Ним у ул а? гр торан тшнсме? грмй торанмы? 5 страница

Кп балалы с — Слим апай тураында яыра тигн нит менн мин туп-тура улары рен килдем.

Слим апайар йшгн йорт ауыл осонда, бик матур урында. Ишек алды ур. Йм-йшел а лне. Мал икенсе апанан йрй, ишек алды аша тмй. Шуа ишек алды таа, йшел, сскле. балалар жп матурар м теремектр. лкндре ул араына ин башлаан. Стен нис тапыр йтеллер «сй» тигн ! ле берее, ле икенсее «сй» «сй» тип, ле эш орап, ле башаран эштрен кртеп, ле баша йомош менн йгерешеп йрй.

— Атайарына бик мржт итмйрме? Гел сй сй, тир, — тип орайым.

— й тиренд кберк мин булам бит. Атайары лл ни й л тормай. Колхоз эше шул инде: та арыынан тороп кит, араыла айта.

Бт аил йыйылып, аш ашара ултыры. Ашау урыны тышта. Иркен. Япма атында. Кмклшеп йрп ауыт-аба, ашыая, аш-ыу ташынылар. Блкйре сыная анашынмы, алатар теенме. Ашара ултырышайны, балаалар кберк булып китте. Берее Слимг «инй», тип иплшкс, уны икенсе кеше балаы икнлеген аланым.

— Быныы ееке тгел, ахыры.

— лимне улы, — тине л Слим апай, баланы тупылдатып йп уйы. — лимне иге балалары тыуы. Мште ур. Шуа быныы бында.

— Быларынан айырып алыы. Бер туандар кеек, — тинем. Малайы -башы аласара булас, таы орай уйым.— аланан килдеме?

— лимлр алала йшй биреп алды ла, хер ауыла айттылар, рхмт яуырар, — тип, таы бик нт кен й менн баланы йп алды. Бала ла иркл йылыына ыйынып ына бара ине.

Уаса лим апай а килеп етте. Слим апайан айырып ,алыы ине. Тик кг ген сибегерк. Бала «сй!» тип аршы йгере. лим баланы ктреп алып й л, тшрп, мине менн креште. Сй эскс, балалар таралышты. Мин Слим апайы аиле, балалары, ире тураында ораша башланым.

— Мрйм ылыу, гр ммкин була, яма ин мине турала, йме? — тип тенде Слим апай.

айы бер атын-ыары т баалылыына йрнеп бткйнем инде. Эшт алдыны булындармы, аилл лглм, — мине яма, ти торалар. Шуа ни сн тап Слим апайар тураында яыра тейешлегемде алата башланым:

— Мин шул тиклем матур аилг килеп юлытым. Башалара лг булырлы итеп яа алам ярар ине, тип уйланып ултырам, р балаыы енслекле холо, ее р береен енслекле мнсбтеге бар. р олоо блкйен хстрлгн була, ырмыалар кеек, бте л эшлп маташа. тен, туан йнлелр. Ни эшлп ямаа ти?

Слим апай бер а ндшмй ултыры ла, икереп тороп:

— Тута ле, ылыу, сй яыртайым, — тип, самауырына ыу алды. у тне. Ризалаттым, ахыры, тип ыуандым алдыма. Самауыр шыжлай башланы. Слим апай сй яаны ла ми уы. Сыная т зы-зы «бейей» ине. Слим апайы шулай ны тулынлананына аптырап киттем. Ул керпек ирпеп кен ми арап алды ла еелс ген крнп башланы:

— ылыу, яырмауымды сббе итеп тгел, йргемде бер серен и асым килеп йлйем. Йргемде р ваыт йкп торан нм барлыын бер крсег йлгйнем, сер ыйырлы, кешег сыармалы кешег ген йлп, бушанып ала тораны бар. Ауыр бер нм алайы йргед. Шул ихласлыыды ишеген биклп тик тора, тине. ем д белм шулай икнлеген. Тик кемг йлм д, серем асылыр а барыы ла селпрм килер кеек. ылыу, и йлрг яандыр, — тине л жп бер хл тураында йлне Слим апай.

(Хер был ваиа тураында яам да ярайыр. Слим апайан: «Бер ваыт, исемдрегее гртеп, яам — рхстме?» —тип ораас, «Танымалы ына итеп яа ни — яыры», — тигйне тартынып ына.

Яы гына кеек тойола ла, ыр йыла яын ваыт теп киткн был командировкаа... Ямыш бее абаттан осраштырманы.)

«...Мине биш балам булды. Алтынсыына ауыра алдым. лим ире менн айырылышыу сиген етте.

— Ми бала крк, — тип текен тейе ире. лим е л балаылыты ауыр кисере. Улары хсрт утында яныуын кре ми л еел тгел ине. Иге ыары булас, бала табыу ммкинлеген тотош аланмын да лимне оло бхеттн мхрм иткнмен кеек тоя башланым емде. Йргем ылауан тутаманы. лимне йллнем, ирен бик ярата, уны ни эшлр? Ир бирмк, йн бирмк, тип айырым. Туан менн бала айыы бирмен, ылыуайым. Й ярам итеп булмай, й ыпырып ташларлы тгел — ккркт у ыма нмлер яндырып тик тора. Бер ваыт тн уртаында уянып киттем. Ниндйер бер фекер йргемде тп алды ла апыл зиенемде ятыртып ебре. Уйланып ята торас, был фекер шунан ибрт булды: алтынсы баланы уа бирерг булдым. Быны сн лим л ен ауыра алан итеп кртерг тейеш ине. Бер туаныбы врач ине, уны менн сер беркетеп уйы. Ире, алаа эшк урынлашам, тип киткйне. Блки, бтнлй сыып китерг л уйлаандыр. Бик оа айтмай йрн. айта-айтмаа ла, лимне бхетле ите сараын крйем ле, тип хл иттем. (Аа лимне хлен ишеткс, ыйлым да айтты.) Баланы имем элек бирерг булдым. Имем, айырыла алма инем. Ул сатаы ыланыуар, ул сатаы к лр... лимлр йшрг алаа ксеп китте. Баланы яалма аы менн терелр. мин т тшкн айын сабыйымды йллйем, йрк ылай. йтере, тамырарым тиртеп т тшмй, баланы имгее киле телге ми ыланыу булып айта. Етенсеен тапас ына, бер а тынысландым. лимлр бик матур йшп китте. Уны сн шатлыым ур булды, ана шул айымды еелйтте.

Ситт йшгн сатарында, балаа с йш тулан йылды, тг ген ауыла айттылар. Бала шул тиклем ми ошаан! Уе д кре. Уныы ла яшыа. Ирем ошаа, фашланыр йки лл ниндй наха рг алыр инек. Хоай ризалыы буландыр. Бер кн лим менн ишек алдында йлшеп торабы. Балалар уйнай. Шул са урта балабы, кртл аша икереп сыам тип, апыл олап тш яы ла итгенн аып торо. Баланы хефтн йолоп алып алыра тигн ынтылыш апыл ан тамырарымды уйнатып, хркттрем етелек, сосло тп ебре, олап китте тигн ер баланы элктереп алдым, иге айлы ауырым бар ине, уны ла имй атылдым. лим аптыранып тик тора... ымшанмай а... сйлек тойоо шыпа ла ю. Был хлдн у байта уйландым, шунан тыныс ына йшй алмаымды аланым. Балам р са хеф менн км-к бер е алыр кеек тойолдо. Шунан у лимг:

— айтыы е ауыла. Мин бала сн борсолоп тик йррмн, — тигс, лимлр айтты, ыйлым, лимне ире (бее ята тидшеде ирен йки атынына шулай гизр. — М. Б.), аланы нп етмй ине, ихлас ризалашты. й ктрештек. Имен, татыу тормош менн йшйр. ай-тыуарын отлап, иге балалары тыуы. Быныбы ике арала йрй. Ми «инй», ти. Барыбер сй инде.

Таы бер хлде йлп тйем ле. Блкй сата гел ген й уйнай торайны. Балаларыбы кп булыр ине. бе бер й ике сй булып уйнайбы. Балалар урта. сйебе: «Уй ошолары... Уйыа килгн алдыа кил, ти халы. Берй яман хлг осрап уймааы ярар ине, кс», — тип рлй торайны. Бына бит нисек килеп сыты.

— Бала е л яын итеп торалыр ле! — тинем, был хлг ны аптырап.

— ылыу, ине шттм, ахыры. йг инк т булыр ине. лл ни эшлп аласыта йлге килде. Хсрттремдн, ыланыуарымдан алан яраларым р ем, р тыныуым менн уала барыр, тнг тынлыта тир-яа таралып юалыр, тип улауымдыр. Ауыр сата лл ниндй ырымдара ышаны кил. Йркт яра аман йрй. Бала лдында емде йепле тоям. Ирем а дында ла, тбит алдында ла... намыым алдында ла. Тштрем менн нмд бутай башланым. Уяулы-йооло тндрем а булманы. «сй!» — тип, лнеп, ккенмде п ысырып ебргн тауыша икнеп китм. «ай балам ысыры икн?» — тип элйем. Берее л ысырмаан. Бте л тып-тыныс. Тик ошо балам ына йн азаптары кисер, мине элй-элй : «сй!» — тип ысырып ебр. Шунан ярамаан ысындыран кешелй, ауыын аплай, урып ына ми арап ала, имеш. емде йыуатам. лим бхетле, бала яныда — тыныслан, тип йыуатам. барыбер кел бушанансы йлй алмаас, тйр булып тик тора. Элек алай др т булан ле... тме, йоламы, ырыммы, тигндй. сйем йлй торайны. айы ктр алмай, арайып ауырый башлаан кешене тау итген алып барып рнлт торайнылар, ти. Урман яыратып, тау-таш ярырлы итеп уып тороп ете тапыр рнл, айыы баыла, тигндр. Мин д айы сата, урмана сыып, япа-яы алып ысырып-ысырып илап алайыммы икн лл, тип уйлай торайным. Бына, ылыу, рхт булып алды. Бгн тшмд крем мин ошолай кел рхтлеге кисерсгемде. Яшыа юраайным.

...Басамдан елк п ашайым тим, лл ниндй имнес орт баан. Шул тиклем ашаым кил — орттаран таартып-таартып абыра ынтылып арайым — ауыа яын килтерер мл ю, мыжып торалар. Шунан эрглге илн ырмыалар ябырылды теге орттара. й, берм-берм ашайар тегелре. орттары ашаан айын, елктр матурыра булып ала... Йылмайып уянып киттем. уы йылдара беренсе тапыр шулай йылмайып уянанмындыр. лимлр ксеп айтас та ны ыуанайным, тик емде нисек тотормон икн, тигн хеф атыш шатлы ине ул. Шатлыты да трл була бит...

Рхмт, ылыу. арашы йомша. Кешене тылай беле. лл асан ине белеп, ктп алан ымамын. Бхетле бул. Хсртемде бушаттым. Еел булып алды, — тине Слим апай.

— лим апайар ксеп айтып, бала яныыа булас, тынысланып аланыыыр ле.

— Янымда булыуынан ына тгел, ылыу. лимне балалары тыуыу тынысландыры. слек тойоо уянды лимл. Хер олатыу тгел, сит-ят кешене арашынан да урсалай. Блкйре ыайына быныын да сосолтоп ктр алып ала. Бала тауышы ишете менн, тертлп кен тора. Ана шул тынысландыры...

«слек тойоо уянды лимл». Бына бит ул ана алынан, мм йоомораан тойо нисек уяна ла тотош булмышыды ялмап ала м гртеп т ебр! Тбит, Тре, Алла, Хоай ада йоомораан тойоно айтанан уятын сн, йнлеш бирерг крк. Был осрата с булыу тойоо уянын сн, лимг бала алыра м Эске донъяында слек тойоо уянырлы йнлеш бирерг крк булан.

Аырауа бала алан атынды аа ене д бала табыуы йыш ына осрай. Кре, балаа алмауына е л борсолоп, кешенн д тартынып, иренн д йберетелеп, кйефе балаы булыуа кйлн башлай. бала аландан у слек тойоо уны анатландырып ебр, ул ен тидр араында ти анай башлай, орурлана, ен сй тип ышандыра. Кеше пулмышы быа кн, сй булыу тойоо уны йооа талан, йомоланан кнктрен уята, аына тьир ит, греш индер.

Тимк, ана алынан ады фт эске кс тьире менн ген уятып була. эске кст йнлндереп ебре кешене енн тора. Психотерапия алымдары тбитте ошо ммкинлеген нигелнгн м и китмле мтлр ир.

ана алынан эске ммкинлекте файаланыу, абатлап йтерг крк, кешене енн ген тора.

Адаы йоомораан айы бер тойолары уятып, булмышыды гртерлек кск йлндереп ебре ксн мите йт ур.

Тел телеп ала, тип юа йтмгндр. кс менн ни тел, шуны эшлп була. Телйе икн — яраштыр, телйе икн — талаштыр. Тел — ауытыр, тел мерлек сирг ал.

Нзиф

Берг эшлгн бик йкмл, матур, ипле, аыллы Нзиф исемле бер атын, эсен биклнеп, ауырыуа абышан кеше кеек, ндшмк йлнде л уйы. Тулы ына, йомро ына ке шигндн-ши бары. Эс серен белерг телйем, айыы була, урталашайым, ярам крк була, улдан килгн тиклем ярам итйем, тигн нит менн башлап арайым. Ю. ндшмй — эстн ыа. Бер кнд эштн айтыра берг сыты. Нзиф автобус ишегенн инде л мйшк ген ыйынып баты.

— й, алда урын бар. Ултырайы, — тием. Баш тарта.

— Оялам, — ти.

— Нимнн оялаы?

— Ймелегемдн.

— Кем йме? инме? Ни эшлп улай тие? — Мин аптырап киттем.

— Ирем шулай ти. ине менн урамда йррг л оялам. Ауылда ына имге кренгне икн. Бында м араыыы, — ти.

Эште ни икнлеген аланым. Иртгеен берг эшлгн бер атын менн кшлштек т бик матур клдк атып алды. Теге атын, ем алайным, тар булды, кейеп ара ле, тип йтерг тейеш ине.

Нзиф клдкте кейеп араны. Матур згр крен згр тл клдк тнен кипслеп кен тора, йн д асып ебре. Нзиф кгг арап мооу ына йылмайып уйан булды.

— Ал. Бигерк килеш бит, — тибе.

— Асам да ю, ирем менн кшлшмйенс алыу а уайы.

— Асаын яйлап тлре ле. Ашытырмайбы. Эш хаы алан айын алап бирере йки тм эш алыры.

гтлй торас, клдкте алдыртты. Берг эшлгн ир-егеттре д кен салынды был греш, улар а матау ре йтте. ыйырлы, сер атмалы кешелр аша уны матур атын икнлеген зиенен ала башланы. Эш аыра кндр кино арара, магазиндара йррг л эйрт башланы. Бе тегенд-бында баран сата, башым ауырта, ауырыйым, тип ылтаулап ултырып аланлыыны сббен тшндк. Урамда ла кешенн йшеренмй, оялмай, кен тура тотоп, тек баып йрй башланы. Ярты йыл да тмне, бына тигн сибр атына йлнде Нзифбе. Ире е кнлш башланы, эштн аршы килеп алыр булып китте.

 

Спортсы

Таы бер ваиа. «Башортостан» гзите редакцияында сибек кен, кг блкй ген бер ир эшлй ине. атыны уны ана умай ташлап сыып киткн. ир кеше йшн тамам тлгн.

Машинистка атындар бик шаян да, кешег итибарлы ла, хстрлекле л була торайны. Ороя Хйбуллина, Фни Грева апайар менн йлштек т, «Был аайы матап, келен ктреп, ирйтеп ебрйек ле, юа сыып уймаын, йш бит ле, блки, йлнер . йбт кеше», — тигн ыымтаа килдек. Мин тржемсе булып эшлйем. Ул сатара тржемне улдан яып эшлмй, туранан-тура машинисткалара йт инек. Шуа гел ген машбюрола була торайным. Байта ына тжриб туплаан, донъя кргн лкн апайар менн кндр буйы берг булыу, йлше, кшлше мине ем л фемле була ине. ле инде юа сыып баран ир кешене урсалап алыу хаында кш орабы.

Ошондай ыымтаа килдек. Был ир кешене башалара ошамаан тнлгн табып, был тнлкт фт уны ына аанышы булара матара крк. Шул сата ул ен икенсе к менн арай башлар. Бер кн шулай кш-тш итешеп йлшеп кен ултыра инек — блкй ген булып, клеген ртлй-ртлй, башын бик ны эйеп, теге аай килеп имде.

— Аай, бе тап ее турала бхс алып барабы. Бее редакцияла зп-згр кле кеше ниф Биколон ына, тир. мин, ее д креге зп-згр, болото кк й ыма, тим. Ышанмайар. Клегегее сисеп, к ыып ебреге ле йшерк машинистка ыара, аай. Мине еелеп алы килмй, — тием.

Аай клеген сисеп, йылмая-йылмая тир-яа арап плды. улъяулыын сыарып, бик оа итеп клеген ртп ултыры. е шул арала алмаш-тилмш машинисткалара арай ине, м бер аан хатта Эстонияла армияла хемт иткн сата крене тап-таа згрлеге араында уны эстон егете тип уйлап, эстонса белмгне сн тетеп рлгндрен д йлп ебре. Унан у, млен батырып алды ла, кен баша ваыттаыа араанда ушлыра тотоп, яурындарын яып, тек баып, эре-эре аымлап атлап сыып та китте.

— ин клек аша уны крен айан абайлап алды? Ке ткер инде. Ысынлап та, зп-згр шул, — тине Фни апай.

Был ваианан у уны галстугын матап ебре, яы клдгене килешеен, ммн, уны зауы менн кейен белеен матауар йыш ына абатланып торо. Аайыбы кг кренеп греп китте. Шаянлыы кире айтты. Клмстр йлй, шаян р йт башланы. Машинистка апайары берее уны тапырлыын, оторлоон, бер ваытта ла юалып алмауын, ниндй хлдрн д сыыу юлын таба алыуын матаны. «е шулай булана мллре д уымлы ине», — тип т дртлндереп ебрек. Аай е менн булан бер ыы хлде л йлп алды.

«...Яы йлнешкн са. Аиел буйына ыу инерг бары. Клш ыуа тшмй уя. Мин ем ген ыу ин башлаайным, бер тркм ыар ыу иберг тотондо. Мин д аршы ибм тегелрг. Бер аан араам, клш ю. Сыам, кейемемде тотош алан да, айтан да киткн. Ни эшлрг? Элекке замандаы оон трусик тубыа етеп тора. Херге кеек плавки тгел. Йыла ярына барып ны ына итеп ыып кейем д, йгер-атлай, улдары тиге ген елтй-елтй, айтып киттем, йне, спортсымын инде...»

Шулай итеп, башын баып, айыа бирешеп йргн аайыбы элекке булмышына айтты ла уйы. Бер аан ул яынан аил ороп ебре. е тьир ите кс и китмле.