Эпидемиологиялы тексеруді йымдастыруа ойылатын санитариялы-эпидемиологиялы талаптар
Инфекциялы ауруларды алдын алу бойынша санитариялы-эпидемияа арсы (профилактикалы) іс-шараларды йымдастыруа жне жргізуге ойылатын санитариялы-эпидемиологиялы талаптар» санитариялы аидалары
Жалпы ережелер
1. «Инфекциялы ауруларды алдын алу бойынша санитариялы-эпидемияа арсы (профилактикалы) іс-шараларды йымдастыруа жне жргізуге ойылатын санитариялы-эпидемиологиялы талаптар» санитариялы аидалары (бдан рі – Санитариялы аидалар) инфекциялы ауруларды алдын алу бойынша санитариялы-эпидемияа арсы (профилактикалы) іс-шараларды йымдастыруа жне жргізуге ойылатын талаптарды белгілейді.
2. Осы Санитариялы аидаларда мынадай терминдер мен анытамалар олданылады:
1) ауруханаішілік ауру – медициналы йыма жгінгеннен кейін немесе медициналы кмек аланнан кейін, медициналы йымда болан уаытында немесе медициналы кмек аланнан кейін инкубациялы кезеде науаста пайда болатын кез келген инфекциялы ауру, сондай-а медициналы йым ызметкеріні медициналы йымдаы жмысы салдарынан болатын инфекциялы ауру;
2) ауыр жіті респираторлы вирусты инфекциялар (бдан рі – АЖРИ) – пациентті дереу емдеуге жатызуды ажет ететін жне анамнезінде ауру басталаннан бастап 7 кн ішінде кемінде бір рет байалатын >38оС жоары температурамен немесе ызумен, жтелмен, ентігумен немесе тыныс алуды иындауымен сипатталатын ауру;
3) бактерия тасымалдаушылы – ауруды клиникалы кріністерсіз инфекциялы (паразиттік) аурулар оздырыштарыны адам немесе жануар организмінде саталуымен жне оршаан ортаа блінуімен сипатталатын инфекциялы процесті нысаны;
4) бактериофагтар – бактериялы жасушаны заымдауа жне оны ерітуге бейім бактерия вирустары;
5) бас тарту – туберкулезді жпалы трімен ауыратын науасты медициналы жаттамада белгіленген, дрігер таайындаан емдеуден бас тартуы;
6) балалар мен жасспірімдерді трбиелеу мен білім беру объектілеріндегі шектеу іс-шаралары – кабинеттік оыту жйесін алып тастауды, кпшілік, ойын-сауы жне спорт іс-шараларын шектеуді, тмаумен ауыратын науастарды уатылы ошаулауды, бетперде режимін енгізуді, санитариялы-дезинфекциялы режимді кшейтуді жне жеке гигиенаны сатауды кздейтін тмауды жне баса да ЖРВИ-ды таралуын болдырмауа баытталан шаралар;
7) байланыста болан адам – инфекция оздырышымен байланыста болатын жне (немесе) болан адам;
8) вирусты клік ортасы (бдан рі – ВКО) – клиникалы материал лгілерінде вирустарды зертханаа дейін тасымалдау процесінде сатауа арналан дайын сйы орта;
9) азастан Республикасы Денсаулы сатау жне леуметтік даму министрлігі (бдан рі – денсаулы сатау саласындаы укілетті орган) - денсаулы сатау жне леуметтік-ебек саласында басшылыты жзеге асыратын азастан Республикасыны мемлекеттік органы болып табылады;
10) дизентерия – кбінесе то ішекті шырышты абышасын заымдайтын шигелла (Shigella) текті микробынан туындайтын инфекциялы ауру. Клиникалы ауру улану жне тйіліп ауыру синдромыны болуымен сипатталады;
11) дисбактериоз – созылмалы ауруларды, антибиотиктерді за абылдауды нтижесінде туындайтын ішек жмысыны ауытуы жне фермент шыару абілетіні бзылуы бірге жретін ішек микрофлорасы рамыны бзылуы;
12) демеуші кезе – лі де саталан микобактерия популяциясына сер ететін жне туберкулез процесіні абыну згерістеріні одан рі азаюын, сондай-а науасты организміні функционалды ммкіндіктерін алпына келтіруді амтамасыз ететін терапияны жаласу кезеі;
13) Дьюар ыдысы – биологиялы лгілерді сйы азот ортасында за сатауа жне тасымалдауа арналан резервуар;
14) емделуден жалтару – з бетімен кету, дрігер белгілеген емдеу режимін бзу, сондай-а туберкулезбен ауыратын науасты медициналы картасында белгіленген туберкулезге арсы препараттарды ш жне одан да кп аптаны райтын уаыт бойы абылдамау;
15) жіті вирусты гепатит (А, Е, В, С, Д) – бл ерекше маркерлері бар боланда затыы алты айдан аз бауырды жіті абынуы;
16) жіті ішек инфекциялары – асазан-ішек жолыны заымдалуымен сипатталатын патогенді жне шартты патогенді бактериялардан, вирустардан болатын инфекциялы аурулар;
17) жіті респираторлы вирусты инфекция (бдан рі – ЖРВИ) – ауа-тамшы жолымен берілетін жне тыныс алу (респираторлы) жолдарыны сілемейлі абыын заымдаумен оса жретін тмау, парагрипп, аденовирустар, респираторлы-синцитиальды жне баса да вирустар тудыратын ауруларды жоары контагиозды тобы;
18) ЖРВИ, тмау жне оларды асынуларын (пневмонияларды) деттегі эпидемиологиялы адаалау – халыты жіті респираторлы тмау трізді ауруды жне/немесе пневмонияны клиникалы белгілерімен жгінуі бойынша республиканы барлы аумаында тіркелген аурулар жадайларыны санын есепке алу негізінде ЖРВИ-мен, тмаумен сыраттанушылыты жне оларды асынуларынан (пневмониялар) болан лім-жітімні дегейі мен динамикасын мониторингілеу;
19) иерсиниоз – улану белгілерімен жне асазан-ішек жолдары, бауыр, буындар, кейде баса азаларды заымдануымен сипатталатын антропоноздар тобындаы жіті инфекциялы ауру;
20) инкубациялы кезе – инфекция оздырыштары организмге тскен сттен бастап ауруды алашы белгілері пайда болана дейінгі уаытты блігі;
21) инвазиялы дістер - адам организмні ішкі ортасына ену жолымен жзеге асырылатын диагностикалау мен емдеу дістері;
22) инфекциялы немесе паразиттік аурулар ошаы – инфекция оздырышы науастан сезімтал адамдара беріле алатын шектерде оны оршаан аумаы бар, инфекциялы немесе паразиттік аурумен ауыратын науасты болатын орны;
23) индикаторлы крсеткіштер – тмау трізді аурулар (бдан рі – ТТА), АЖРИ жне тмауды шолыншы эпидемиологиялы адаалау (бдан рі – ШЭ) жйесін йымдастыруды сапалы крсеткіштері;
24) ке клемді дрілерге кнбейтін туберкулез (бдан рі – ККДК) – бл штаммдары изониазид пен рифампицинге, сондай-а фторхинолондарды біреуіне жне екінші атардаы ш инъекциялы препараттарды біреуіне (капреомицин, канамицин немесе амикацинге) кнбейтін туберкулез микробактериясынан (бдан рі – ТМБ) болан туберкулез;
25) кптеген дрілерге кнбейтін туберкулез (бдан рі – КДК) –штаммдары изониазид пен рифампицинге тзімді ТМБ-дан туындаан туберкулез;
26) арынды кезе – ауруды клиникалы белгілерін жоюа жне ТМБ-ны популяциясына барынша сер етуге баытталан терапияны бастапы кезеі;
27) аыры микроскопиясыны о нтижесімен кпе туберкулезі (бактерия блуші) – ем жргізілгенге дейін аыры жаындысыны микроскопиясы кезінде, тіпті бір рет болса да ышыла траты бактерияларды (бдан рі - ТБ) аныталуы;
28) ылаулар - аш ішекті лимфа жйесіні жарамен заымдалуымен, бактериемиямен, жалпы улану кріністеріні циклды аымымен, оздырышты кбіне таам жне су жолдарымен іске асырылатын нжіс-ауыз арылы берілу тетігімен сипатталатын, за уаыт бактерия тасымалдаушылыты алыптастыруа бейім сальмонелла тріні (Salmonella paratyphi) бактериялары тудыратын бактериялы жіті инфекциялы аурулар;
29) микроскопиялы зерттеу – зерттеуге алынан жаындылардан ТБ-ды анытау дісі;
30) Манту сынамасы – ерекше диагностикалы тест, халыаралы екі туберкулин бірлігімен теріішілік туберкулин Манту сынамасы (бдан рі – 2 ТБ-мен Манту);
31) парентералды механизм – инфекцияны ан ю кезінде, тері жамылылары мен шырышты абышаларды бтіндігіні бзылуымен оса жретін инъекциялар жне баса да манипуляциялар кезінде, сондай-а анадан балаа босану жолдары арылы ту кезінде берілуі;
32) реконвалесцент – аурудан айыу сатысындаы науас адам;
33) ремиссия – ауру кріністеріні уаытша лсізденуімен немесе жоалуымен сипатталатын ауруды ту кезеі;
34) ретроспективті эпидемиологиялы талдау – эпидемияа арсы іс-шараларды перспективалы жоспарлауды негіздеу масатында алдаы за уаыт аралыындаы инфекциялы сыраттанушылыты дегейін, рылымы мен динамикасын талдау;
35) репрезентативті іріктеу – бас жиынтыты негізгі белгілері саталан жне деректер крсетілген белгі осы бас жиынтыта крінетін пропорцияда немесе сондай жиілікте сынылатын іріктеу;
36) ротавирусты инфекция – асазан-ішек жолдарыны заымдануымен сипатталатын жіті вирусты ауру;
37) сальмонеллез – сальмонелла (Salmonella) тобына жататын оздырыштарды нжіс-ауыз уысы арылы берілетін полиэтиологиялы жіті инфекциялы ауруларды тобы, олар белгілері білінбейтін бактерия тасымалдаушылытан бастап, ауыр септикалы трлеріне дейін болатын клиникалы кріністеріні кптрлілігімен сипатталады. Кбінесе жіті гастроэнтерит трінде теді;
38) санация – организмді сауытыру бойынша масатты емдеу-профилактикалы іс-шараларын жргізу;
39) сыраттанушылыты баылау дегейі – алдыы бес жыл ішіндегі сыраттанушылыты орташа шамасына арай рбір уаыт аралыына жне наты елді мекенге тн сыраттанушылыты шекті дегейі. Жалпы аланда аума шін жне халыты жекелеген тобы (жас ерекшелік, ксіби) шін есептеледі. Талданатын крсеткіштерді жоары баылау дегейіне жаындауы немесе одан артуы эпидемиологиялы олайсыздыты білдіреді;
40) сзгі – емханаларда йымдастырылады, оны міндеті пациенттерді емханаа кіреберісте екі негізгі топа: инфекциялы ауруа кдігі бар адамдара (жоары температура, этиологиясы белгісіз бртпе, диспепсиялы бзылыстар жне инфекциялы ауруларды баса кріністері) жне дені сау немесе ртрлі функционалды ауытулары бар адамдара срыптау болып табылады;
41) стационарлардаы шектеу іс-шаралары – медызметкерлер мен пациенттерді жріп-труыны ерекше режимін кздейтін тмауды жне баса да ЖРВИ-ды таралуын болдырмауа, тмаумен ауыратын науастарды уатылы ошаулауа, бетперде режимін енгізуге, санитариялы-дезинфекциялы режимді кшейтуге жне жеке гигиенаны сатауа баытталан шаралар;
42) таертегілік сзгі – мектепке дейінгі трбиелеу жне оыту объектілерінде, мектептерде, гимназияларда, лицейлерде ааны арай, температураны лшей отырып, ата-аналардан ЖРВИ жне тмауды белгілері мен симптомдарыны болуын срау арылы балаларды абылдау;
43) термоконтейнер – жылудан ошаулау асиеттері жне тыыз жабылатын апаы бар лгілерді тасуа арналан жшік (немесе смке), ондаы тиімді температуралы режим (плюс 2оС-тан плюс 8оС- а дейін) уысына салынан мздатылан тоазыту элементтеріні кмегімен амтамасыз етіледі;
44) туберкулез инфекциясыны ошаы – бактерия блетін науасты трылыты (жеке й, птер, жатаханадаы блме жне таыда басалары), оу, жмыс, демалыс орны;
45) туберкулез – патологиялы процеске кпеден баса организмні барлы органдары мен тіндері шырауы ммкін, біра кбінесе кпеде шоырланатын ауру;
46) туберкулиндік диагностика – 2 ТБ-мен Манту сынамасы бойынша ерекше диагностикалы зерттеу;
47) тмау трізді аурулар – ауру басталаннан бастап 7 кн ішінде кемінде бір рет байалатын дене ызуыны 38оС-тан жоарылауымен жне жтелмен оса жретін жіті респираторлы вирусты ауру жадайлары;
48) тмауды ШЭ жніндегі айматы вирусологиялы зертхана (айматы вирусологиялы зертхана) – ТТА, АЖРИ жне тмауды ШЭ жйесіне атысатын вирусологиялы зертханалара дістемелік жне практикалы кмек крсетуді, сапаны сырттай баылауды амтамасыз ету масатында лгілерді растауды (айта тестілеуді) жзеге асыратын вирусологиялы зертхана;
49) фаготип – типтік бактериофактар рамына бірдей сезімталдыты сипаттайтын бактериялы штамдар жиынтыы;
50) флюоорографиялы, рентгенологиялы тексеру – флюорографиялы немесе рентгенологиялы аппараттармен диагностикалы зерттеу;
51) халыты декреттелген тобы – айналасындаылара инфекциялы жне паразиттік ауруларды жтыру шін барынша ауіп тндіретін халыа ызмет крсету саласында жмыс істейтін адамдар;
52) Халыты санитариялы-эпидемиологиялы саламаттылыы саласындаы мемлекеттік органны ведомствосы - азастан Республикасы лтты экономика министрлігіні Ттынушыларды ытарын орау комитеті;
53) шолыншы эпидемиологиялы адаалау – еліміздегі тмаумен сыраттанушылыты эпидемиологиялы жне вирусологиялы сипаттамаларын, тмауды экономикалы залалын лемні баса елдеріні деректерімен салыстыруа ммкіндік беретін, ТТА туралы апаратты жне репрезентативті топтардаы ТТА жне АЖРИ-мен ауыратын науастарды материалы лгілерін жйелі жинау;
54) шолыншы ірлер – ТТА, АЖРИ жне тмауды шолыншы эпидемиологиялы адаалау жйесі енгізілген жне жргізілетін кімшілік ауматар;
55) шолыншы орталытар – ТТА, АЖРИ жне тмауды шолыншы эпидемиологиялы адаалау жйесі жзеге асырылатын медициналы йымдар;
56) іш сзегі – аш ішекті лимфа жйесі заымданып, шырышты абышасында жара пайда болатын, жалпы улануды айталануы кездесетін, оздырыш ауыз уысы арылы жне нжістен жатын, су, таам жне трмысты жолдармен таралатын, споралы таралумен атар за уаыта бактерия тасымалдаушылыты алыптастыруа бейім сальмонелла бактериясыны (Salmonella Typhi) трінен болатын бактериялы инфекциялы ауру;
57) энтералды механизм – инфекцияны асазан-ішек жолы арылы берілуі;
58) эпидемиологиялы крсетімдер бойынша тексеру – белгілі бір ауматаы, халыты жекелеген топтары арасындаы эпидемиологиялы жадайа негізделген инфекциялы немесе паразиттік аурулар туралы алынан апаратты негізінде жне инфекциялы немесе паразиттік ауруларды жадайына эпидемиологиялы тексеру жргізу кезінде (жтыру туекелі факторларын, берілу жолдарын анытау жне санитариялы-эпидемияа арсы (профилактикалы) іс-шараларды жргізу шін) тексеру;
59) anti-HCV – С вирусты гепатитіне антиденелер;
60) HBsAg – инфекцияны жіті немесе созылмалы трін крсететін беткейлік антиген.
Жіті ішек инфекцияларымен сыраттануды алдын алу бойынша санитариялы-эпидемияа арсы (профилактикалы) іс-шараларды йымдастыруа жне жргізуге ойылатын санитариялы-эпидемиологиялы талаптар
3. Жіті ішек инфекцияларымен сыраттанушылыты эпидемиологиялы адаалау мынадай іс-шараларды амтиды:
1) профилактикалы іс-шараларды тізбесін, клемін жне жргізу мерзімін негіздеу, за мерзімге арналан бадарламалы-нысаналы жоспарлау масатында халыты санитариялы-эпидемиологиялы саламаттылыы саласындаы мемлекеттік орган ведомствосыны ауматы блімшелері жыл сайын жргізетін жіті ішек инфекцияларымен сыраттанушылыты ретроспективті эпидемиологиялы талдау;
2) басталан ауруды ршуін уатылы анытау, оны себептерін анытау жне эпидемияа арсы жедел іс-шараларды жргізу шін халыты санитариялы-эпидемиологиялы саламаттылыы саласындаы мемлекеттік орган ведомствосыны ауматы блімшелері ай сайын жргізетін жіті ішек инфекцияларымен сыраттанушылыты жедел эпидемиологиялы талдау.
Аымдаы сыраттанушылы апталар, айлар бойынша, су орытындысымен салыстырылады, осы аумаа тн ауруды баылау дегейімен салыстыру жргізіледі.
4. Ауруханаішілік ауруларды болдырмау масатында халыты санитариялы-эпидемиологиялы саламаттылыы саласындаы мемлекеттік орган ведомствосыны ауматы блімшелері медициналы йымдарда, балалар йлерінде, нрестелер йлерінде, арттар мен мгедектерге арналан интернат-йлерінде санитариялы-эпидемияа арсы режимні саталуына мемлекеттік санитариялы-эпидемиологиялы адаалау жргізеді.
5. Ішек инфекцияларымен ауыратын науастарды жне кдіктілерді анытауды ведомстволы тиістілігі мен меншік нысанына арамастан барлы денсаулы сатау йымдарыны медицина ызметкерлері амбулаториялы абылдау, йге бару, медициналы тексеріп-арау, ауруханаа жатызу жне медициналы йымдара басалай бару кезінде жргізеді. Диагноз ауруды клиникалы кріністері, зертханалы зерттеулер деректері, эпидемиологиялы анамнезі негізінде ойылады.
6. Халыты санаттары:
1) медициналы йымдара жгінген кезде жіті ішек инфекцияларына кдікті науастар;
2) стационара тсу кезінде психиатриялы стационарларды пациенттері;
3) мектеп-интернаттара, балалар йлері мен нрестелер йлеріне алуа ресімдеу кезінде балалар;
4) арттар мен мгедектерге арналан интернат-йлеріне алуа ресімдеу кезінде жасы лайан адамдар;
5) ішек инфекциясымен ауырып айыан реконвалесценттер ішек тобына бір рет зертханалы тексеріледі.
7. оздырышты сйкестендіру жне ошаты клемдерін белгілеу масатында инфекциялы ауру оздырышыны берілу жолдары мен болжанатын факторларын есепке ала отырып, дрігер-эпидемиолог айындайтын зертханалы зерттеулер жргізіледі.
Эпидемиологиялы тексеруді йымдастыруа ойылатын санитариялы-эпидемиологиялы талаптар
8. Эпидемиологиялы тексерулер мына ошатарда:
1) оамды таматану жне азы-тлік саудасы, сумен жабдытау объектілеріні, мектепке дейінгі балалар йымдарыны ызметкерлері, сондай-а тама німдерін ндіру, сатау, тасымалдау жне ткізумен байланысты ксіпкерлік ызметпен айналысатын жеке тлалар жіті ішек инфекцияларымен сыраттанан кезде;
2) мектепке дейінгі балалар йымдарына, балалар йлеріне, мектеп-интернаттара баратын балалар сыраттанан кезде;
3) психикалы-неврологиялы стационарларды, балалар йлеріні, нрестелер йлеріні, арттар мен мгедектерге арналан интернат-йлеріні ызметкерлері сыраттанан кезде;
4) бір инкубациялы кезе ішінде бір ошата ш жне одан да кп адамны сыраттануы жадайы тіркелген кезде жргізіледі.
9. Птерлік ошатарды тексеру жедел эпидемиологиялы талдау нтижелерін ескере отырып, жіті ішек инфекцияларымен сыраттанушылыты баылау дегейлері артан кезде жргізіледі.
10. Ошатарды эпидемиологиялы тексеру кезінде зертханалы тексеру шін тама німдеріні, суды сынамаларын, шайындыларды алу жргізіледі.