Лекция. Электрэнергетикалы жйелерді басару

Лекцияны мазмны:электрэнергетикалы жйелерді режимдерін отайлы басару, электрэнергетиканы басару жйелері.

Лекцияны масаты: электрэнергетикалы жйелерді жне ЭЭЖ басаруды осы кездегі жйелеріні сипаттамалы асиеттерін зерттеу.

 

ЭЭЖ басару автоматты реттеуіштермен жне апата арсы автоматика рылыларымен жргізіледі. Соы кезде басару шін ЭЕМ олдана бастады. Басаруды автоматты жйелерін баптау жйе жмысыны экономикалы тиімділігін жне ттынушылара жіберілетін электрэнергияны жоары сапасын амтамасыз ету шін алдын ала тадалан сипаттамаларына сйкес синтез дістерімен жасалынады.

Пайдаланылатын автоматты рылыларды трін тадау, оларды тиімділігін жне энергия жйелері жмысыны сенімділігіне серін баалау отайлау есептеріні негізінде жасалынады.

ЭЭЖ режимдерін басару отайлы болу керек, яни арама – арсы нышандары серіні жадайларында е жасы техникалы – экономикалы нтиже беретін. Мысалы, желімен жеткізетін уатты кбейту масатымен орнытылыты бзылу себебінен осы желіні апатты аытылуын тудыруа болады. Бір тенденция жеткізетін уатты кбейткенде алатын о нтиже, екінші – сенімділікті тмендеуімен жне желімен электрэнергияны жеткізуді толы тотау ммкіндігімен туындаан теріс салдарларында, мнда жеткізуді тотау ытималдыы берілетін уатты кбейуімен седі.

Басару нысаны ретіндегі электрэнергетикалы жйе шін оны кпсанды элементтері арасындаы крделі тура жне кері байланыстарды лкен саныны болуы жне жмыс жасау процесіні масатты баытталуы тн.

Электрэнергетикалы жйелер кибернетикалы типті лкен жйелерді категориясына жатады. Оларды басару энергетиканы баса салалармен, биосферамен жне леуметтік нышандармен крделі зара байланыстарын ескеріп рылу керек.

Электрэнергетиканы басару жйесінде ЭЕМ маызды мні бар. Оларды ролі энергетикалы жйелерді техникалы дамуына байланысты седі. Мнда адамны функциялары жауапты жне творчествалы болады.

Электрэнергетикалы жйелерде барлы алынан энергия лезде ттынылады. Электрлік жктемені наты тербелістері генератор роторы айналуыны кинетикалы энергиясы згеруіні есебінен темделеді. Егер жктеме ссе, онда электр генераторы ндіретін уат кбейеді. Мнда ротор тежеледі жне оны кинетикалы энергиясы азаяды. Жктемені тмендеуі генератор роторы кинетикалы энергиясыны кбейуіне алып келеді.

Генераторды роторы турбинамен бір білікте орналасан. Турбинаны айналу жиілігіні азаюы автоматты рылыларды іске осады, олар генератор роторыны айналу жиілігін згеріссіз сатау шін турбинаа бу немесе су беруді кбейтеді. Бл з кезегінде ЖЭС бу ткізгіштері мен бу генераторларында ысымны азаюын тудырады жне бу генераторлары жмысыны режимін автоматты реттеу жйесін іске осады. Нтижесінде суды, отынны жне отынны жануына ажет ауаны берілуі кбейеді.

Сонымен, электр станциясыны дайын німіні - электрэнергияны оры болмаса да, отынны химия энергиясыны электрлікке трленуді аралы кезедерінде энергияны оры болады: турбина жне генератор айналуыны механикалы энергиясы жне буды ішкі энергиясы.

Энергетикалы жйеге динамикалы асиет тн. Ол жйе жадайыны кез – келген згерістеріне тез реакция жасауынан байалады. Жйеде йытуларды пайда болуы кп себептерге байланысты: кездейсо атмосфералы серлермен, ыса тйытаулармен, жктемені згерулерімен, кейбір элементтерді аытылуларымен (желілерді, трансформаторларды, генераторларды) жне т.б. лкен жне кіші йытуларды серінен жйе жадайыны згеруі болады. Кернеу жне жиілік тербеледі, жалайтын желілерде уатты аындары згереді жне т.б.

Осы кездегі энергетикалы жйелерді автоматты басарушы элементтерді кптігіне байланысты йымдастыруды жоары дрежесі бар. Басару рылылары жмыстарыны нтижесінде жйе алыптасып, лкен йымдастырушылыа келеді. Басаратын жне басарылатын жйелерді зара серлесу процесі бірнеше тізбектелген кезедерден трады:

а) басарылатын жйені жадайы туралы мліметтерді алу, яни оны режимі туралы апарат;

б) бл апаратты басаратын жйеге жіберу;

в) басаратын сигналды беру масатымен (басару бйрыын) апаратты айтадан деу;

г) басару бйрыын орындаушы органа жеткізу жне оны орындау, одан кейін бйрыты орындау туралы басаратын жйеге апаратты кейін беру.