Сырты сауданы реттеу.

Кіріспе

Сырты экономикалы ызмет сырты экономикалы байланыстарды реттеу тртібін анытау жне елді халыаралы ебек блінісіне атысуына отайландыру бойынша мемлекетпен оны орындалуын нысаналы трде баытталан іс-рекеті:

-Сырты экономикалы негізін раушылар;

-Сырты сауда саясаты;

-Шетел инвесторларын тарту жне шетелдік лтты капитал салымдарын реттеу саласындаы саясат;

-Валюталы сасат.

Сырты экономикалы саясат – сырты экономикалы ызметті зерттейді,оны айрыша белгілері:

-Тауарлар мен ызметті халыаралы сауда саттыы;

-Материалды,аша ебек жне интелектуалды ресурстарды халыаралы озалысы.

азастан Республикасыны азіргі кездегі дамуы зара баыныштылы жне зара араласу процессіні кшейген кезеінде жріп жатыр. азастан Республикасыны геосаяси орны жалпы шекарасы баса айматармен байланыс жасайтын клік атынасы,сондай-а басты табии ресурс уаты ндірістік нерксіпті кооперациялауа,біріккен йымдара агронерксіптік кешендерді ызметіні дамуына ала шарттар жасайды.

азастан ТМД елдері мен сауда экономикалы байланыстарында дние жзінде белгіленген сауда-ы негіздерінен сауда жне тариф жніндегі бас ассосация йымыны принціптеріне сйенеді.

Сырты экономикалы ызметті рі арай либеризациялау азастан экономикасына шетел инвесторыны атысуы,азастанны интеграциялы мддесі жне таы басалар кедендік саясат ралы мен кеден масаттарын сатай отырып кеден ісіні элементтерін унификациялауды жетілдіру ажет етеді.

лемдік ауымдастытаы елдерді азіргі кездегі тжірибесіндегі сырты экономикалы байланыстарды кеден тарифтік реттеу бір-бірімен зара байланыс алыптасан:

-Халыаралы;

-Кп жаты жеке лтты реттеу.

азастанны сырты сауданы реттеуде лемдік тжірибемен танысуы. Одан саба алуы оны болашата з саясатын белсенді жне тиімді жргізуіне жол ашады.

1.азастан Республикасыны сырты экономикалы ызметі

Сырты экономикалы сфера- халы шаруашылы кешеніні ажырамас блігі.

Сырты экономикалы ызметті реформалау: масаттары жне міндеттері.

азастан Республикасында сырты экономикалы ызметті реформалау

кезендері. азастан Республикасында сырты экономикалы ызметті

реформалауды негізгі жаттары. Сырты экономикалы ызметті басаруды экономикалы дістерін енгізу. Сырты экономикалы ызметті реформалау кезендеріні сипаттамасы, ерекшеліктері,міндеттері. Экспортты рылымды жетілдіру,рационалды экспортты амтамасыз ету.німні бсеке абілеттілігін амтамасыз ету.

Ксіпорын – сырты экономикалы байланыстарды негізгі звеносы. Шет елдерімен ке ылыми-техникалы жне ндірістік кооперацияа кшу.нерксіпті приоритетті салаларын дамыту. Р-да сырты экономикалы ызметті дамыту стратегиясы.

Сырты экономикалы ызмет ымы 80-жылдарда кеінен пайда бола

бастаан. Бл басару жйесін згерту ажеттілігіне жне сырты экономикалы реформаны жзеге асыруды басталуына байланысты еді.

Сырты экономикалы байланыс – бл ылыми-техникалы, ндірістік, сауда

жне валюта-аржы ынтыматастыы саласындаы кіметаралы келісімдерді жзеге асыру нысаны болып табылады. Маынасы бойынша: мемлекеттік ажеттілікке арналан экспортты жеткізілімдерді, мемлекетаралы экономикалы міндеттерді жне халыаралы мамандандыру мен кооперация шеберінде жасалан кіметаралы сауда жніндегі келісімдерді жзеге асыруды зіне амтиды.

Сырты экономикалы байланыс шараларын жоспарлауды, тауарлар мен

ызмет крсетуді трлерін, оларды тізімін анытауды кіметтік дегейде жзеге асырады. Оларды стратегиялы маызды позициялар бойынша мемлекеттік тапсырыс жне лимиттер арылы анытайды.

Мемлекеттік тапсырыс дегеніміз – мемлекеттік аржы есебінен ндірілетін экспортты німні алдын ала белгіленген млшерін крсететін директивтік жоспар. Оны ерекшелігі келесідей:

- мемлекеттік министрліктер мен мекемелер мемлекеттік тапсырыстар бере отырып, белгіленген мерзім ішінде оны нын толы тлеу міндетін здеріне жктейді;

- мемлекеттік тапсырыстарды экспортты нім шыаратын ндіруші-

ксіпорындармен келісім жасау арылы жзеге асырады, онда жатарды

материалды жне аржылы жауапкершілігін зара келіседі;

- мемлекеттік тапсырысты тартымдылыы – ксіпорын з міндетін орындааны шін тлем толыымен кепілдемеде болуында. нім ткізудегі мндай кепілдеме, біріншіден, мемлекеттік тапсырысты бсекелік негізде орындауа; екіншіден, нім сапасына, оны техникалы крсеткіштеріне орындау мерзіміне атал талап оюа ммкіндік береді;

- мемлекеттік бюджет есебінен аржыландыратын жергілікті кімет

органдарыны тапсырыстары з маынасы жаынан мемлекеттік тапсырыстара жаын келеді.

Сырты экономикалы ызмет бл – экспорта баытталан ксіпорындарды ндірістік – шаруашылы, йымдастыру-экономикалы, аымды-коммерциялы міндеттеріні жиынтыы болып табылады. Мнда оларды тадаан сырты экономикалы стратегиясы, шетел ріптестері нарыындаы жмыс нысандары мен діс амалдары есепке алынады. Сырты экономикалы ызметті сырты экономикалы байланыстардан айырмашылыы оны негізінен ксіпорын, фирма, йым, бірлестік, корпорация сияты ндірістік рылымдар дегейінде жзеге асырылады.

ндірістік рылымдаы сырты экономикалы ызмет:

- сырты нарыты, шетелдік ріптестерді, экспортты-импортты ммілелер жасайтын тауарлар номенклатурасы, ассортименттерін, контрактілердегі баалары мен нын, тауарларды млшерін, оларды жеткізу, мерзімін анытайды. Осы ызметтегі тадауда ол зіні толы дербестігімен сипатталады.

- нарыты салаа жатады, ксіпкерлік ызмет критерийлеріне, ндіріс пен рылымды байланыстара негізделеді;

- ыты дербестігімен, экономикалы жаынан салалы мекемені

аморлыымен зады трде туелсіздігімен ерекшелінеді;

- ксіпорынды СЭ-ті бастама принципі шаруашылы, аржылы дербестігіне байланысты, яни зін-зі теуге негізделген.

- валюталы жаынан шыынын здігінен теу принциптеріне ерекше мн беріледі. Ол сырты нарытаы экспортты саудадан тсетін валюта есебінен амтамасыз етіледі, осыдан СЭ-ке атысушыларды валюталы оры рылады.

Сырты экономикалы ызметті реттеуде мемлекетпен жргізілетін сырты экономикалы саясат сипаты кп жадайда салалы министрліктерді, мекемелерді, ксіпорындарды, бірлестіктерді, корпорацияларды СЭ стратегиясын анытайды. СЭ арылы азіргі жадайда ел экономикасын рылымды трыдан згертуге, нерксіп, ауыл шаруашылыы, баса да салаларды жедел ктеруге, лтты валюта курсын траты стауа ажетті аржы келтіруге ммкіндік береді.

СЭ-ті мынадай трлерінмен ерекшелінеді:

- сырты сауда ызметі;

- ндірістік кооперация;

- халыаралы инвестициялы ынтыматасты;

- валюталы жне аржы-несиелік операциялар.

1.Сырты сауда ызметін тауарлармен, ызметпен, ызмет крсетулермен, апаратпен, интеллектуалды ызметпен халыаралы айырбас жасау саласындаы ксіпкерлік деп тсінуге болады.

2. Ксіпорын, фирмаларды СЭ шеберіндегі ндірістік кооперация –

халыаралы ріптестер арасындаы ынтыматастыты бір трі. ндірістік

кооперация шеберінде іс-имыл бірлігін мынадай жолдармен шешуге болады:

- экспортты жне импортты алмастыратын німдерді бірлесіп жоспарлау;

- ылыми жасалымдарды болжамдау, бірлесіп жргізу, ажетті аппараттар, аспаптар, материалдар, ылыми-техникалы апараттарды бірлесіп амтамасыз ету;

- кадралар дайындау жмысын йымдастыру.

3. Халыаралы инвестициялы ынтыматасты - ріптестер халыаралы дегейде зара іс-имыл жасау нысандарыны бірі аржылы, материалды- техникалы жаынан кш біріктіру негізінде жзеге асырылады.

4. Валюталы жне аржы-несиелік операцияларды ксіпорындар мен

фирмаларды СЭ трі ретінде мына баыттарды алып арауа болады:

- бл наты есеп айырысу арылы жеткізілген німні тлемін айтаруа

байланысты жне валюталы курс айырмашылыынан зиян болдырмау

масатымен;

- мндай операцияларды аржы-банктік саладаы СЭ-ті дербес трі ретінде алып арастырылады, яни мндай операциялар халыаралы есеп айырысу жйесінде ішкі валюталы нарыа жне сырты саудалы тлемге ызмет етеді.

Сырты экономикалы ызмет дегеніміз елдер арасында материалды, аржылы жне интеллектуалды ресурстарды олданудаы ртрлі баыттарын айтамыз. Сондытан СЭ мемлекетті араласуы дстрге айналан жне мемлекетті реттеу ажеттілігі ажет. СЭ реттеуді мемлекеттік сырты экономикалы саясатпен анытайды. СЭ-ті объектісіне мыналар жатады:

- халыаралы саудадаы тауарлар мен ызмет крсетулер;

- р трлі фирмалардаы капиталдарды халыаралы озалысы;

- ндірістік, ксіпкерлік, ылыми-техникалы таы баса байланыстар;

- интеллектуалды меншікті айырбастау;

- аржы-несиелік ресурстарды халыаралы дегейде пайдалану.

СЭ басаруды келесідей масаттарын атауа болады:

1. СЭ басару, йымдастыруды теориялы негіздерін, принциптерін,

ерекшеліктерін крсету;

2. СЭ басару, йымдастыруды маызды механизмдерін жне діс амалдарын мегеру;

3. СЭ наты трлерін ыну, мемлекеттік реттеуді халыаралы тжірибесімен, халыаралы саудадаы реттеу принциптері жне ралдарымен танысу;

4. дамыан елдерді экспортты ызметіні тжірибесімен танысу;

5. халыаралы коммерциялы ммілелерді дайындау принциптерін ыну, дістерін мегеру;

6. сырты саудалы сатып алу сату контрактыларын дайындау принциптерін ыну

Сырты сауданы реттеу.

Сырты экономикалы ызметті йымды-ыты мазмны. Мемлекеттік сырты-экономикалы саясат.Сырты сауданы мемлекеттік реттеу дістері.

Сырты сауданы реттеуді тарифтік дістері, тарифтік емес шектеулер.

Экспортталатын жне импортталатын тауарларды кедендік реттеу. Валюталы реттеу. Сырты экономикалы ызметті йымды-ыты мазмны.

Мемлекеттік сырты-экономикалы саясат.Сырты сауданы мемлекеттік реттеу дістері. Сырты сауданы реттеуді тарифтік дістері, тарифтік емес шектеулер.

азіргі тада сырты нарыа шыуда сырты саудада ммілелерге ол

жеткізу, оларды дайындау амалдары ртрлі. Сырты нарыа шыу біріншіден, экспортты-импортты тауар аымдарын тртіпке келтіруді халыаралы жне лтты шартты жадайлары туралы апараттарды игеруге; екіншіден, наты нім трлерін ткізуді жне оан сйкес сырты саудалы ммілелерді дайындауды ртрлі нысандары мен амалдарын зерттеп білуге байланысты.

р трлі елдерді нім ндірушілері арасындаы байланыс жасаук нысаны сырты сауда болып табылады. Сырты сауда тауар айналымы саласына ызмет жасайды. Оан сырты сауда операциялары арылы орындалатын ызмет крсетулер амтиды, бл ызметтер коммерциялы сипатта болады. Халыаралы сауда дегеніміз - лемдік оамдастыты басым кпшілік елдері сырты сауда клеміні жиынтыын крсетеді. Оны шеберінде тауарлар мен ызмет крсетуді жалпы ткізу сомасы лемдік тауар айналымын райды.

Сырты сауда операциялары дегеніміз – коммерциялы ызметті негізгі жне кмекші трлеріні кешені, сатып алу –сату шарттарын жзеге асыруды амтамасыз ететін техникалы амал дістерді жиынтыы болып табылады, яни р трлі елдер арасында контрагенттеріні сауда айырбасын жасауа баытталан іс-имылдарды кешені.

Сырты сауда операцияларын негізгі 3 трлі белгілері бойынша жіктеуге

болады:

1. Сауда баыттары бойынша мынаан жіктеледі:

а/ операцияларды негізгі трлері бойынша:

- экспортты

- импортты

б/ операцияларды кмекші трлері бойынша:

- несиелік

- есеп-айырысу, тлемдік

- жарнамалы

- сатандыру

- кедендік

- валюталы

- транспортты

- тиеу-тсіру жмысы, фрахт жасау, агенттік.

2. Ммілені зерзаты бойынша:

- тауарлар жне німдер

- шикізаттар

- жмыс жне ызмет крсетулер

- интеллектуалды ызметті нтижелері.

3. дербестік дрежесі бойынша:

- тікелей айырбасты: сатып жне сату.

- делдалды: комиссионды, агенттік, консигнациялы.

- брокерлік.

Сырты сауда операцияларыны негізгі трлері экспрот жне импортты операциялар болып табылады. Экспортты операциялар – бл тауарды сатушыны елінен сырта шыару арылы шетел сатып алушысына сатуа баытталан ызмет. Импортты операция – бл шетел сатушысынан тауарлар, технологиялар, ызмет крсетулер сатып алуа, ары арай оларды ішкі нарыта ткізу шін сатып алушыны еліне енгізуге байланысты ызмет. Реэкспорт – брын сырттан келген тауарды андай деу жасамай айтарып сырта шыару. Реимпорт – брын сырта шыаран, онда ешандай деуден тпеген тауарды айтарып ішке енгізу.

Сырты сауда операциялар ріптестер арасындаы экономикалы, аржылы жне ыты сипаттаы р алуан салаларды амтиды. Оларды ріптестер арасында жасайтын сырты саудалы ммілелер негізінде жзеге асырады.

лемдік саудада сырты сауда ммілелерді трлері кп, оларды ішінде мыналарды ерекше атауа болады:

- ммілелерді зерзетымен (тауар, ызмет крсету, интеллектуалды ызмет нтижелері);

- оларды ерекшеліктерімен (шикізатты тауарлар, машина- техникалы дайын німдер);

- лемдік нарытаы сауданы йымдастыру нысандарымен;

- сырты сауда ммілелерді тауар ткізу арналарына жне халыаралы ріптестер арасындаы зара атынастарды сипатына туелді болады.

Сырты сауда ммілелерді келесідей типтері бар:

1. ммілелерді мердігерлік типтері (инжирингтік)

2. арендалы типтері (лизингтік)

3. лицензиялы типтері (ноу-хау, технологиялар)

4. темдік типтері (бартерлік, деуге берілген шикізаттар, ескірген німдерді темге алу).

Халыаралы мміле дегеніміз - р трлі мемлекеттерде орналасан

фирмалар, компаниялар, ксіпкерлік ызметті баса да нысандары арасында тауарды жеткізу немес ызмет крсету туралы келісім шартты айтамыз.

3. лем жне ТМД елдерімен азастанны сауда-экономикалы