен ауыл шаруашылыында суды пайдалану лесіні суінен азастанда су тапшылыы 12,2 млрд. кубометрді рауы ммкін екендігі туралы млімдеді.
Осы орайда Н. аппаров бл мселені ауыл шаруашылыында, нерксіпте жне трын й-коммуналды шаруашылыында кешенді іс-шаралар жзеге асырылса, шешімін табатындыын жеткізді.
Ауыл шаруашылыы – суды негізгі ттынушысы. 2012 жылы оны лесі 84 пайызды рап, су шыыны 66 пайыз рады. Ылалды немдеу технологияларын енгізу, жне суару жйелерін жетілдіру тапшылыты 43 пайызын, немесе жылына 5,3 млрд. кубометр жабуа ммкіндік береді.
Таы 3,4 млрд. кубометр суды тасымалдау, тарату жне сатау инфрарылымын жетілдіру есебінен жабылады. коммуналды инфрарылымды жетілдіру жне ндірісте суды немдеу технологияларын енгізу есебінен 7% немесе жылына 0,8 млрд. кубометр немдеуге ммкіндік бар.
алан 2,7 миллиард кубометр суды бассейндер арасында тарату, сондай-а ылалды кп ажет ететін даылдарды сіруден бас тарту есебінен жабуа болады. осымша ажет су клемін жер асты кздерінен алуа болады.
2040 жылы азастандаы суа сраныс 56 пайыза сіп, 25 млрд. кубометрді райды. азіргі сраныс клемі – 16 млрд. кубометр.
Егер, еліміздегі халы саны 20,8 млн болса, су ттыну клемі 35 % лайып, алалы трындар лесі азіргі 53%-дан 73% дейін седі.
ндіріс жылына 4 пайыза скен жадайда, су ттыну клемі 35 пайыза лайма.
2040 жыла дейін ауыл шаруашылыында сауармалы алап ауданы 2,1 млн. га дейін кеейсе, су ттыну жылына 1,6% сіп отырады.
Бадарлама инфрарылымды жетілдіру, суды немдеу жне оны тиімді пайдалану есебінен су тапшылыын тмендету шараларын сынады.
Ауыл шаруашылыындаы суару жйелерін жетілдіру есебінен шыынды 66 пайыздан 27 пайыза дейін ысарту жылына 11 миллиард кубометр суды немдеуге ммкіндік туызады. нерксіптегі шыын 40-тан 19 пайыза дейін ысарса, жылына 1 миллиард кубометрге дейін немдеуге болады. Трын й-коммуналды шаруашылытаы су шыыны 58-ден 19 пайыза ысарса, жылына 300 млн. кубометр су немделеді.
Бізді елімізде 40 пайыз магистралды жне 38 пайыз тарату каналдарыны жадайы нашар. 2040 жыла дейін трын й-коммуналды шаруашылытаы сумен амту жне тартуа 3,6 трлн. теге инвестиция баыттау арастырылан. Бл «А бла» бадараламысыны бюджетінде 2020 жыла дейін 912 млрд. тегеге осымша инвестициялар.
Аталан инвестициялар азастанны халыны 2040 жыла дейінгі сімін ескеріп есептелген. Жаа сумен амту жне тазарту инфрарылымыны рылысы 3,2 трлн. теге инвестицияны талап етеді.
Ауыз су сапасына атысты. Еліміздегі 88 су айдындарыны тек 13-і ана «таза» деп табылды. Бадарламада республика бойынша су айдандарын тазалау жне санациясы бойынша іс-шаралар кешенін арастырылан. Ауыз су жне аынды сулар сапасыны стандарттары айта арастырылады.
Енді суды немдеуге ынталандыруды экономикалы жолдары туралы.
кімет тарифтерді ру жйесін реформалауа кп кіл боледі. Алайда, су саласында тарифтер баамы сумен амтуа кеткен шыыннан те тмен. Бл салаа инвестиция тартуды иындатып, инфрарылымды басару тиімділігін ктермейді. нерксіптегі суды тазарту жне ауыл шаруашылыындаы су тарифтері те тмен дегейде.
азастанды тарифтерді дегейі нерксіптік жне коммуналды шаруашылытаы халыаралы стандарттардан кейін алан. Ауыл шаруашылыында олданыстаы тарифтерді дегейі стандаттардан едуір тмен – кубометр суды халыаралы орташа баасы 17,5 цент болса, бізде – 1 цент.
Сала гидротехника баытындаы ажетті кадрлармен амтылмаан. Су инспекцияларына ажетті дегейде аржы блінбейді.
Бадарламада сынылан су саласындаы мселелерді шешу жолдары туралы ысаша.
2040 жыла дейін су секторын жетілдіруге 8,2 трлн. теге капиталды инвестициялар баытталады, оны ішінде 5,4 трлн. теге республикалы жне жергілікті бюджеттер есебінен, аланы – жекеменшік инвестициялар жне халыаралы даму институттарыны тарапынан несиелік аржы.
Суды инфрарылымын жаарту шыындарын жабу жне тиімді су ттынуды ынталандыру шін ттынушыларды барлы санаттары шін тарифтер дегейі кезе-кеземен сіріледі.
Су секторындаы лтты басымдытар бойынша сыныстарды зірлеу шін Ведомствоаралы кеесті рылады.
Бассейндік инспекцияларды функциялары мен зыреттері кеейтіледі.
Мамандар даярлайтын су факультетін немесе институтын ашу сынылады.
Бадарлама магистралды жне тарату инфрарылымдарын басару бойынша екі лтты компанияны ру сынады.
Жаа басаруды жйесі бойынша мемлекеттік су саясатын анытау жне трансшекаралы келіссздермен министрлік айналысып, комитет баылау-инспекциялы ызметтерді атаратын болады.
лтты компаниялар республикалы дегейдегі су шаруашылыы нысандарын, сондай-а, ТКШ саласындаы ірлік тарату желілерін салып, басарумен айналысады.
Бадарлама жобасы талылананнан кейін дауыс беру рсімі ткізіліп, нтижесінде кімет мшелері Су ресурстарын басару жніндегі мемлекеттік бадарламаны бірауыздан олдады.