німні бсекеге абілетті ортада баа саясатын алыптастыру

Нарыты экономикада ксіпорын німдеріні тиімділігі мен бсекелік абілеті оны баа белгілеудегі станып отыран саясатына тікелей байланысты. Бл жерде ксіпорынны басты масаты тек мол табыс алуа ана емес, сонымен атар, ттынушыларды тмен баамен ынталандыру арылы за уаыт бойы німдерін нарыа тиімді ткізуге де негізделуі тиіс.

Бсекелік нарытаы баалы бсекені зі де ксіпорындарды тмен баада нім ткізу абілеттерімен тартыса тсу арылы, з ммкіндіктерін жасартуа баытталан адамдарын сипаттайды.

Баалы бсекеге тсуге талпынан р бір ксіпорын нарыа ену ммкіндіктері мен шыыемен жмыс істеу ауіптерін, бсекелестеріні артышылытары мен ттынушыны ызытырар дістерін, бсекелестер тарапынан болатын ыспатар мен оларды алдын-алу шараларын ойластыра отырып, баа саясатына атысты шешімдерін айындааны дрыс.

ндірістік ксіпорындарды баа белгілеуге атысты станатын саясаттарын зерттеулер нтижесі баа саясатыны келесі аидаларын ашып крсетуге ммкіндік береді:

· Баа белгілеу зиялылыы: ттынушыларды мір сру дегейлеріне сай нім алуа ммкіндік жасау;

· Ксіпорынны аржылы туелсіздігі немесе тлем абілеттілігі: німді сату арылы ксіпорынны дамуына жне осыны есебінен, ондаы ызмеикерлерді материалды амсыздануына жадайды болуы;

· нім баасыны икемділігі: нарытаы сраныс пен сынысты жне баса да факторды серіне байланысты ксіпорынны бааны згертуге дайындыы;

· Ттынушыа психологиялы сері: німні ттынушыа бсекелік абілет орын алыптастыруда ктерме сауда ызметтерін йлестіру;

· Ынталандырушы баалар: німні тиімді ткізілуін амтамасыз етуде бонуста, маусымды жеілдіктер белгілеу.

Бл жадай еліміздегі ксіпорындара ішкі нарытаы з лестерін ттынушы тиімді баа саясатын стану арылы лайтуды ажет етеді. Алайда баа белгілеу саясатыны зі кптеген нарыты факторлара туелді екенін ескерген жн. Ол факторды сер ету аясына байланысты ш топа бліп арастыруа болады.

1. сыныса байланысты факторлар: сынылатын нім мен бсекелес німдерді ерекшеліктер, ммкіндіктері мен артышылытары;

2. Сраныса байланысты факторлар: ттынушыларды таламы мен сал-дстр, дет-рып ерекшеліктері;

3. Наты тауарлы нарыа байланысты факторлар: сранысты клемі мен рылымы, сранысты икемділігі, нарыты сиымдылыы, сраныс пен сынысты тепе-тедігі, сас німдерді болуы.

Нарыты баа бсекесі кезінде андай да бір німні нын тмендету шін ксіпорын зі шыаратын баса да нім трлерінен немесе ызметтерден траты табыс алуы ажет. Онсыз баа бсекесінде нтижелі кресу ммкін емес.

Бсекелестік ортада олданылатын ке тараан тсілдерді арасынан - німні зіндік нына стеме бааны, шыынсызды аидатын, тлем абілеттілігі сранысына бейімделуді, нарыты баа арынын жне бсекелестерді баалы сыныстарын атап туге болады.

зіндік на стеме баа тсілі есептеуді арапайымдылыы арасында нарыты экономикада мейілінше жиі олданылады. стеме баа лшемдері ке ауымды амтиды, бл тауарды трлеріне, нарыты ауматы ерекшеліктеріне, мемлекеттік реттеу органдарыны атынастарына жне т.б. байланысты.

Шыынсызды аидаты дегеніміз – бааны німді сатудан тсетін пайда ндірісті жалпы шыындарын жабатын дегейде белгілеу.Бл тсілді олдана отырып, ксіпорын ттыну клеміне байланысты, бааны диверсификациялайды, бл срыныса дем беріп, сатудан тсетін пайданы арттырды.

Нарыты баалар арынына бейімделу нарытаы аымды баа дегейін есептеуден жне оны ыса мерзімдік кезеде бааны ндіріс факторларына байланысты немесе ттынушылы сраныс рдістеріне байланысты згеруінен трады. Мндай тсіл баа саясатын алыптастыруда, сіресе, нарыты баа дегейі жалпы шыындар мен пайда нормаларына атысты шынайы кріністі бейнелейтін, жетілген жне монополистік бсекелестік нарыында, ірі ауымдаы маркетингтік зерттеулерден бас тартуа ммкіндік береді

Бсекелестерді кткен баа сыныстарына бейімделу тсілі, кбіне, олигополия нарыында, баа бойынша кшбасшылы жадайында, кшбасшы-ксіпорын бірінші болып баасын бекітіп, нарыты зге атысушылары берілген баа дегейін станан жадайда олданылады. Ксіпорын, сонымен атар, бсекелестерді кткенін бааны орта мерзімдік жне за мерзімдік згеруіне атысты баалай алады. Нтижесінде ксіпорын «бааны стану» немесе «баа бсекелестігігіне» орай, баа саясатын жргізеді.

Бааны алыптастыруды нарыты екі дісін крсетуге болады: біріншісі-ттынушыны тауара кз-арасы бойынша-ттынушыа баыттылан діс;

Екіншісі-нарытаы наты жадайа байланысты- бсекелестерге баытталан діс.

Бааны алыптастыруды нарыты дістерінде ндірістік шыындар-шекті фактор ретінде арастырылады, яни ол, белгілі бір дегейден тмен баада нім ткізу тиімсіз екндігін крсетеді. Алайда, нарытаы сраныс пен сынысты серінен белгіленген бааны згертіп, нарыты баада з німдерін сатуа мжбр болады.

Ттынушыа баыттылан нарыты дісті олданатын ксіпорын баа белгілеуде нарыты сранысты, сранысты икемділігін жне з німдеріне деген ттынушыларды кз-арастарын негізге алады.

Бсекелестерге баытталан дісті ксіпорын нарытаы з орнын стау шін ажетті жадайларда німні баасын тмендетіп, ттынушыларды зіне тарту шін олданады.

Нарыта баа бойынша бсеке жне бааа атыссыз бсеке блінеді. Баа бсекесі механизміні мні сол, кез келген ксіпорын з німдеріне баа дегейін бсекелестерге араанда тмен, арзан етіп белгілейді. ндіріс немі жетілдіріліп, шыындар арзандаан жадайда, бааны кмегімен бсекелесу табысты болып саналады.

Нарыты белгілі бір лесін жаулап алып, за мерзімде пайдалы рекет ету ммкіндігі - баа бсекесіні нтижесі. Бааа атыссыз бсеке жасампаздыа баытталады. Ол німді немі жетілдіру, німні сапасын, сыры трін, техникалы беріктілігін жне таы басаларды жасарту. Тауарды бірден-бір ерекше асиеттері, оны сапасы жаа ттынушыларды зіне тартуа жне тауарды бсекелестік дегейін арттыруа ммкіндік туызады.

Нарыты баа белгілеу дістеріне аымдаы баа белгілеу дісі, жапсырылан конверт дісі жатады. Аымдаы баа белгілеу дісі бірыай тауарлар нарыында ке олданылады, себебі бсеке дегейі жоары нарыта бірыай тауар сататын фирманы бааа ыпал ету ммкіндіктері шектеулі болады.

Тендерлік баа белгілеу дісі, жапсырылан конверт дісі бл белгілі бір келісім-ша арта ол жеткізу шін, кшті бсеке жргізетін бірнеше компанияларда, салаларда олданылады.