аза жастарыны отбасын рудаы леуметтік мселелері.

аза оамыны мобилділігіні сипаттамасы.Страталарды бірінен екіншісіне ту яни мобилділік. Мобилділікті трлері: тікелей жне бір дегейді. Мобильділікті лифтері: отбасы, мектеп, ызмет, скер, дін, білім. Осы лифтерді азастан оамындаы реттелі. Тменнен жоары жылжу лифтері. Жоарыдан тменге лдырау. азатарды мобилділігін сипаттау жне талдау. Статистикалы мліметтер, з апараттары, з тжірибелерінен. леуметтік стратификацияны рухани жаы. Дстрді, дін, діл, мдениетті стратификация процесіне сері. азатарды жоары, орта, тменгі страталарына леуметтік сипаттама беру. Білім саласын мобильділікті лифті ретінде арастыру. Студенттерді арасында леуметтік стратификация жне мобильділік таырыбына арналан кішігірім социологиялы зерттеулер ткізу

аза отбасындаы буындар жаласы мселелері. (56,57) Отбасы оамдаы фундаменталды трт институттарды бірі.Ол оамны тратылыын жне халы санын келесі буын арылы толытырып отарады. Соныменен атар отбасы е ынтыматы жне траты кіші леуметтік топ. Адам з мірсру циклінде кптеген леуметтік топты мшесі болады, бірата тек ана отбасын ол ешашан да тастамайды. Ал достарын, рбаларын, кластастарын жне т.б. кезек келгенде алдырып отырады. Отбасы некеге жне анды туысандыа негізділген кіші топ. Оны мшелері трмыс тіршілігіні бірлігіменен, біріне бірі кмекшілдігіменен, моральдік жне ыты жауапкершілігіменен сипатталады. Социологтар отбасын туысты трысынан арастырады. Соныменен атар отбасы арылы буындарды сабатастыы жаласып отырады. р буында отбасыны сабатастыын жаластыруы отбасыны маызды сипаттарыны бірі. Отбасыны мір сру циклі биологиялы емес леуметтік процесс, себебі отбасы некеге отырудан басталады жне де ол мемлекеттік жатпенен задастырылады. Отбасыны мір сру цикліні бітуі ажырасуменен аяталады жне ол да мемлекеттік жатпенен длелденеді. Ал ажыраспаан отбасыны мір циклі келесі кезенен трады: 1) некеге трудан е соы баланы тууы; 2) алашы ересек баланы зіні отбасын рап блініп шыуы; 3) балаларды йлені жаласуда. Бл кезе «кемелденген» кезе дейді;4) барлы балаларды отбасынан кетуін «бос алан я» кезеі дейді; 5) жалыз бастылы немесе «шу» кезеі. Бл кезеде ерлізайыптыны бірі ліп екіншісі алуы ммкін. Екіншісі де мірден озан кезе отбасыны мір сру цикліні аяталаны

аза отбасындаы дстрлер мселесі.Халыты салт-дстр – оамны рухани, мдени жне адамгершілік арым-атынасындаы е ымбат азына. Халы шін трбие – ттас дние. Оны масаты – адам трбиелеу. Балалара лтымызды дет-рыптары мен салт-дстрлерін оны сбилік шаынан бойына сііріп, ойына ялату, сол арылы ізгілікке, адамгершілікке трбиелеу ай кнні болмасын басты мселесі. Бл туралы ойшыл Абай: «Балаа мінез ш алуан адамнан жады; бірінші – ата-анасынан, екіншісі – стазынан, шіншісі - рбысынан» деген екен. лтты трбие отбасынан бастау алатын боландытан инабаттылы, мейірімділік, ана стімен, ана тілімен орныа бастайтын аян. Сол себепті халы даалыы: «Стпен біткен мінез, сйекпен кетеді» деуі зады. Ата-бабаларымыз бала трбиесіне ата-ана ана емес, ауыл болып кіл блген. Мысалы: лкен кісіге слем бермегенні зі сыйламаушылыа жататын, оны байап алушылар тентегін тезге салып отыратын. Жалпы салт-дстр – халымызды келбеті, рухани мдениетіні азыы.рбір елді, халыты бала трбиелеудегі халыты педагогиканы асырлар дуірінен алан асыл азынасы бар. жас рпа сол ата-мра негесінен кш алып уаттанады, ізгілік негізі орныады.

аза лтыны дстрі, діні, ділі, тіліні жадайын социологиялы трыдан арастыру.Егемендікті алашы жылдарында аза тіліні, діні мен ділді жадайы сын ктермейтін болатын. Еліміздегі аза мектептері жаппай жабылан еді. Бл былыс аза тіліні, азатілді рпаты тамырына шабылан балта болды. Орыс отаршылдары лтты тіл, лтты діл, лтты дін дегенді жойып, бір ана лт жасауды алдарына басты масат етіп алды. Осылайша бір ана «кеестік лт», бір ана «діретті орыс тілі» болатыны белгілі болды. азатарды орысша оыту 19-асырда-а беле алан. Сол кезден бастап азатілді рпаты санасына «орыс тілін йренсе ана адам боласы» деген аида сіірілді. Егемендікке ол жеткенше бкіл мектептердегі балаларды 22 пайызы ана аза тілінде білім алды. Ол мектепті кпшілігі де 100-150 бала оитын ауыл мектептері еді. 1400-1500 оу­­шысы бар ала мектептеріні дені орыстілді болды. Біра «жылан­ды ш кессе де кесірткедей лі бар» демекші, аза тілі зіні ай­нар бастауынан айырылмады. а­за тілі 1980 жылдар­ды аяында зіні мртебесіне ол жеткізе бас­тады. 1991 жылы ел туелсіздігін жа­риялаан со азаты тілін к­теру басты баыт болды.

аза лтыны мдделерін социологиялы трыдан тсіну.біз уелі мемлекет рушы лт дегеніміз не, оны лтты мддесі алай оралуы керек жне ол мемлекет рушы лт ретінде толыанды дамуы шін оны андай белгілері болуы шарт деген сратар ойып, оны теориялы негізін анытап, азіргі кезде ол елімізді мірінде алай іске асып жатанын білсек, шындыты кімні жаанда екенін анытауа болады.лтты алыптасуы бл тарихи процес, ол алашы ауымды рылыстан басталып, белгілі бір оамды-экономикалы формациаларды згеруіні серінен руа, тайпаа, онан лта айналып, дамып отырады. Былайша айтанда халыты лта айналуы адамзат баласыны оамды, леуметтік, рухани дамуыны е жоары сатысы деуге болады.лт болып алыптасу шін оны территориясы, экономикасы, мдени-тілдік ортасы болуы керек жне ол лт осы ндылытарды иегері болып, соан ожалы етуі тиіс. Сонда-ана ол лт зіні лтты санасын алыптастырып, лтты ндылытарын жасап, лтты мддесін орап, оны рі арай дамытуына ммкіншілігі болады. лт толыанды лт болып алыптасып дамуы шін оны лтты санасы, лтты ндылыы жне лтты мддесі болуы керек. Олай болса бгінгі кні азатар здеріні саяси туелсіздігін алып, егеменді ел боланнан бері, ткен жиырма жылды ішінде лтты санасын алыптастырып, лтты ндылытарын адірлеп, лтты мддесін орауда андай жетістіктерге ол жеткізгенін білу шін біз уелі лтты сана, лтты ндылы, лтты мдде деген сздерді маынасына талдау жасап, оны ымына тсінік беруіміз керек.

аза лтыны стратификациялы процесін этникалы атынастар трысынан тсіну.леуметтік стратификация социологияны негізгі таырыбы. Онда оамдаы леуметтік тесіздік, оамдаы табыс жне трмыс алпы, мртебе мселері арастырылады. Алашы оамда леуметтік тесіздік азана, содытанда аса леуметтік стратификация жоты асы болатын. Крделі оамда тесездік те кшті боландытан адамдар табысына, білім дегейіне, билікке байланысты атты блінді.Алдыменен каста, сонан со сословие, кейіннен тап пайда болды. Кейбір оамдарда бір стратадан екіншісіне аусуа болмайды; кейбірінде аусуа боланмен де шектеу ойылан; азіргі кезде кбісінде толы рухсат етілген. оамны ашы немесе жаба екенін осы бір стратадан екіншісіне ту ммкіншілдігі анытайды. Стратификация ымы геологиядан алынан «страта» яни жерді ыртысы дегенді білдіреді. Осы образ арылы оамны рылымы да жер ыртысы сияты ерекше блшек- блшек болатынды крсетеді.леуметтік ыртыс тменнен жоары арай ерекше орыналысады. Оны ерекшелену негізінде байлыты лшемі жатады: кедейлер тменгі ыртыста, ал байлар жоарыда орын алады. рбір ыртыс байлыы, билігі, білімі жне мртебесі шамасы бірдей адамдар тобынан турады. леуметтік стратификацияны лшеуді трт лшем крсеткіштері бар: 1) байлы; 2) билік; 3) білім; 4) мртебе.Байлы азіргі кезде ашаменен лшенеді. Байлар табыны негізгі байлытары ол оларды жиан мліктері, ндірістері жне т.б. Ал орта тап кілдеріні негізгі байлытары ол оларды ашамен тсетін кірістері (айлытарды, зейнетаылары жне т.б.). Негізінен байлы атадан балаа мра ретінде келеді, ал айлы болса тек жмыс істегендерде болады. Байлы пен кірісті те блінбеуі экономикалы тесіздікті тудырады. Ашалары, байлыы кп адамдарды трмыс алпы да, тіршілікктері де баса топ кілдеріне араанда ерекше болады. Экономикалы тесіздік трлі топ кілдеріні мір сру ммкіндіктеріне атты сер етеді. Ашалары кп адамдар жасы, трлі таматанады, те комфортты йлерде трады, жасы демалады. Оларды мір сруілері кедейлерге араанда за жне сапалы. Білім оыан жылды санаменен лшенеді. Мысалы, профессор 20 жылдан астам формалды білім алады, ал сантехник болса ортажылды білімі болмауы ммкін. Билікті лшемі анша адама шыаран кім арылы белгіленеді. Соныменен стратификация шкаласыны шеуіні объективті лшемдері бар: долларлар, жылдар, адамдар. Ал, мртебе болса субъективтік лшемменен есептеледі. Мысалы, белгілі бір маманды р оамда р трлі бааланады. Мамандытар сол оамны пікірімен лшеніп оларды мртебелік иерархияда зіне тиісті орнына ие болады.

азастан Халытар Ассамблеясыны атаратын леуметтік мселелері.Бкіл дние жзіндегі халытар мен этностарды мддесін ойлайтын аса мртебелі Біріккен лттар йымыны зі азастан Халытары Ассамблеясыны республикамызды оамды мірінде атаратын рлін “кішігірім Б” деп атауы тегін емес. Ендеше, туан Отанымызда оян-олты араласып, тату-ттті мір сріп келе жатан 130-а жуы лт пен этносты мдделерін білдіру азастан Халытары Ассамблеясына сеніп тапсырылан тарихи жауапкершілік. Туелсіздік алан жылдар ішінде талай згерістер болып, дрыс тадау жолымен ала батыл адам басты. азастан Халытары Ассамблеясыны алдына ойылан басты міндет – оамны белсенді саяси, біріктіруші кші болуа абілеттілігін таныту еді. азастандаы лтаралы атынастар саласындаы саясат зіні толы маынасында кп лтты жне кп дінді мемлекет екенін астерлей отырып, оамды-саяси тратылы жадайды сатауда бай тжірибеге ие болды. Осындай бірегей сан лттыы бар азастан ТМД елдерінде орын алан кейбір айылы жадайлара жол берген жо. Мны брі орта мемлекеттік мддеге біріктірілген, шын мніндегі жргізіліп отыран лтты стратегияны ндылыын крсетеді. Президент Н..Назарбаев азастан халына 2006 жылы 1 наурыздаы Жолдауында «азастан халытары Ассамблеясы, міне, он жылдан астам уаыт бойы кплтты азастан халын біріктіру міндеттерін ойдаыдай шешіп келеді» деп жылы лебіз білдіре келіп, «Осы оамды институтты рлін арттыра беру ажет деп ойлаймын» деп атап крсетті. Президентті жыл сайыны Парламентті бірлескен мжілісінде жасайтын азастан халына Жолдауында, халытар Ассамблеясыны сессияларында жариялаан баяндамаларында лтаралы бірлік, ынтыматасты таырыбы мейлінше теренен озалып, жан-жаты міндеттермен, болашаа жасалып отыран жаа рекет, адамдармен тыыз штастырылады.

азастандаы леуметтік стратификацияны сипаты.Посткеестік оамда соны ішінде Рессейде, азастанда стратификация леуметтік поляризация жне «бразилификация» трінде тде. Бірінші ым байлар мен кедейлерді арасыны алшатауын крсетсе, екіншісі-орта тапты азаюын, кедейшілікті, жмыссыздыты сі, клекелі экономиканы, жеморлыты дамуын крсетеді. азіргі посткеестік елдердегі (Рессей мен азастан) жоары ортаы, тменгі тапа социологиялы талдау.Оларды мселелері. оамны «леуметтік тбі» жне маргиналдар. Миргиналдар деп екі леуметтік тапты шекарасында трандарды айтады. Олар екі тапа да жатпайды жне олара тн сипаттарды игермегендер. Сондытан блар «не анда, не мнда жо» адамдар.

азастандаы байлар, орта топ жне кедейлер тобыны сипаттамалары.Байлы азіргі кезде ашаменен лшенеді. Байлар табыны негізгі байлытары ол оларды жиан мліктері, ндірістері жне т.б. Ал орта тап кілдеріні негізгі байлытары ол оларды ашамен тсетін кірістері (айлытарды, зейнетаылары жне т.б.).

азастандаы білім саласындаы леуметтік мселелер.азіргі тада азастанда білім беру жйесін дамыту стратегиясыны масаттары мен міндеттері 2020 жыла дейін білімді дамыту стратегиясыны негізгі аидаларына байланысты іске асырылуда. Оны масаты дние жзілік тарихты, тркі халытарыны, кшпелі ркениетті, Орталы Азия елдеріні тарихы тласында ылымны, мдениет пен аарту жйесіні дние танымды синтезі негізінде жас рпаа жоары сапалы білім мен трбие бере алатын орта білімні жаа, шын мніндегі тыш лтты моделін алыптастыру болып табылады.

азастандаы этникалы процестерге сипаттама.азастандаы этносаралы мселері зіргі кезде мемлекетті туратылыына, оны дамыан, демократиялы уыты елдер атарына осылуына зор ыпалы бар. Этникалы мдениетті, дстрлерді унитарлы мемлекетті глденуіне, ркендеуіне ызмет етуі шін оларды жетістіктерін, ерекшеліктерін жалпы мемлекетті, елді игілігіне жумылдыру ажет. Мысалы, зіргі нарыты экономикаа кшу р этносты зіне тн дстріні, діліні, ебекету тжірибесіні, рухыны аншалыты дайын екендігін наты крсетті. Сондытан саудаа, нарыа жаын этностарды тжірибесін йрену р этнос кіліні ажетті ісі деп танылуы дрыс болар. Кеестік заманда сауда сатыа ыайлы адамдарды, лттарды жек крінішті етіп крсету йреншікті жадай болатын, соан орай адамдарды ойлауы, ділі алыптасан еді. зіргі кезде де осы келесіз жадай іс жзінде лде болса жойыла ойан жо.

азатарды мобилділігіні каналдары.леуметтік мобильділік – оамны тарихтан тыс, алыпты жадайы жне зіне тек индивид пен топтарды жылжуын ана емес, сондай-а леуметтік объектілерді, яни адам рекеті негізінде рылан жне жетілдірілгендерді брі, бір леуметтік жадайдан екіншісіне ту рдісінде пайда болатын. леуметтік мобилділікті екі трі болады: тікелей жне те мобилділік. Нерлым оам ашы, дамыан болса сорлым тікелей мобилділік дамыйды. Мобилділікті ралы, механизмі болып оны леуметтік лифтерін айтады. Олар: мектеп, скер, жмыс орны, білім, дін, ызмет жне т.б. Тігінен жргізілетін мобильность оам стратификациясыны бірдей дегейдегі леуметтік топтарды бірінен екнішісіне туін крсетеді. Клдене мобильділік оамды стратификацияны бір дегейінде орналасан, индивидтерді бір леуметтік топтан екіншіге туін айындайды. Клденен мобильділік (ксіптік, саяси жне экономикалы) –индивидті бір сатыдан екінші сатыа жылжуын белгілейді, оны екі трі ажыратылады: суші жне кемуші, яни леуметтік су мен леуметтік кему. Мобильді озалысты субъектісіне тек тланы ана емес, леуметтік топты да жатызуа болады.

азатарды урбанизация процесіне енуіні зекті леуметтік мселелері.азiр азаты алаа кшу процесi стихиялы трде жрiп жатыр. Бiра урбанизация дстрi азiргi дегейде андай да бiр арсылытарсыз жзеге аса алмайтынын уаытты зi крсетуде. Шаын елдi-мекендердi «болашаы жо» деген себеппен, ауылдарды олдан жою, сйтiп iрiлендiру саясатыны болжамсыз жргiзiлуi iрi алалара з салынын атты тигiздi. кiмет бл трыда ажеттi за тетiктерiн абылдамаса да, бл «процестi оамны зi срап отыр» деген пiкiрдi алыптастыруы леуметтi бден шатастырып жiбердi. Екiншiден, азiр iшкi кшi-он мен сырты кшi-онны кзге крiнбейтiн iшкi араласу процесi стихиялы трде рiс алды.

азіргі леуметтік стратификация концепциялары.Конт заманынан бастап, оам жнінде білімні жеке саласы ретінде академикалы леуметтану кезеі басталады. Трлі ылыми мектептер алыптасады: натурализм, эволюционизм, органицизм, социал-дарвинизм жне т.б. 19 . аяы мен 20 г. басы леуметтануда натурализмны тере дадарысымен байланысты, бл ызыушылыты леуметтік рекет пен зара рекет мселелеріне ауысуын, тсінуші леуметтану дістері мен тла леуметтану концепциясыны растыруымен байланысты болды (М.Вебер, Э.Дюркгейм жне т.б.). 20 асырды 20-80жылдар аралыында леуметтануда азіргі негізгі баыттарды алыптасуы, арынды салалы жіктеліс пен зерттеу дістеріні жетілу рдісі жрді. 80-шы жылдардан бастап леуметтану дамуында жаа азіргі кезе басталады.

азіргі аза отбасыны леуметтік мселелері.Отбасы, леуметтік институт боландытан, сзсіз, оамны ыпалында болады. Отбасыны згеруіні задылыы жалпы оамда болып жатан згерістермен баыттас. Сондытан азіргі кездегі отбасыны жадайын тсіну шін жне оны дамуыны болашаын баалау шін бкіл 20-шы асыр бойы оамды мір мен бара санасында болан тбегейлі згерістерді ескеру керек.азіргі кезде отбасы міріні барлы кезеі, отбасыны рылуынан бастап бтін отбасы ретінде мір сруі аяталана дейін: некеге дейінгі кезеі, бкіл отбасылы мір кезеі, отбасыны ажырауы кезеі згеріске шыраанын атап туге болады. Отбасы - адам баласыны сіп-нер алтын ясы. Адамны міріндегі е уанышты ызы дурені осы отбасында тіп жатады. Бала міріні алашы кнінен бастап ата-ана здеріні негізгі борыштарын - трбие жмысын атаруа кіріседі.Ата-аналарды балалары алдында оларды денсаулыыны дрыс жетіліп суін амтамасыз ету, трбие беру, білім беру, й болып, аяа трып ел атарына осылып кетуін амтамасыз ету сияты міндеттерін орындауы, ал балалары алдында ата-анасын аморлыа алып, сйеніш болуы секілді міндеттері штасып жатады. Бгінгі тадаы отбасы трбиесінде оам ата-аналар алдына лкен жауапкершілікті жктеп отыр.

Неке руды леуметтік мселелері.Неке – отбасын руды негізі болып табылады. Ерлі – зайыптылар арасындаы мліктік жне мліктік емес жеке атынастарды туындататын отбасын ру масатымен, зада белгіленген тртіппен тараптарды ерікті жне толы келісімі жадайында жасалан еркек пен йелді арасындаы те ыты одаты – неке деп тсінуіміз ажет.Ерлі-зайыпты адамдарды арасындаы атынастар некелесу (йлену, трмыса шыу) алуан трлі тртіп бзушылара арсы олданылатын жазалау шараларыны жиынтыы арылы реттеліп отырады. Бл некелесу йымы еркек пен йелді арасындаы арым- атынастарды реттеп отыруды леуметтік ережелеріні, оларды арасындаы міндет пен ыты жиынтыын белгілейді. Отбасыны топ ретінде дрыс ызмет атаруын, мір сруін амтамасыз етеді. Осы ережелер, оны ішінде міндет пен ы ережелері ыты сипатта болады. Ол неке мен отбасы туралы за мен кодекстер арылы реттелінеді. Бекітілген ыты ережелерге кіретін мселелер: млікке иелік ету, ерлі-зайыпты адамдар балаларын жне бір-бірін материалды амтамасыз ету, т.б. Осыан сйкес бл жерде некені бзу туралы ережелерді жиынтыы блінеді.

Отбасыны мір циклі.Отбасыны мір сру циклі биологиялы емес леуметтік процесс, себебі отбасы некеге отырудан басталады жне де ол мемлекеттік жатпенен задастырылады. Отбасыны мір сру цикліні бітуі ажырасуменен аяталады жне ол да мемлекеттік жатпенен длелденеді. Ал ажыраспаан отбасыны мір циклі келесі кезенен трады: 1) некеге трудан е соы баланы тууы; 2) алашы ересек баланы зіні отбасын рап блініп шыуы; 3) балаларды йлені жаласуда. Бл кезе «кемелденген» кезе дейді; 4) барлы балаларды отбасынан кетуін «бос алан я» кезеі дейді; 5) жалыз бастылы немесе «шу» кезеі. Бл кезеде ерлізайыптыны бірі ліп екіншісі алуы ммкін. Екіншісі де мірден озан кезе отбасыны мір сру цикліні аяталаны.

Отбасыны тарихи эволюциясы.Отбасы оамдаы фундаменталды трт институттарды бірі. Ол оамны тратылыын жне халы санын келесі буын арылы толытырып отарады. Соныменен атар отбасы е ынтыматы жне траты кіші леуметтік топ. Адам з мірсру циклінде кптеген леуметтік топты мшесі болады, бірата тек ана отбасын ол ешашан да тастамайды. Ал достарын, рбаларын, кластастарын жне т.б. кезек келгенде алдырып отырады. Отбасы некеге жне анды туысандыа негізділген кіші топ. Оны мшелері трмыс тіршілігіні бірлігіменен, біріне бірі кмекшілдігіменен, моральдік жне ыты жауапкершілігіменен сипатталады. Социологтар отбасын туысты трысынан арастырады. Соныменен атар отбасы арылы буындарды сабатастыы жаласып отырады. р буында отбасыны сабатастыын жаластыруы отбасыны маызды сипаттарыны бірі.

Толы емес отбасыны леуметтік мселелері.Отбасыны толы жне толы емес трлері болады. Толы отбасында ата – анасы, балалары жне детте, кесі жаынан да шешесі жаынан да аа рпа кілдері – атасы мен жесі болады.Толы емес отбасы балаларды ата – анасыны біреуіні ана болуымен сипатталады. Соны зінде балаларды ата – аналары ажырасан болса, балалары соны арамаында алан ата – анаа екінші жаы балаларды жне ебекке жарамсыз ерлі – зайыптыны баып – ау шін алимент тлейді. Егер ерлі – зайыптыларды біреуі айтыс болып, екіншісіні арамаында кмелетке толмаан балалары алса, онда оан мемлекет жрдемаы ретінде материалды кмек крсетеді. Мндай жаняларда бала трбиелеу мселесі иындыа сотыруы ммкін, себебі ыз балаа анасыны ал л балаа кесіні трбиесі ажет. Сйтіп, толы жне толы емес отбасы да те жадайда за жне мемлекетарыы оралады.

этникалы диаспораларды мірге келі менен оларды мселелеріні леуметтік жаы.

Этникалы социология.Этносоциология этностарды мселелерін, этникалы мдениетті жне дстрді леуметтік мірге серін, этника аралы карым-атынастарды, дау жан-жалдарды, этникалы идентификацияны зерттейтін социологияны саласы. Оны зерттеуіне р лтты, этносты леуметтік рылымдарын, этникалы ерекшіліктерді леуметтік згерістерді динамикасына сері кіреді. Соныменен атар отбасындаы атынастардаы этникалы дстр, этникалы мдениетті орны мен сері, этникалы топтардаы тіл, этникалы сана сезімні с динамикасы, этнолеуметтік мдени ділді ерекшіліктерін арастырады. зіргі кезеде аса маызды мселе ол дстрлі этникалы мдениетті модернизациалынан мдениетпен араатысын зерттеу болып отыр.Этносоциология этнографияа араанда этникалы мселелерді леуметтік атынастарды ке клемінде оамны блігі ретінде арастырады. Этносоциологияны бастаунда Э. Дюркгейм, Леви-Брюль, А. Рэдклифф-Браун, Б. Малиновскилерды алашы тайпаларды этникалы мдениеттік зертте арасында леметтіктіні не екенін тсінге тырысуында болатын. зіргі этносоциология этностар мен этникалы топтарды леуметтік параметірлерін зерттеге баытталан. Этносоциологияны маызды блігін этномдениеттерді зерттелер райды. Модернизациялау кезіндегі зіргі алалар менен ауылдарды айырмашылытарына байланысты этнолеуметтік мдени згерістерді динамикасы, дстрді индивидтер мен этникалы топа тигізетін серін социологиялы тсілдерменен зерттеу арылы натылы фактлерге негізделген жаа апараттар алынады. Соныменен атар этникалы идентификация жне зіндік идентификация процестері; этностарды араатынасыны динамикасы соны ішінде этникааралы дау жан-жалдарды шыуы мен оны дамуы; этникалы мобилділік пенен, елдер арасында жне де республикасыны ішкі миграция процестіні леуметтік мселелері; этникалы диаспораларды мірге келі менен оларды мселелеріні леуметтік жаы.Этносоциология з мселелерін арастыранда міндетті трде баса да гуманитарлы ылымдарды жетістіктерін, зерттеген материалдарды мліметтерін олданады.

Этнос, лт, диаспора.ДИАСПОРА зіні тарихи елінен баса елдерде тратын лтты блігі. Этносоциология этностарды мселелерін, этникалы мдениетті жне дстрді леуметтік мірге серін, этника аралы карым-атынастарды, дау жан-жалдарды, этникалы идентификацияны зерттейтін социологияны саласы. Оны зерттеуіне р лтты, этносты леуметтік рылымдарын, этникалы ерекшіліктерді леуметтік згерістерді динамикасына сері кіреді. Соныменен атар отбасындаы атынастардаы этникалы дстр, этникалы мдениетті орны мен сері, этникалы топтардаы тіл, этникалы сана сезімні с динамикасы, этнолеуметтік мдени ділді ерекшіліктерін арастырады. зіргі кезеде аса маызды мселе ол дстрлі этникалы мдениетті модернизациалынан мдениетпен араатысын зерттеу болып отыр. Этносоциология этнографияа араанда этникалы мселелерді леуметтік атынастарды ке клемінде оамны блігі ретінде арастырады. Этносоциологияны бастаунда Э. Дюркгейм, Леви-Брюль, А. Рэдклифф-Браун, Б. Малиновскилерды алашы тайпаларды этникалы мдениеттік зертте арасында леметтіктіні не екенін тсінге тырысуында болатын. зіргі этносоциология этностар мен этникалы топтарды леуметтік параметірлерін зерттеге баытталан. Этносоциологияны маызды блігін этномдениеттерді зерттелер райды. Модернизациялау кезіндегі зіргі алалар менен ауылдарды айырмашылытарына байланысты этнолеуметтік мдени згерістерді динамикасы, дстрді индивидтер мен этникалы топа тигізетін серін социологиялы тсілдерменен зерттеу арылы натылы фактлерге негізделген жаа апараттар алынады. Соныменен атар этникалы идентификация жне зіндік идентификация процестері; этностарды араатынасыны динамикасы соны ішінде этникааралы дау жан-жалдарды шыуы мен оны дамуы; этникалы мобилділік пенен, елдер арасында жне де республикасыны ішкі миграция процестіні леуметтік мселелері;

Этносаралы атынастарды азіргі кездегі зекті леуметтік мселелері жне оны шешуді жолдары. Этносоциология з мселелерін арастыранда міндетті трде баса да гуманитарлы ылымдарды жетістіктерін, зерттеген материалдарды мліметтерін олданады. Соныменен атар этносоциология зіні негізгі устаннымдары дегейінде жалпысоциологиялы теориялы методологиялы парадигмаларменен тыыз байлыныста болады. Мысалы, этносоциологияны зіргі кездегі арайтын мселелері жалпы модернизация теориямен байланысты. Кпке дейін модернизация теориясы модернизациялы процестерді альтернативсіз жаымды процесс деп длелдеуге тырысты да жне осы жолда айтарлытай жетістіктергетде ол жеткізді.Біра та, оны жаымдылыы этникалы салт-дстрді, зімдік мдениетті олданатын этностарды арсылыын туызды.Оны леуметтік тжірибе де длелдеді. Этносты этномдениетінен алшатауы, жейіркенуі, дстрлі леуметтік институттарды жою жне алыптасан міріні салт-дстрінен бас тарту прогресті орнына хаос жне оамны ыдрап, жо болуына кеп соты. зіргі социологиялы теория бойынша дстр менен модернизацияны бір-біріне арсы оюа болмайтынын длелдеді. Содытан зіргі кезде этносоциологияны леуметтік болмысты дстрлі этникалы формаларын зерттеу, оларды зіргі жріп жатан модернизация процесімен салыстыру мселелері актуалды баыт болып саналады.